آیا گیاهان هم به سرطان مبتلا می‌شوند؟

فرادید| ما مدت‌های طولانی است که با انواع سرطان‌ها در قلمرو حیوانات آشنا هستیم، اما در مورد گونه‌های گیاهی چطور؟ آیا گیاهان هم سرطان می‌گیرند؟ 

به گزارش فرادید، لوئیز گاترکول، هماهنگ‌کننده مرکز حفاظت از جنگل (CFP) در انگلستان است؛ مرکز جدیدی که تحقیقات نوآورانه‌ای را برای حفاظت از درختان و جنگل‌ها در برابر تهدیدات آینده انجام می‌دهد. گاترکول دانشجوی مقطع دکتراست و در مورد درختان بلوط تحقیق می‌کند. ما با او در مورد این پرسش که آیا گیاهان بیمار می‌شوند و اگر می‌شوند، گفتگو کردیم. 

آیا گیاهان بیمار می‌شوند؟ 

خشکیدن زبان گنجشک (Ash Dieback)

گیاهان هم بیمار می‌شوند و بیماری آن‌ها می‌تواند تأثیر زیادی روی چیزهایی مانند تأمین غذای ما داشته باشد. برای نمونه، قحطی سیب‌زمینی ایرلندی به دلیل بیماری گیاهان اتفاق افتاد. در مورد درختان، ما با قارچ‌هایی مانند بیماری نارون هلندی (Dutch elm disease) و خشکیدن زبان گنجشگ (ash dieback) که تأثیر زیادی بر چشم‌اندازها می‌گذارند، مشکلاتی داشته‌ایم. 

سرطان چطور؟ 

در مورد گیاهان، چیزهای زیادی وجود دارد که سبب می‌شود سلول‌های آن‌ها به شکل غیرقابل کنترلی رشد کنند، به شکلی که برای گیاه، طبیعی نیست. معمولاً این مورد ناشی از چیز دیگری است. پس، ممکن است باکتری‌ها، سلول‌ها و متعاقباً DNA را آلوده کنند. انسان هم به ویروئیدها، ویروس‌ها و عفونت‌های قارچی مبتلا می‌شود و در برخی موارد، ما نمی‌دانیم چه چیزی سبب رشد سلولی می‌شود. 

آماس بافت‌های گیاهی (گال) هم هست که عامل آن زنبور گال‌زا است. روی درختان بلوط تعداد زیادی از آن‌ها رشد می‌کنند. این زنبورها روی یک برگ یا جوانه میوه بلوط تخم می‌گذارند. شکستن تخم‌ها و بیرون آمدن لاروها موجب ترشح مواد شیمیایی از آن و در نتیجه رشد غیر طبیعی سلول‌های برگ یا میوه بلوط می‌شود. این اتفاق فضای ایمنی را برای رشد لارو زنبورهای گال‌زا ایجاد می‌کند. این مسئله واقعاً به درخت آسیب نمی‌رساند. 

یکی از راهنماهای ما، لیزا وارد که رئیس آسیب‌شناسی در تحقیقات جنگل است، چند نمونه از بیماری‌های گیاهی را برای من فرستاد که موجب تکثیر سلولی بسیار زیاد سرطان‌طور می‌شود. گال ملکه‌ای وجود دارد که باکتری‌ها را به ژنوم گیاه منتقل می‌کند و سطح هورمون‌های گیاهی را تغییر می‌دهد که منجر به تقسیم سلولی نامنظم و سبب رشد تومورها می‌شود. همچنین، قارچ گره‌سیاه مواد شیمیایی آزاد می‌کند که سبب می‌شود درخت، سلول‌های گیاهی اضافه‌ای رشد دهد که به طور غیرعادی بزرگ هستند و در نتیجه گال‌های متورم چوبی ایجاد می‌شود. اما موارد بسیار بیشتری وجود دارد. 

این رشدها چه تفاوتی با سرطان حیوانی دارند؟ 

سرطان نمی‌تواند قسمت‌های مختلف گیاه را تحت تأثیر قرار دهد. اما راهی که این رشدها می‌توانند گسترش یابند، این است که خود پاتوژن می‌تواند حرکت کند. پس، یک باکتری ممکن است سلول‌های یک ناحیه را آلوده کند، اما اگر باکتری تکثیر و تکرار شود، می‌تواند به جای دیگری حرکت کند یا توسط ارگانیسم دیگری به جای دیگری منتقل شود. 

نکته دیگر این است که، در بیشتر موارد در مورد گیاهان، این خود به خودی نیست. معمولاً یک باکتری یا قارچ محرک است، در حالی که سرطان‌های حیوانی بیشتر شکست خود به خودی در همانندسازی DNA یا فروپاشی در سیستم بدن است که با سلول‌های خارج از کنترل سروکار دارد. البته، استثناهایی مانند سرطان دهانه رحم و ویروس پاپیلومای انسانی وجود دارد، بنابراین شباهت‌هایی در آن وجود دارد. 

آیا داروهای گیاهی داریم؟ 

 اگر به کشاورزی و باغبانی فکر کنید، استفاده از آفت‌کش‌ها و قارچ‌کش‌ها برای محافظت از گیاهان را داریم. کنترل زیستی هم وجود دارد، جایی که ممکن است یک حشره مهاجم با دخالت دادن شکارچیان طبیعی همان حشره، قابل‌کنترل شود. 

در حال حاضر این یک حوزه تحقیقاتی بسیار بزرگ است، استفاده از کنترل زیستی برای تهدیدات احتمالی آینده مانند آفات و بیماری‌ها، اما بدیهی است باید مطالعات زیادی انجام دهیم تا مطمئن شویم این شکارچی‌ها که رها می‌کنیم روی گونه‌های دیگر اثر نمی‌گذارند. مردم هم به دنبال این هستند که بدانند آیا می‌توان کوکتلی از باکتری‌ها را فراهم کرد که بتواند باکتری مشکل‌ساز را از بین ببرد. بهبود شرایط طبیعی محیط مانند خاک هم می‌تواند مفید باشد، چرا که عوامل محیطی می‌توانند بر حساسیت گیاه به بیماری اثر بگذارند. بنابراین، چیزهای هست که نمیتوان گفت دارو هستند، اما می‌توانند به مقابله با هر چیزی که سبب بیماری می‌شود کمک کنند. 

شما در CFP به دنبال چه چیزی هستید؟ 

ما در حال تحقیق در مورد تهدیدهای تهاجمی احتمالی آینده برای درختان و همچنین چگونگی مقاوم‌سازی بیشتر درختان خود هستیم. ما تحقیقات ژنومیک زیادی را در CFP در کیو، با استفاده از روش‌هایی که قبلا برای سلامت انسان یا کشاورزی توسعه یافتند، انجام می‌دهیم. 

یک روش، مقایسه ژنوم درختان بیمار با درختانی است که به نظر می‌رسد در برابر آفت یا بیماری مقاوم هستند. اگر نسخه‌های بیشتری از یک ژن در گروه مقاوم دریافت کنید، آن نسخه ممکن است به مقاومت درخت در برابر بیماری کمک کند. در واقعیت، این هدف بسیار پیچیده‌تر از یک ژن است، اما اگر بتوانیم ترکیبی از واریته‌ها یا ژنوتیپ‌هایی را که منجر به یک نتیجه سالم‌تر می‌شوند، شناسایی کنیم، می‌توانیم به کاشت درختان مقاوم‌تر در آینده امیدوار باشیم.

مترجم: زهرا ذوالقدر