در بیش از 50 سال گذشته، کشت پنبه در شمال آذربایجان‌غربی مانند ماکو و خوی به سبب وجود دشت‌های وسیع و مستعد، رونق بسیاری داشت.
در دهه 40 و پس از مشاهده آثار خسارت کرم سرخ ثانویه بر روی پنبه کشت شده در نواحی مرزی شمال غربی ایران، سالیان بسیاری کشت آن ممنوع شد.
سپس در اوایل دهه 90، زمزمه‌هایی مبنی بر از سرگیری کشت پنبه در آذربایجان‌غربی انجام شد، محصولی که اگر به میزان وسیع در استان کشت شود، می‌تواند علاوه بر اشتغال‌زایی سبب رونق کارخانه‌های نساجی و نخریسی و تولید پوشاک نیز شود.
همچنین اگر این محصول باارزش در استان و کشور به مقدار وسیعی کشت شود، می‌تواند کشور را تا حدودی در رابطه با صنعت پوشاک خودکفا کرده و همانند کشور همسایه مانند ترکیه حرفی برای گفتن داشته باشد.
60 درصد کارخانه‌های نخریسی کشور تعطیل شده است
نائب‌رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی، در این زمینه به خبرنگار تسنیم گفت: برخی محصولات کشاورزی مانند پنبه قیمت بیشتری داشته و دوره تولید آن کوتاه‌تر است و به همین دلیل کشاورزان بیشتر به سمتی می‌روند که از لحاظ تجاری به صرفه‌تر بوده و زمان کوتاه‌تری برای تولید و درآمد بیشتری برای آنها داشته باشد.
جلال محمودزاده گفت: در سالیان گذشته سطح زیرکشت پنبه در مناطق پنبه‌خیز مثل استان اردبیل و دشت مغان، گیلان، گرگان و آذربایجان‌شرقی و سایر استان‌ها بالا بود اما هم اکنون به این دلیل که این مناطق به سمت تولید محصولات دیگری همچون ذرت دانه‌ای و علوفه‌ای، شبدر، یونجه و آفتابگردان رفته‌اند، سطح زیرکشت پنبه کاهش یافته است.
وی با تاکید بر اینکه برای احیای کشت پنبه نیاز به حمایت دولتی وجود دارد، افزود: در این رابطه وزارت جهاد کشاورزی باید کشاورزان را از لحاظ تسهیلات، تامین نهاده‌های بذر و کود و سم و همچنین سایر نهاده‌های مورد نیاز حمایت کند که بیشتر به سمت کشت پنبه روند که هم کارخانه‌های نخریسی و هم صادرات در بخش تولید پوشاک افزایش یابد.
نماینده مردم مهاباد در مجلس شورای اسلامی، عنوان کرد: هم‌اکنون 60 درصد کارخانه‌های نخریسی کشور تعطیل شده چون مواد اولیه وجود ندارد و این موضوع به این بستگی دارد که وزارت کشاورزی تا چه میزان از تولید پنبه حمایت کند تا زمینه تولید نخ مورد نیاز کارخانه‌های نخریسی فراهم شده و در ادامه به سمت کارخانه‌های پارچه‌بافی کشور هدایت شوند.
وی ادامه داد: این موضوع سبب می‌شود که تولیدات داخلی جایگزین محصولات خارجی شده و حتی وارد مرحله صادرات نیز شود.
محمودزاده با ابراز تاسف از اینکه تاکنون هیچ حمایت دولتی از کشاورزان این بخش نشده، گفت: به همین دلیل نیز سطح زیرکشت این محصول به شدت کاهش یافته است.
وی گفت: حمایت‌های دولتی از چند جنبه قابل ارائه است، یکی تامین به موقع نهاده‌های مورد نیاز، تامین تسهیلات ارزان‌قیمت و نیز خرید تضمینی بالا. اگر دولت در این زمینه اقدام کرده و مشوق‌هایی برای تسهیلات بانکی و نهاده و خریده تضمینی برای کشاورزان در نظر بگیرد، بی‌تردید سطح زیرکشت تغییر یافته و کشاورزان به سمت و سوی کشت پنبه می‌روند.
نائب رییس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی، تصریح کرد: در بحث کشاورزی برخی نهاده‌ها از خارج از کشور و برخی نهاده‌ها نیز در داخل تولید می‌شود. برای مثال کود اوره در کشور تولید شده اما 80 درصد کود فسفاته از خارج وارد می‌شود، بنابراین می‌توان بذرهای مورد نیاز را در مراکز تحقیقاتی تولید کرد و از سوی دیگر با واگذاری وام ارزان‌قیمت به کشاورزان و حمایت دولتی، سطح زیر کشت پنبه تغییر کند.
