سنگ تحریم پیش پای «لوور»ها

درهای موزه ایران‌باستان یکشنبه ۲۹ بهمن سال 96 بر روی ۵۶ اثر تاریخی لوور پاریس گشوده شد تا در نمایشگاهی تحت عنوان «گنجینه‌هایی از مجموعه‌ ملی فرانسه» با عنوان «موزه‌ لوور در تهران» به نمایش درآید. ۱۵ روز زمان برد چیدمان ویترینی این آثار و تامین امنیت کامل آنها برای بازدید گردشگران و علاقمندان در موزه آماده شود. 14 اسفند ماه لوور کوچک در تهران کار خود را آغاز کرد تا پس از «منشور کوروش» رکورد بیشترین بازدیدکننده را از آن خود کند. هر چند به دنبال اعلام نام آثار تاریخی ارسال شده و بیان تنها دو نام از اشیائی که به ایران تعلق داشتند این گمانه‌زنی به وجود آمد که شاید بازدید از این آثار آن طور که پیش‌بینی می‌شد، رکورد بازدید ایرانیان از موزه را نشکند. اما بازگشت این دو شیء تاریخی متعلق به تاریخ پیش از اسلام یعنی «تبر کتیبه‌دار» از کاوش‌های علمی باستان‌شناسی محوطه‌ چغازنبیل و «شیء برنزی از لرستان» متعلق به بورس اوراق بهادار باقی‌مانده از عصر آهن و با حدود سه‌هزار سال قدمت هم نتوانست عاملی برای کاهش بازدید علاقمندان از آثار تاریخی لوور باشد. این ادعا را آمارهای بازدید از این نمایشگاه تایید می‌کند. به گفته جبرئیل نوکنده، رئیس موزه ایران‌باستان، «در طول یک ماه یعنی از ۱۴ اسفند ۹۴ تا ۱۳ فروردین ۹۷، ۱۰۴ هزار و ۴۷ نفر از آثار لوور در تهران بازدید کرده‌اند.» این آمار بازدید در این مدتِ کوتاه از نظر مسئولان موزه بسیار خیره‌کننده بود تا جایی که رئیس موزه ایران‌باستان در این باره گفت: «برآورد‌های ما این بود که در طول مدت زمان سه ماهه نمایشگاه، در حالت کلی ۱۰۰ هزار بازدید از آن داشته باشیم، اما هنوز این نمایشگاه نزدیک به ۶۰ روز دیگر در موزه ملی نمایش داده می‌شود و تاکنون آمار بازدیدها از آن از ۱۰۰ هزار نفر گذشته است.» اما این شگفتی از استقبال مردم از آثار لوور در تهران همچنان ادامه داشت. گرچه تا کنون آمار نهایی از بازدیدکنندگان این نمایشگاه از سوی مسئولان بیان نشده اما براساس آخرین آمار هر چند از ۱۴ اسفند سال گذشته تا ۲۴ تیر امسال ۲۴۳ هزار و ۳۸۱ نفر از گنجینه لوور و آثار عکاسی عباس کیارستمی «به من نگاه کن» دیدن کرده‌اند، آماری که به احتمال زیاد در روزهای پایانی با رشد روبه‌رو بوده است. 200 هزار نفر بازدید به انضمام دانش‌آموزان و گروه‌هایی که به صورت رایگان از این نمایشگاه دیدن کردند حکایت از استقبال مردم از موزه‌ها و آشتی دوباره با آنها دارد. استقبالی که حتی مسئولان موزه لوور را نیز شگفت زده کرده است. آن‌ها گفتند که؛ میزان بازدید از موزه لوور «ابوظبی» در شلوغ‌ترین حالت خود بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ بازدیدکننده است، این رقم برای ما بسیار جالب است.
با این حال اما موزه لوور بازدیدکنندگان و علاقه‌مندان خود را در مشهد از دست داده است. براساس تصمیمی که مسئولان موزه لوور اتخاذ کردند حالا ورود لوور به مشهد و به نمایش‌گذاشته شدن 56 اثر در موزه این شهر لغو شده است. پیش‌تر دلیل این اتفاق از سوی مسئولان آماده نبودن موزه مشهد از نظر تامین امنیتی این اشیاء بود اما بعدتر که حضور دوباره آنها در تهران تمدید شد، برنامه برپایی لووری دیگر در مشهد نیز به طور کامل برهم خورد تا جایی که پس از پایان یافتن مهلت تمدید شده حضور لوور در تهران، مدیر کل امور موزه‌ها و اموال تاریخی در ایران اعلام کرد که «به‌رغم موافقت موزه لوور و تلاش‌هایی که صورت گرفت، متاسفانه این هدف تحقق پیدا نکرد و دلیلش هم پشتیبانی نکردن یک شرکت بیمه برای به نمایش درآمدن آثار موزه لوور در مشهد بود.»
