انتشار کتابی تازه درباره بنیان‌های نظری جمهوری اسلامی در لبنان

به گزارش خبرآنلاین، کتاب « السیاسة الخارجیة الإیرانیة: دراسة فی المبادیء والنظریات»، به قلم عباس خامه یار به زبان عربی از سوی مرکز الحضاره در لبنان منتشر می شود. اهمیت این کتاب بدین جهت است که نگارنده در آن به بررسی تطبیقی بنیان‌های نظری نظام جمهوری اسلامی ایران و نحوه کاربست آن‌ها در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در سیاست خارجی ایران می‌پردازد. 

مؤلف در این کتاب پس از ارائه شرح مفصلی از مبانی و اصول نظریه‌پردازی سیاست خارجی ایران، اصول قانون اساسی که خطوط کلی سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی را ترسیم کرده، بررسی کرده است. عباس خامه‌یار، همچنین به ساختار و ساز و کارهای تصمیم‏ گیری در جمهوری اسلامی ایران و نقش سایر نهادهای قانونی و سیاسی و مراکز مطالعاتی و پژوهشی در روند تصمیم‌گیری در سیاست خارجی ایران پرداخته است.

خامه‌یار در ادامه سیر تحول در سیاست خارجی ایران از پیروزی انقلاب اسلامی تا پایان جنگ تحمیلی را مورد بررسی قرار می‌دهد. در این بخش تمام رویدادها و تحولات داخلی و خارجی که بر ساختار و روند تصمیم‏‌گیری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تأثیر گذاشته است مورد بررسی قرار می‌گیرد.

با وجود اینکه کتاب برهه مشخصی از تاریخ جمهوری اسلامی ایران (فاصله بین سال 1979 تا 1991) را مورد بررسی قرار داده، اما نگارنده سعی کرده است تصویری روشن و جامع از چگونگی و سیر تحول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ساختار و سازوکارهای تصمیم‌سازی و اصول و مبانی نظری تأثیرگذار بر آن را تبیین کند. از این‌رو این اثر تا حد زیادی پژوهشگران را در فهم دقیق سیاست خارجی ایران و موضع‌گیری آن از تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی یاری می‌رساند.

مؤلف کتاب در مقدمه می‌نویسد: «انقلاب مردمی که در فوریه سال 1979 میلادی پیروز شد، مهم‌ترین انقلاب تاریخ 2500 ساله ایران به شمار می‌رود. این انقلاب رخداد منحصر به فردی بود که جوامع اسلامی را تحت شعاع قرار داد و به صورت مستقیم بر روابط بین‌الملل تأثیر گذاشت؛ به این دلیل که به یک نظام شاهنشاهی که به عنوان همپیمان غرب شناخته می‌شد، پایان بخشید و به پایه‌گذاری نظام جمهوری با مختصات و گرایش‌های اسلام‌گرایانه و رویکردی مردم‌محور با نقش‌آفرینی کلیدی و مؤثر روحانیت منجر شد».

در بخش دیگری از مقدمه کتاب آمده است: «بی‌شک انقلاب اسلامی ایران، از دیدگاه موافقان و مخالفان یک رخداد ویژه در میان رویدادهای جهان معاصر به شمار می‌رود. شاید بتوان این انقلاب را مهم‌ترین رخداد پس از سقوط امپراطوری عثمانی در جهان اسلام قلمداد کرد. این انقلاب «تنها نقطه عطف مهم در تاریخ اسلامی نبود، بلکه مهم‌ترین جلوه جریان موسوم به «پدیده رنسانس اسلامی» که در دهه‌های هفتاد و هشتاد قرن گذشته شناخته شده بود، به شمار می‌رود و شاید این رخداد همان تحول اساسی بود که بستر مناسب را برای ترویج گفتمان این پدیده فراهم کرد و در نتیجه مورد مداقه پژوهشگران قرار گرفت و مورد توجه واقع شد».

