کاروانسراها از مهم ترین و دیدنی ترین آثار تاریخی ایران هستند که روزی روزگاری به عنوان پناهگاه‌هایی امن برای استراحت مسافران کاربرد داشتند. با افزایش رفت و آمد در مسیر جاده ابریشم تعداد کاروانسراها نیز بیشتر شد.
این سازه ها اغلب در بیرون شهر یا روستا ساخته می شدند و دور تا دور آنها را دیوارهای عظیمی شبیه به یک قلعه با برج‌های دیده‌بانی احاطه کرده بودند. این بناهای تاریخی جذاب که زمانی بسیار پررونق بودند، اتفاقات بسیاری را به خود دیده اند.
امروزه برخی از این کاروانسراهای قدیمی بازسازی شده و به هتل‌های سنتی برای اقامت مسافران تبدیل شده‌اند. در ادامه با معرفی معروف ترین کاروانسراهای ایران با ما همراه باشید.
1- کاروانسرای سعدالسلطنه
به گزارش راهنماتو، کاروانسرای سعدالسلطنه یکی از دیدنی ترین مکان های تاریخی قزوین است که با مساحت 26 هزار متر مربع به عنوان بزرگ‌ترین کاروانسرای داخل شهری ایران و بزرگ‌ترین کاروانسرای قزوین شناخته می شود.
این کاروانسرا در گذشته به عنوان یک سرای بازرگانی مورد استفاده قرار می گرفت و اکنون چندین کافه، رستوران و فروشگاه‌های صنایع دستی قزوین و آموزشگاه‌های هنری در آن تاسیس شده است.
قدمت کاروانسرای سعدالسلطنه به زمان ناصرالدین شاه قاجار می‌رسد و به عنوان یکی از 38 بنای منتخب میراث فرهنگی کشور به حساب می‌آید. ساختمان کاروانسرا به‌صورت چهار ضلعی است و در چهار ضلع حیاط‌دار آن، چهار ایوان به چشم می‌خورد.
طاق‌نمای ایوان‌ها آجرکاری دارند و سقف داخلی ایوان‌ها مزین به هنر مقرنس‌کاری است. با تماشای به دیوارها و سقف‌های گنبدی‌شکل و جذاب سرای سعدالسلطنه متوجه زیبایی بی‌حدومرز معماری سنتی ایرانی و مرمت استادانه آن خواهید شد.
2- کاروانسرای بیستون
کاروانسرای بیستون معروف به کاروانسرای شاه عباسی یکی از مکان های دیدنی کرمانشاه است که در 30 کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه، در محل روستای بیستون کھنه در مقابل فرهاد تراش (نقش برجسته مشهور داریوش بر سینه کوه بیستون)، در محوطه تاریخی و فرهنگی بیستون واقع شده است.
قدمت این کاروانسرا به دوره صفوی بازمی گردد و بنای آن هم اکنون تحت مالکیت شرکت توسعه گردشگری استان کرمانشاه قرار داشته و به هتل سنتی 5 ستاره تغییر کاربری داده شده است.
معماری این کاروانسرا مطابق با کاروانسراهای دوره صفوی ساخته شده و در زمان ناصرالدین شاه قاجار مرمت شده است. در دوره پهلوی از این بنا به عنوان انبار غله استفاده می شد. مدتی نیز در اختیار خانواده های بی بضاعت بیستون بود.
3- کاروانسرای زین الدین
کاروانسرای زین الدین بنایی بی نظیر از دوره صفویه است که در دل کویرهای استان یزد در شهرستان مهریز واقع شده است. جالب است بدانید شاه عباس صفوی در آن دوره حدود 999 کاروانسرا در ایران بنا نهاد که زین الدین یکی از زیباترین آنها به شمار می رود.
این کاروانسرا توسط یکی از بهترین معماران آن دوره یعنی محمد سلطان یزدی، طراح مجموعه بی نظیر گنجعلی خان کرمان ساخته شده است و ویژگی متمایز آن نسبت به سایر کاروانسراها پلان دایره ای آن است. کاروانسرای زین الدین تنها بنای مدور ایرانی است و در مسیر جاده ابریشم و در فاصله 50 کیلومتری شهر یزد واقع شده است.
4- کاروانسرای قصر بهرام
کاروانسرای قصر بهرام که با نام‌های کاروانسرای شاه عباسی و رباط سیاه‌کوه نیز شناخته می شود، یکی از مکان های دیدنی گرمسار است که توسط شاه بهرام ساسانی یا همان بهرام گور ساخته شده است و سپس با بازسازی توسط شاه عباس صفوی به عنوان کاروانسرا مورد استفاده قرار گرفت.
این کاروانسرا هنوز هم به عنوان محل توقف و استراحت برای گروههایی که علاقه‌مند به دیدن آسمان پر ستاره شب هستند، مورد استفاده قرار می گیرد. کاروانسرای قصر بهرام معماری ساده و در عین حال جذابی دارد و با قرارگیری در میان منطقه حفاظت شده پارک ملی کویر، به مکانی عالی برای افرادی که به دنبال تجربه صلح و آرامش کویر هستند، تبدیل شده است.
این کاروانسرا یکی از محبوب ترین نقاط برای تماشای آسمان پرستاره شب است که عکاسان نجوم و عاشقان آسمان را به سوی خود می کشاند.
5- کاروانسرای رباط شرف
کاروانسرای رباط شرف که در 45 کیلومتری شهر سرخس واقع شده است، یکی از مکان های دیدنی استان خراسان رضوی به شمار می رود. این کاروانسرا از ارزشمندترین بناهای دوره سلجوقی در قلمرو معماری ایران است و وجود چندین کتیبه ارزشمند در آن نشان می‌دهد بنیان این بنا مربوط به اوایل سده ششم هجری و سال 508 هجری قمری است.
این بنا دو صحن دارد و هر صحن دارای چهار ایوان به شکل چلیپا (صلیب) و شبستان می‌باشند و همچنین آجرچینی و کتیبه‌های آن نیز جلوه ویژه ای دارند. این مجموعه جهانی به عنوان بیست و هفتمین اثر جهانی کشور ایران شناخته می‌شود و در 26 شهریور 1402 به در جریان چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض به همراه 53 کاروانسرای تاریخی دیگر در فهرست میراث جهانی قرار گرفتند.
6- کاروانسرای مشیر
کاروانسرای مشیر یزد در زمان مظفرالدین شاه قاجار به دست فتح الله مشیر الممالک در شهر تاریخی و کهن یزد بنا گردیده است. این کاروانسرای 150 ساله که زمانی مأمن اقامتگاه مسافران خسته از رنج راه بود، اکنون به هتلی زیبا و چشم نواز تبدیل شده است.
این هتل دو ستاره در 19 مرداد 1379 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کاروانسرای مشیر دارای 19 اتاق است که همگی به شکل کاملا سنتی و با تخت‌ها و گلدان‌های چوبی ترئین شده اند. نمای داخلی نیز با انواع طاق‌های گنبدی شکل و بدون هیچ گونه سقف مسطحی تزئین شده اند.
منبع: روزیاتو
منبع: faradeed-156090
