سنگ‌قبرهای تاریخی و قدیمی بازتاب‌دهنده آداب‌ورسوم تدفین، منطقه زندگی و زیست اجتماعی و فرهنگی مردم یک شهر محسوب می‌شوند.
تهران نیز از این قاعده مستثنی نیست. وجود سنگ‌قبرهای تاریخی در قبرستان‌های محلی و هم‌جوار با امامزاده‌ها نشانی از تاریخ این شهر را با خوددارند.
یکی از قدیمی‌ترین سنگ‌قبرهای کشف‌شده در تهران مربوط به سنگ‌قبر ۹۰۰ ساله‌ای است که نام شاعر تهرانی، مولانا فخرالدین حیدر تهرانی، رویش حک شده است.
علیرضا زمانی، تهران پژوه، می‌گوید: «اگر به قدیمی‌ترین سنگ‌قبر موجود در بازار که در امامزاده زید تهران قرارداد، نگاه کنید، متوجه می‌شوید مربوط به ۹۰۰ سال پیش و مربوط به مولانا فخرالدین مولانا حیدر تهرانی است.
آن زمان عنوان مولانا را به هرکسی اطلاق نمی‌کردند و آن شخص باید سلسله مراتبی در حوزه تصوف و ادبیات را طی می‌کرد تا این عنوان را دریافت کند. این موضوع نشان می‌دهد بارقه‌هایی از فرهنگ در تهرانی که یک روستا بوده، وجود داشته است.»
در امامزاده زید، علاوه بر این مقبره قدیمی، آرامگاه لطفعلی‌خان زند نیز قرار دارد. پادشاه جوان زندیه که به دست آقامحمدخان قاجار به قتل رسید.
روایت سنگ‌های عجیب
سنگ‌نوشته‌های زیادی در قبرستان‌ها و به‌خصوص در باغ‌های محله کن کشف شده است که نشان از هویت چند صدساله این محله قدیمی دارد.
امین نورقربان از فعالان فرهنگی این محله می‌گوید: «تاریخی که روی سنگ‌ها درج‌شده نشان از قدمت ۷۰۰ ساله آن‌ها دارد. روی یکی از این سنگ‌ها عبارت «قبر احمد» یا «حسنک زیرک» حک شده است. سنگ‌ها به‌قدری سنگین‌اند که نمی‌شود ۵ نفری هم بلندشان کرد. بزرگ‌ترهای ما می‌گفتند این منطقه قبرستان گبرها بوده است.»
او می‌گوید: «حکاکی روی سنگ کار هزینه‌بری بوده و فقط ثروتمندان می‌توانستند چنین کاری سفارش دهند. این در حالی است که قبرهای مردم عادی را با چیدن سنگ‌های رودخانه‌ای مشخص می‌کردند. سال‌ها پیش در محدوده دره پستانک در محدوده محله بهاران فعلی قبرهایی در جریان ساخت‌وساز یافت شد که اموات روبه‌قبله دفن نشده بودند. ظاهراً این افراد مسلمان نبوده‌اند.»
همچنین نورقربان می‌افزاید: «زمانی که مدرسه مهدیه کن ساخته می‌شد چند قبر پیدا کردند که اسکلت به‌صورت جنین در قبرها قرارگرفته بودند و وسایلی نیز کنارشان یافت شد. به دلیل ناآگاهی این قبرها حین ساخت‌وساز از بین رفته و کسی پیگیر آن‌ها نشده است. چند سنگ‌قبر قدیمی نیز در هشتی ورودی صحن امامزاده جعفر (ع) وجود داشت که روی دیوار بود. قدمت سنگ‌قبرها بر اساس تاریخ درج‌شده رویشان بیش از ۵۰۰ سال بود. روی بعضی از این سنگ‌قبرها تصویری از جانماز و تسبیح حک شده بود.»
نگه‌داری از سنگ‌قبرهای قدیمی عزمی جدی را می‌طلبد. متأسفانه بسیاری از این سنگ‌ها به دلیل ناآگاهی از بین رفته و یا به یغما رفته است. متأسفانه کسی به فکر سنگ‌نوشته‌های محله کن نیست مدت‌هاست تعدادی از آن‌ها در گوشه‌ای از سرای محله جا مانده اند.
منبع: همشهری
منبع: faradeed-156745