در ادامه مقدمه کتاب می‌خوانیم: «با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران نخستین حکومت دینی دوران معاصر به شمار می‌رود، این نوشتار به دنبال بررسی و تبیین این پدیده نوظهور در دهه اول انقلاب اسلامی با تاکید بر مطالعه اصول و مبانی نظری سیاست خارجی ایران در این فاصله زمانی؛ یعنی از سال 1979 تا سال 1991میلادی است. یکی از اهداف مورد نظر کتاب، تبیین چگونگی تأثیر ایدئولوژی بر روند تصمیم‌گیری در حوزه سیاست خارجی است. ایدئولوژی بر سیاست خارجی ایران و نقش‌آفرینی ایران در صحنه بین‌الملل در برهه مذکور تأثیر گذاشته است. ایدئولوژی نقشی بسزایی در تحقق اهداف تعیین‌شده از سوی مقامات وزارت خارجه دارد و این موضوع از اهمیت بسیار بالای سیاست خارجی در سیاست کلی نظام نشأت می‌گیرد. تببین و بررسی مراحل و دهه‌های بعدی انقلاب از حیطه این بحث خارج است؛ از این‌رو پاسخ درباره دلایل بقا، تدام و پایداری نظام پس از گذشت چهار دهه آن هم در سایه تحولات، چالش‌ها و تحریم‌های فعلی به خواننده واگذار می‌شود».

همچنین دکتر عدنان منصور، وزیر خارجه اسبق لبنان در مقدمه‌ای که بر این کتاب نوشته است، تاکید می‌کند: «کتاب دکتر عباس خامه‌یار، خواننده را به تأمل وامی‌دارد. نویسنده در این کتاب مسائلِ بسیار حساس و سرنوشت‌ساز مرتبط با سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از زمان تأسیس تا دهه 90 قرن گذشته را مورد بررسی قرار می‌دهد. این سیاست برگرفته از آرمان‌ها، اصول و ارزش‌هایی است که تاج و تخت پهلوی را سرنگون ساخت و پایه‌ها و مبانی حکومت و نهادهای نظام جدید را پی‌ریزی کرد».

وی در بخشی دیگری از مقدمه خود می‌نویسد:

دکتر خامه‌یار بی‌پرده به روند تحولات در ایران پیش از انقلاب سال 1979 میلادی می‌پردازد و چالش‌هایی که ایران در نتیجه وابستگی به قدرت‌های سلطه‌گر و زیاده‌خواه طی دو قرن متحمل شد را تبیین می‌کند. مؤلف با بررسی رویدادهای سال‌های آغازین پس از پیروزی انقلاب و جنگ ویرانگر تحمیلی و بررسی روابط ایران و آمریکا، ایران و اروپا، ایران و کشورهای عربی و همچنین تبیین چگونگی حمایت ایران از حکومت‌های مردمی، تصویری روشن و شفاف از سیاست خارجی ایران طی سال‌های مورد بررسی ارائه می‌دهد».

وزیر خارجه اسبق لبنان در پایان مقدمه تاکید می‌کند: «کتاب دکتر عباس خامه‌یار ارزشمند، با اهمیت و شایسته مطالعه و تأمل است؛ زیرا این کتاب حاوی مطالب دقیق و مبتنی بر منابع و حقایقی است که یک مسئله مهم، یعنی سیاست خارجی ایران را مورد مداقه و کنکاش علمی قرار می‌دهد. بی‌شک بررسی سیاست خارجی کشوری تأثیرگذار و دارای جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی که نگاه‌های جهانیان را به خود معطوف کرده، مسئله‌ای حائز اهمیت است. کتاب دکتر خامه‌یار سیری طولانی و لذت‌بخش که خواننده را به اعماق تاریخ  ایران از گذشته دور تا دوران معاصر می‌برد. نگارنده مسائل مختلفی از جمله فرهنگ، تمدن، عمران، اندیشه و سیاست ایران‌زمین را در لابه‌لای کتاب گنجانده است؛ مسائلی که پرتوی آن تا به امروز همچنان ساطع است».

همچنین در متن تقدیمی نویسنده که در ابتدای کتاب آمده، می‌خوانیم: «اثر خود را به آنانی که استقلال کشورم را محقق کردند و بذر عزت و کرامت را کاشتند و از جهان رخت بربستند، به رهروان راه عزت‌مندی و آزادگی و استقلال و به شب‌زنده‌داران راه آزادی وطن هرکجا که باشند، تقدیم می‌کنم».

/6262