وی با تاکید بر اینکه دانش بومی باید در کشت محصولات مورد توجه قرار گیرد، خاطرنشان کرد: باید اطلاعات کشاورزان در رابطه با کشت پنبه افزایش یافته و آشنا به کشت محصول شوند.
محمودزاده بیان کرد: کشت پنبه را می‌توان با همکاری کشاورزان به صورت آزمایشی به تدریج آغاز کرد تا دانش بومی به تدریج در منطقه رونق یابد.
صنعت پوشاک ایران توانایی رقابت در بازارهای منطقه را ندارد
در همین زمینه، عضو هیات مدیره جامعه متخصصان نساجی ایران گفت: هم‌اکنون کشور ترکیه بزرگترین واردکننده پنبه در جهان است و در سال حدود 800 تا 850 هزار تن پنبه نیاز دارد و تقریبا 100 تا 200 هزار تن آن را خود تولید کرده و بقیه این محصول را همواره وارد کرده است.
علیرضا حائری ابراز داشت: با توجه به مشکلات موجود در زیرساخت‌ها، صنعت پوشاک کشورمان هم اکنون آمادگی و قابلیت و توانایی اینکه بازارهای منطقه را در اختیار بگیرد و از محل صادرات پوشاک، ارزآوری داشته باشد را ندارد.
وی با اشاره به اینکه ترکیه سالانه 20 تا 25 میلیارد دلار صادرات پوشاک به اتحادیه اروپا، آمریکا و خاورمیانه دارد، گفت: در این رابطه کل صادرات پوشاک کشورمان سالی 50 میلیون دلار هم نیست.
عضو هیات مدیره جامعه متخصصان نساجی ایران، تصریح کرد: اگر صادرات پوشاک ترکیه به خاطر گران بودن پنبه کاهش یابد توانایی صنعت پوشاک، زیرساخت‌ها، تولیدات، محصولات و برندهای کشورمان آن قابلیت را ندارد که جای ترکیه را بگیرند بلکه کشورهایی همچون بنگلادش، چین، اندونزی و ویتنام جای آن را می‌گیرند.
وی با اشاره به اینکه هم اکنون چین بزرگترین کشور صادرکننده پوشاک در دنیا است، افزود: در این زمینه کشور بنگلادش نیز رتبه دوم را دارد در حالی که 100 درصد پنبه مورد نیاز خود یعنی نیاز سالانه یک میلیون تن خود را وارد می‌کند و زیرساخت مورد نیاز مانند دانشگاه‌های معتبر، افراد تحصیل کرده، انرژی برق، نفت، گاز و راه و بنادر را در اختیار ندارد ولی با این وجود عمده تولیدات آنها به اتحادیه اروپا، کانادا، آمریکا، انگلیس و استرالیا بر اساس استانداردهای این کشورها صادر می‌شود.
حائری گفت: با این همه ضعف‌های ساختاری در پوشاک، بنگلادش از بسیاری از کشورها وضعیت بهتری داشته و سالانه 40 میلیارد دلار ارزآوری دارد و در مجموع، این کشور توسط صنعت پوشاک خود اداره می‌شود و بنابراین باید این کشور را به عنوان الگو قرار داد.
وی با اشاره به اینکه بنگلادش شرکت‌های معتبر تولیدکننده پوشاک دنیا را جذب و به کشور خود آورده، اظهار داشت: یعنی برای این کار سرمایه‌گذار خارجی در اختیار گرفته و از علم و دانش و تخصص آنها استفاده می‌کند و از سوی دیگر نیروی کار ارزان و کارخانه و زمین از بنگلادش است و در مجموع، یک سیستم مشارکتی با برندهای معروف دنیا ایجاد کرده است.
عضو هیات مدیره جامعه متخصصان نساجی ایران، گفت: بنگلادش محصولاتی که بازارهای هدف خواهان آن هستند را با مدیریت، نظارت، استانداردها، علم و دانش و برند آنها تولید و صادر می‌کند.
وی افزود: متاسفانه کشورمان در حوزه کشاورزی و به ویژه کشت پنبه جذب سرمایه‌گذار خارجی ندارد و برندهای معتبر را به داخل کشور وارد نکرده است. حتی در 2 سال گذشته مرزها بسته و واردات پوشاک ممنوع شده و تولید پوشاک در کشور خودمان انجام می‌شود و با وضعیت کنونی، این صنعت قابلیت صادراتی نخواهد داشت و با این شرایط نمی‌توان ارزآوری از طریق صنعت پوشاک به دست آورد.
