اعمال مخصوص ماه ذی‌الحجه

به گزارش «»، ماه ذی‌الحجه از امروز سه‌شنبه مصادف با ۳۰ خرداد ماه آغاز می‌شود؛ آغازی به معنای تلاتم بیش از دو میلیون و ۱۰۰ هزار نفر زائر سرزمین وحی که باید خود را مهیای انجام اعمال حج واجب کنند.

اما خاص بودن ماه ذی‌الحجه منحصر به زائران حج نیست؛ خداوند در آیه ۲۸ سوره حج می‌فرماید: «لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیَّامٍ مَعْلُومَاتٍ عَلَی مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ فَکُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِیرَ؛ تا شاهد منافع خویش باشند و نام خدا را در روزهای معلومی بر دام‌های زبان‏بسته‏‌ای که روزی آنان کرده است ببرند پس از آنها بخورید و به درمانده مستمند بخورانید».

در این آیه سخن از «ایام معلومات» آمده که مؤمنان باید در این ایام به یاد خدا باشند. یکی از تفسیرهای معروف «ایام معلومات» که در روایات مطرح شده، ۱۰ روز اول ماه ذی‌الحجه است که هم شب‌های آن و هم روزهای آن عزیز و خاص است.

و در حدیثی از رسول خدا(ص) می‌خوانیم که عبادت و کار نیک در هیچ ایامی به اندازه ۱۰ روز اول ماه ذی‌الحجه فضیلت ندارد. بنابراین نه تنها زائران سرزمین وحی بلکه تمام مؤمنان می‌توانند از فضیلت بزرگ ماه ذی‌الحجه بهره‌مند شوند.

برای روزهای خاص این ماه (۱۰ روز اول) و سایر روزهای آن، در کنار اعمال مستحبی همه ماه‌های قمری، اعمال مستحبی ویژه‌ای ذکر شده که مؤمنان را در بهره‌مندی از فضیلت‌های آن یاری می‌کند.

اعمال روز اول ذی‌الحجه

۱ ـ روزه گرفتن؛ در روایتی از امام موسی بن جعفر(ع) نقل شده است که هر کس روز اول ماه ذی‌الحجه را روزه بگیرد، خداوند برای وی پاداش عظیمی را می‌نویسد.

۲ ـ خواندن نماز حضرت فاطمه(س)؛ مرحوم شیخ طوسی فرموده است: مستحب است در این روز، نماز حضرت فاطمه(س) را بخوانید و این نماز چهار رکعت است، هر دو رکعت به یک سلام و همانند نماز حضرت امیرالمؤمنین(ع) است. در هر رکعت، یک مرتبه سوره حمد و ۵۰ مرتبه سوره توحید را بخوانید و بعد از سلام تسبیح حضرت فاطمه(س) را بگویید، آنگاه بخواند: سُبْحانَ ذِی الْعِزِّ الشّامِخِ الْمُنیفِ، سُبْحانَ ذِی الْجَلالِ الْباذِخِ الْعَظیمِ، سُبْحانَ ذِی الْمُلْکِ الْفاخِرِ الْقَدیمِ، سُبْحانَ مَنْ یَری اَثَرَ النَّمْلَةِ فِی الصَّفا، سُبْحانَ مَنْ یَری وَقْعَ الطَّیْرِ فِی الْهَوآءِ، سُبْحانَ مَنْ هُوَ هکَذا وَلا هَکَذا غَیْرُهُ .

۳ـ دو رکعت نماز؛ نیم ساعت قبل از ظهر، دو رکعت نماز بخوانید و در هر رکعت، یک مرتبه سوره حمد و ۱۰ مرتبه سوره توحید و ۱۰ مرتبه آیة الکرسی و ۱۰ مرتبه سوره إنّا أنزلناه را بخوانید.

۴ـ هر کس از ظالمی خوف داشته باشد در این روز بگوید: «حَسْبی حَسْبی حَسْبی مِنْ سُؤالی، عِلْمُکَ بِحالی»، تا خداوند او را از شرّ آن ظالم حفظ کند.

