معمای 9 میلیارد دلاری

براساس گزارش گمرک، در چهار ماه اول امسال 15 میلیارد دلار کالا وارد کشور شده که 5/12 میلیارد دلار آن در سه‌ماهه اردیبهشت، خرداد و تیر یعنی پس از تک‌نرخی شدن دلار روی قیمت 4200 تومان صورت گرفته است. دو فهرستی که تاکنون بانک مرکزی از دریافت‌کنندگان دلار 4200 تومانی منتشر کرده فقط شامل حدود 5/3 میلیارد دلار کالای وارداتی بود؛ بنابراین هنوز درباره واردکنندگان 9 میلیارد دلار ی کالا در بازه سه‌ماهه اردیبهشت، خرداد و تیر، اطلاع‌رسانی و رفع ابهام نشده است.
ماجرا از آنجا شروع شد که دولت در فروردین‌ماه امسال با اعلام تک‌نرخی شدن ارز به تمامی درخواست‌های واردات بدون هیچ اولویت‌بندی، ارز با نرخ ۴۲۰۰ تومان اختصاص داد. این نرخ که نسبت به قیمت دلار در بازار آزاد، جذابیت خاص خود را داشت درنهایت موجب سوءاستفاده برخی واردکنندگان و رانت‌های بزرگ شد. برخی کالاهایی را که با دلار ۴۲۰۰ تومانی وارد کرده بودند براساس بهای تمام‌شده با نرخ بازار آزاد فروختند. درنهایت با مسائلی که در این باره پیش آمد، مسئولان به فکر اولویت‌بندی کالاها برای دریافت ارز و ممنوعیت واردات بیش از ۱۵۰۰ قلم کالا افتادند.
تمرد از دستور روحانی
با وجود دستور یک ماه و نیم قبل حسن روحانی، رئیس‌جمهور به دستگاه‌های دولتی برای اعلام اسامی تمام افرادی که دلار 4200 تومانی دریافت کرده‌اند، بانک مرکزی صرفا به انتشار دو فهرست ناقص از واردکنندگان اقدام کرد.
روحانی 6 تیرماه در نشست هم‌اندیشی مدیران ارشد دولت درباره رانت ارزی گفت: بانک مرکزی موظف است به مردم توضیح دهد برای چه‌کارهایی ارز رسمی و به چه میزان پرداخت‌شده است.
ما باید از مردم کمک بگیریم و آنها می‌توانند به دولت کمک کرده و بر امور نظارت داشته باشند و این حق آنهاست که بدانند چه کسی و به چه میزان و برای چه‌کاری ارز دریافت کرده و قیمت جهانی محصولی که با آن ارز وارد شده، چقدر است.
روحانی با بیان این‌که باید از فضای مجازی استفاده کرد و به مردم بگوییم در این 51 روز به چه کسی و به چه قیمتی و برای چه جنسی ارز دادیم، گفت: مردم برای تأمین زندگی روزمره خود، داروها و نیازهای خود نباید دغدغه داشته باشند و این مسئولیتی است که بر دوش ماست. باید به مردم بگویید برای چه اجناسی و به چه کسی دلار ۴۲۰۰ تومانی داده‌اید.
چهار روز پس از دستور روحانی، یعنی در دهم تیر ۱۳۹۷ بانک مرکزی فهرستی از دریافت‌کنندگان ارز به نرخ رسمی را منتشر کرد. این فهرست کمتر از سه میلیارد یورو واردات را شامل می‌شد.
دو روز بعد یعنی در ۱۲ تیر ۱۳۹۷ نیز بانک مرکزی فهرست واردکنندگان خودروی دریافت‌کننده ارز رسمی را منتشر کرد. این فهرست نیز شامل حدود 220 میلیون یورو تخصیص ارز بود. گفتنی است، بانک مرکزی علاوه بر تخصیص و تأمین ارز کالاها، مقادیر قابل‌توجهی ارز به مسافران خارج از کشور، دانشجویان، بیماران و نیز خدمات ثبت سفارش شده اختصاص داده که تاکنون به آنها اشاره نشده است.
27 تیرماه حجت‌الاسلام منتظری، دادستان کل کشور از مهلت به رئیس‌کل بانک مرکزی برای تحویل فهرست دریافت‌کنندگان ارز دولتی خبر داد و گفت: عده‌ای آمدند ارز دولتی با مبلغ ۴۲۰۰ تومان اخذ کردند، نصف آن را تحویل گرفتیم اما کامل نبود. دیروز عصر جلسه شورای پول و اعتبار بود. به رئیس بانک مرکزی گفتم ظرف ۴۸ ساعت باید فهرست را کامل تحویل دهید.
به دادستان تهران نیز سپردیم این فهرست‌ها را بدرستی مورد بررسی قرار دهد. ۱۴ هزار نفر کسانی هستند که ارز را با قیمت ۴۲۰۰ تومان خریداری کردند و بعد چپه کردند، باید تنبیه شوند.
30 تیرماه ولی‌ا... سیف رئیس‌کل وقت بانک مرکزی اعلام کرد فهرست کامل دریافت‌کنندگان ارز 4200 تومانی به دادستانی ارسال شد.