محمدرضا کارگر در گفت‌وگو با ایسنا درباره علت حضور نیافتن آثار لوور پاریس در مشهد اظهار کرده: «از آنجایی که شیء از همان‌جایی که از موزه حرکت می‌کند، بیمه است تا برگردد؛ بنابراین نمی‌شد این کار را که بخشی از آن به تعهدات یک شرکت بیمه  است و متعهد شده که این نمایشگاه را ببرد و در طول این مدت برگرداند به یک شرکت دیگر واگذار کنیم و این اصلا امکان‌پذیر نیست.» وی ادامه داده: «این شرکت اعلام کرد که به خاطر تحریم‌هایی که پیش رو است، اگر این نمایشگاه را تمدید کند، به تحریم‌هایی که آمریکا اعمال می‌کند، برخورد می‌کند و نمی‌خواهد به این تحریم‌ها دچار شود.» مدیرکل امور موزه‌ها و اموال تاریخی کشور بیان کرده است: «بنابراین این‌طور بود که این شرکت بیمه نپذیرفت که بیمه این نمایشگاه را در مدت زمانی که در مشهد خواهد بود به عهده گیرد و آن را تامین کند و همین امر باعث شد که طرف‌های فرانسوی بگویند ما بدون بیمه نمی‌توانیم نمایشگاه را به جایی بفرستیم.» کارگر افزوده است: با آن شرکت بیمه هم مفصل صحبت شد ولی ما نتوانستیم به نتیجه‌ای برسیم و این مسئله موجب شد که به‌رغم همه علاقه و موافقت‌هایی که خود موزه لوور داشت، ما نتوانیم این نمایشگاه را در مشهد داشته باشیم؛  با این‌که در نهایت موزه لوور است که تصمیم می‌گیرد اما شرکت بیمه فکر نمی‌کرد که مشکلی باشد و تصور می‌کرد همانگونه که بیمه کرده، ادامه می‌دهد و تا دو تا سه ماه دیگر هم بیمه را افزایش می‌دهد ولی با توجه به این تحریم‌ها دیگر ادامه نداد.»
«لوور» اولین نمایشگاه از آثار تاریخی یک موزه خارجی در ایران نبود. اما «تیری» بود که پس از مدت‌ها تلاش به هدف خورد. سال‌ها بعد از نمایش منشور کوروش در موزه ملی در دولت محمود احمدی‌نژاد دیگر خبری از ورود آثار و اشیاء تاریخی موزه‌های کشورهای دیگر به ایران و پیوند و ارتباط مستمر موزه‌های کشور با موزه‌های مطرح دنیا نبود تا اینکه برای نخستین‌ بار در شهریور سال ۱۳۹۴، سه مجسمه‌ تاریخی «پنه‌لوپه» از واتیکان و ایتالیا همراه با یک مجسمه‌ پنه‌لوپه‌ کشف شده از تخت جمشید به مدت سه ماه و نیم در موزه ملی ایران به نمایش درآمدند، تجربه‌ای که تا پیش از آن، نه به صورت مشترک، که فقط با نمایش چندین ماهه‌ منشور کوروش از موزه‌ بریتانیا، به دست آمده بود. به دنبال آن دومین نمایشگاه مشترک ایران و دو کشور دیگر با عنوان «نمایشگاه مشترک ایران و ارمنستان» و «سیلا و پارس، یک خاطره مشترک» با به نمایش گذاشتن ۱۰۳ شیء تاریخی از ارمنستان و ۲۰۰ شیء تاریخی از ایران با تمرکز بر آثار اورارتوئی و ۱۴۰ اثر تاریخی از کره جنوبی که در میان آنها پنج اثر ملی و نفیس از جمله «کمربند زرین و آویز»، «بازوبند سیمین»، «شمشیر بزرگ تزئین شده»، «تزئینات زرین‌کلاه پادشاه» و «شمشیر زرین» دیده می‌شد این پیوند را برقرار کند. اما این نمایشگاه‌ها علیرغم اهمیتشان نتوانستند به اندازه لوور مخاطبان را به خود جذب کنند. این اتفاق تنها به مدد برجام و ارائه چهره مثبتی از ایران رخ داد، اما حالا با بازگشت دوباره تحریم‌ها و برهم خوردن برجام بیم آن می‌رود تا دوباره این پیوند که به آشتی دوباره مردم با موزه‌ها و میراث تاریخی ایران منجر شده بود، برهم خورد.