** اعمال توصیه شده ۱۰ روز اول ذی‌الحجه

دعوت امام صادق(ع) به اقامه نماز

امام صادق(ع) می‌فرمایند: پدرم حضرت امام باقر(ع) به من فرمود: پسرم! در دهه نخست از ماه ذی الحجه(از شب اول ماه تا شب عید قربان) هر شب میان نماز مغرب و عشا این دو رکعت نماز را ترک مکن؛ در هر رکعت سوره حمد و سوره توحید را می‌خوانی، سپس این آیه را بخوان: وَ وَاعَدْنَا مُوسَی ثَلاَثِینَ لَیْلَةً وَ أَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً وَ قَالَ مُوسَی لأَخِیهِ هَارُونَ اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَ أَصْلِحْ وَلاَ تَتَّبِعْ سَبِیلَ الْمُفْسِدِینَ.(اعراف/۱۴۲). اگر چنین کنی، در ثواب حاجیان و اعمال حج آنها شریک می‌شوی.

روزه گرفتن

در روایتی امام موسی کاظم(ع) می‌فرمایند: هر کس ۹ روز اول ذی‌الحجه را روزه بدارد، خداوند ثواب روزه تمام عمر را برای او می‌نویسد.

ذکر پنج دعا

امام باقر(ع) فرمودند: خداوند پنج دعا را به وسیله جبرئیل برای حضرت عیسی(ع) هدیه فرستاد، تا در ایام این دهه، آنها را بخواند. اگر کسی هر روز هر یک از این پنج دعا را ۱۰ مرتبه بخواند به روایت عمل کرده است. آن پنج دعا چنین است:

اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَهُوَ عَلی کُلِّ شَیْء قَدیرٌ.

اَشْهَدُ اَنْ لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لاشَریکَ لَهُ، اَحَداً صَمَداً، لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَةً وَلا وَلَداً.

اَشْهَدُ اَنْ لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، اَحَداً صَمَداً، لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ، وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً اَحَدٌ.

اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ، یُحْیی وَیُمیتُ، وَهُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَهُوَ عَلی کُلِّ شَیْء قَدیرٌ.

حَسْبِیَ اللهُ وَکَفی، سَمِعَ اللهُ لِمَنْ دَعا، لَیْسَ وَرآءَ اللهِ مُنْتَهی،اَشْهَدُللهِ بِما دَعا،وَاَنَّهُ بَریءٌ مِمَّنْ تَبَرَّءَ، وَاَنَّ لِلّهِ الاْخِرَةَ وَالاْولی.

قرائت سوره فجر

در حدیثی از رسول خدا(ص) نقل شده است: هر کس سوره فجر را در دهه اول ماه ذی‌الحجه قرائت کند گناهانش بخشیده می‌شود و اگر در غیر این ایام خوانده شود مایه نورانیت او در قیامت می‌شود.

خواندن نماز حضرت فاطمه(س) و خواندن دعا بعد از نماز(دعای روایت شده از امام صادق(ع)) نیز از دیگر اعمال توصیه شده در این ۱۰ روز است.

دعای توصیه شده امام صادق(ع)

ابوحمزه ثمالی از امام صادق (ع) نقل کرده است که آن حضرت، از روز اول تا عصر روز عرفه، پس از نماز صبح و قبل از نماز مغرب این دعا را می‌خواند:

اللَّهُمَّ هَذِهِ الْأَیَّامُ الَّتِی فَضَّلْتَهَا عَلَی الْأَیَّامِ وَ شَرَّفْتَهَا قَدْ بَلَّغْتَنِیهَا بِمَنِّکَ وَ رَحْمَتِکَ فَأَنْزِلْ عَلَیْنَا مِنْ بَرَکَاتِکَ وَ أَوْسِعْ عَلَیْنَا فِیهَا مِنْ نَعْمَائِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَهْدِیَنَا فِیهَا لِسَبِیلِ الْهُدَی وَ الْعَفَافِ وَ الْغِنَی وَ الْعَمَلِ فِیهَا بِمَا تُحِبُّ وَ تَرْضَی اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا مَوْضِعَ کُلِّ شَکْوَی وَ یَا سَامِعَ کُلِّ نَجْوَی وَ یَا شَاهِدَ کُلِّ مَلَإٍ وَ یَا عَالِمَ کُلِّ خَفِیَّةٍ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَکْشِفَ عَنَّا فِیهَا الْبَلاءَ وَ تَسْتَجِیبَ لَنَا فِیهَا الدُّعَاءَ وَ تُقَوِّیَنَا فِیهَا وَ تُعِینَنَا وَ تُوَفِّقَنَا فِیهَا لِمَا تُحِبُّ رَبَّنَا وَ تَرْضَی وَ عَلَی مَا افْتَرَضْتَ عَلَیْنَا مِنْ طَاعَتِکَ وَ طَاعَةِ رَسُولِکَ وَ أَهْلِ وِلایَتِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ،