۲ مرداد ۱۳۹۷ روابط عمومی بانک مرکزی اعلام کرد:‌ بر اساس مصوبه ستاد اقتصادی دولت در جلسه روز یکشنبه 31 تیرماه سال جاری مقرر شد فهرست کامل دریافت‌کنندگان ارز به نرخ رسمی طی هفته آینده توسط بانک مرکزی منتشر شود.
مهدی کسرایی‌پور، مدیرکل سیاست‌ها و مقررات ارزی بانک مرکزی هم در این زمینه گفت: در جلسه 31 تیرماه ستاد اقتصادی دولت که به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور برگزار شد، موضوع انتشار فهرست کامل دریافت‌کنندگان ارز به نرخ رسمی مطرح و در نهایت مقرر شد این فهرست مطابق با مصوبه ستاد اقتصادی دولت در هفته آینده توسط بانک مرکزی اطلاع‌رسانی شود؛ اما وعده بانک مرکزی تاکنون محقق نشده است.
۱۱ مرداد ۱۳۹۷ نیز بانک مرکزی در نامه‌ای به وزارت امور اقتصادی و دارایی، فهرست کامل شرکت‌ها و افراد دریافت‌کننده ارز را به نرخ رسمی اعلام کرد.
مجلس هم بی‌اطلاع است
عزت‌‌ا... یوسفیان‌ملا، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با بیان این‌که سرنوشت ۹ میلیارد دلار ارزی که با نرخ دولتی داده شده است مشخص نیست، گفت: شفاف‌سازی اولین گام برای جلوگیری از رانت با ارز ۴۲۰۰ تومانی است.
به گزارش تسنیم، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی در خصوص نحوه نظارت برای اختصاص ارز 4200 تومانی به شرکت‌ها برای واردات کالاهای اساسی گفت: اولین گامی که باید در این بخش برداشته شود همانند همه موارد مبارزه با مفاسد اقتصادی، شفافیت است؛ یعنی هیچ دلیلی ندارد کسی ارزی را برای واردات گندم یا کالاهای ضروری مانند دارو گرفته باشد و محرمانه باشد. وی افزود: در حال حاضر منشأ بیشتر اتفاقاتی که در کشور می‌افتد، بخصوص وام‌هایی که گرفته شده و معوق شدند و پرداخت نشدند به خاطر پنهانکاری بوده است. عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس به اختصاص 11 میلیارد دلار ارز دولتی اشاره و اظهار کرد: از این مقدار فقط 5/2 میلیارد دلار افشاشده و متأسفانه مشخص نیست نزدیک به 9 میلیارد دلار چه شده است.
در پایان باید متذکر شد که اصرار بر انتشار لیست دریافت‌کنندگان دلار 4200 تومانی به معنای آن نیست که همه واردکنندگان، تخلف کرده‌اند؛ بلکه این اقدام صرفا در جهت شفافیت‌ و عمل به وعده دولت است. ضمن آن که قطعا این اقدام در مبارزه با فساد، تاثیرگذار خواهد بود.
ما هم منتظریم
دکتر محسن بیگلری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در این باره به خبرنگار جام جم گفت: نمی‌توان عدد دقیقی درباره میزان تخلف رخ‌داده مطرح کرد اما به طور جدی در این موضوع شک و شبهه وجود دارد و به نظر می‌رسد عده‌ای در این زمینه تخلفاتی کرده و از رانت موجود استفاده کرده‌اند. بیگلری خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد بیش از 80 درصد از این منابع حیف و میل شده و به دست مصرف‌کننده و مردم نرسیده است که انتظار است سازمان بازرسی کشور که به لحاظ قانونی می‌تواند خیلی راحت به این موضوع ورود کند ورود جدی به این قضیه داشته و این منابع به بیت‌المال بازگردد. عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس تصریح کرد: امیدواریم با خاطیان چه دولتی و چه افراد و شرکت‌هایی که به رغم دریافت ارز دولتی کالایی وارد کشور نکرده‌اند با جدیت برخورد شود. این نماینده مجلس در پاسخ به استدلال برخی از نهادهای دولتی درباره محرمانه بودن این فهرست به جام جم گفت: این استدلال که با اعلام این فهرست، شرایط تحریمی کشور سخت‌تر می‌شود استدلال نادرستی بوده و قابل پذیرش نیست بلکه باید این فهرست به طور کامل و شفاف در اختیار مردم قرار بگیرد. مردم مطمئن باشند که مجلس پیگیر این موضوع است و دولت و سازمان بازرسی نیز باید با ورود به موضوع این قضیه را تا روشن شدن نهایی پیگیری کنند.
واکنش بانک مرکزی
بانک مرکزی دیروز در واکنش به سخنان یوسفیان ملا، اعلام کرد:‌ فهرست کامل افرادی که طی چهار ماه گذشته ارز به نرخ رسمی دریافت کرده‌اند به نهادهای نظارتی و گمرک ارسال شده است که قطعا در صورت مشاهده هرگونه تخلف با برخورد مراجع نظارتی و قضایی همراه خواهد بود.