حائری با اشاره به اینکه نیاز سالانه صنعت نساجی کشورمان 150 هزار تن است، بیان داشت: در این راستا 70 تا 80 هزار تن آن را می‌توان تولید و بقیه را نیز وارد کرد. از سوی دیگر پنبه مورد نیاز کشور را نیز می‌توان از ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان و کشورهای آسیای میانه که پنبه‌کاری دارند تامین کرد.
سطح زیرکشت پنبه به تدریج در کشور کاهش یافت
در ادامه، نائب رئیس اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک ایران با اشاره به اینکه در مجموع قیمت جهانی پنبه افزایش یافته است، گفت: در ترکیه نیز تولید پنبه انجام شده و خود استفاده می‌کنند و واردات پنبه را نیز در دستور کار دارند اما ایران به اندازه ترکیه این محصول را تولید نمی‌کند و پنبه تولیدی به خاطر کیفیت پایین آن نیز به درد نیازهای صنعت پوشاک نمی‌خورد بنابراین در این بخش محتاج به واردات بوده که عمده واردات نیز از کشور ازبکستان است.
مجید نامی تصریح کرد: تولیدکنندگان ازبکستانی، زمانی که قیمت پنبه افزایش می‌یابد از برخی یارانه‌های دولتی در زمان صادرات استفاده کردند اما تولیدکنندگان کشورمان از آن یارانه‌ها بهره‌مند نبوده و با توجه به شرایط تحریمی و نقل و انتقال پول با توجه به اینکه بخشی از این هزینه‌ها برای دور زدن تحریم‌ها است باز هم برای کشورمان گران‌تر از سایر کشورها به پایان می‌رسد.
وی با تاکید بر اینکه می‌توان با یک برنامه‌ریزی صحیح و کاری علمی سطح کشت پنبه در کشور را افزایش داد گفت: حتی می‌توان پنبه‌ای را تولید کرد که مورد نیاز صنعت پوشاک و ریسندگی و بافندگی کشور باشد کمااینکه در گذشته در برخی مناطق کشور کشت پنبه نیز وجود داشته اما سطح زیرکشت آن به تدریج کاهش یافت و کالاهای دیگر جایگزین شد.
نائب رئیس اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک ایران با اشاره به اینکه باید به پنبه به عنوان یک کالای راهبردی نگریست افزود: کشورهای همسایه مانند ازبکستان که بزرگترین تامین کننده الیاف پنبه در کشورمان است در چند سال گذشته با تدوین یک راهبرد هوشمندانه به جای اینکه مواد خام و مواد طبیعی پنبه را با ارزش افزوده پایین برای خود به فروش رسانند، بر روی صنعت ریسندگی و بافندگی و پوشاک برنامه‌ریزی بزرگی انجام داده‌اند.
وی با اشاره به مشکلات صنعت پوشاک در کشور تصریح کرد: بخش بزرگی از مشکلات تولید پوشاک، در سطح کلان اقتصادی است و از سوی دیگر تحریم‌ها و اقتصاد آزاد و رقابت‌پذیر و نیز بانک‌ها، تورم و بهره‌های بانکی روی تمامی صنایع از جمله صنعت پوشاک تاثیر می‌گذارد چون بخش بزرگی از مواد مورد نیاز مانند پنبه و الیاف اکریلیک نیازمند واردات بوده و در داخل کشور به اندازه کافی تولید ندارند.
نامی گفت: حتی در زمینه پلی‌استر که تا حد بسیاری خودکفا بوده و از محصولات پتروشیمی است، قیمت و نحوه عرضه و دسترسی و قیمت تمامی شده آن بالا است و با اینکه از صفر تا 100 آن در اختیار کشورمان است در برخی اوقات به گونه است که حتی اگر مواد اولیه برای تولید الیاف پلی‌استر وارد شود، قیمت آن مقرون به صرفه تر از تهیه از بازار و تولیدکنندگان داخلی است.
وی افزود: از سالیان گذشته برنامه‌ریزی مناسبی در صنعت پوشاک و نساجی ترکیه شده و اصلا جایی برای کشورمان در بازار ترکیه وجود ندارد و مبلغ 18 میلیارد دلار بحث صادرات پوشاک آنها بوده و یکی از بازارهای هدف آنها نیز همیشه ایران بوده است.