خدایا این روزها روزهایی است که بر سایر روزها برتری و شرافت دادی و به لطف و رحمتت مرا به آنها رساندی. برکاتت را بر ما فرو فرست و از نعمت‌هایت در این روزها بر ما وسعت ده. خدایا از تو می‌خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و ما را در این روزها به راه هدایت و پاکدامنی و بی‌نیازی و عمل در آنها به آنچه می‌پسندی و خشنود می‌شود، هدایت فرمایی. خدایا از تو درخواست می‌کنم، ای جایگاه هر شکوایه و ای شنوای هر راز و نیاز و ای حاضر در هر جمع، و ای دانای هر نهان، که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و در این روزها بلا را از ما برگردانی و دعایمان را مستجاب گردانی و نیرویمان دهی و یاری‌مان نمایی و به آنچه ای پروردگار ما دوست داری و خشنود می‌شود موّفقمان بداری و بر اموری که از طاعتت و طاعت رسولت و اهل ولایتت بر ما واجب نمودی توفیقمان دهی. خدایا از تو درخواست می‌کنم ای مهربان‌ترین مهربانان، که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی.

وَ أَنْ تَهَبَ لَنَا فِیهَا الرِّضَا إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ وَ لا تَحْرِمْنَا خَیْرَ مَا تُنْزِلُ فِیهَا مِنَ السَّمَاءِ وَ طَهِّرْنَا مِنَ الذُّنُوبِ یَا عَلامَ الْغُیُوبِ وَ أَوْجِبْ لَنَا فِیهَا دَارَ الْخُلُودِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لا تَتْرُکْ لَنَا فِیهَا ذَنْبا إِلا غَفَرْتَهُ وَ لا هَمّا إِلا فَرَّجْتَهُ وَ لا دَیْنا إِلا قَضَیْتَهُ وَ لا غَائِبا إِلا أَدَّیْتَهُ وَ لا حَاجَةً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِلا سَهَّلْتَهَا وَ یَسَّرْتَهَا إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ یَا عَالِمَ الْخَفِیَّاتِ یَا رَاحِمَ الْعَبَرَاتِ یَا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ یَا رَبَّ الْأَرَضِینَ وَ السَّمَاوَاتِ یَا مَنْ لا تَتَشَابَهُ عَلَیْهِ الْأَصْوَاتُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنَا فِیهَا مِنْ عُتَقَائِکَ وَ طُلَقَائِکَ مِنَ النَّارِ وَ الْفَائِزِینَ بِجَنَّتِکَ وَ النَّاجِینَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِینَ وَ سَلَّمَ عَلَیهِم تَسلیماً.

و خشنودی خود را در این روزها به ما ارزانی کنی، که به یقین‌ تو شنوای دعایی و از خیری که در این ایام از عالم بالا نازل می‌کنی، ما را محروم مساز و از گناهان ما را پاک ساز، ای دانای نهان‌ها و در این روزها خانه جاودان را بر ما واجب گردان. خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و گناهی را برای ما باقی بگذار جز آنکه‌ ببخشی و نه اندوهی جز آنکه برطرف کنی و نه بدهی جز آنکه بپردازی و نه غایبی جز آنکه به ما برسانی و نه حاجتی از حاجات دنیا و آخرت جز آنکه هموار و آسان نمایی، به یقین تو بر هر چیز توانایی. خدایا ای دانای‌ نهان، ای رحم‌ کننده به اشک‌های روان، ای اجابت‌ کننده دعاها، ای پروردگار زمین‌ها و آسمان‌ها، ای‌ آن‌که صداها بر او اشتباه نشود، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و ما را در این روزها از آزادشدگان و رهاگشتگان از آتش و رسیدگان به بهشت، و از نجات‌ یافتگان قرار ده به مهربانی‌ات ای مهربان‌ترین مهربانان و درود خدا بر آقایمان محمّد و همه اهل بیتش.