مریم ژاله در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص تربیت صحیح در دوران نوجوانی، اظهار کرد: نوجوانی یکی از کلیدی‌ترین مراحل زندگی است و تربیت نوجوان در این دوره نقش بسیار مهم و مؤثری در آینده او دارد. شکل‌گیری تربیت صحیح در نوجوانی و داشتن آینده خوب مستلزم همراهی و همکاری مطلوب والدین و ایجاد رابطه والد - فرزندی شایسته در این دوران است. تربیت صحیح نوجوان با آزمون و خطا میسر نمی‌شود و نیاز به دانش مناسب دارد. والدین باید با اصول تربیتی نوجوان آشنا باشند تا بتوانند در این مرحله پر چالش کمک کنند تا نوجوان این مرحله را با موفقیت پشت سر بگذارد.
وی افزود: دوره نوجوانی مخاطره آمیزترین دوره زندگی از نظر گرایش به رفتارهای پرخطر است. دوره نوجوانی دوره انتقال از کودکی به بزرگسالی است و با تغییرات عمده جسمی، روحی روانی و اجتماعی همراه است. نوجوان به دنبال کسب هویت فردی و اجتماعی است و به دلیل رسیدن به استقلال‌طلبی، میل به مخالفت با والدین در این دوران بیشتر و حتی برای اثبات بلوغ و فردیت خود گاهی ارزش‌های خانواده را نیز زیر سوال می‌برد.
تأثیر اطلاعات والدین از ویژگی‌های نوجوان
رئیس اداره امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش اصفهان تصریح کرد: هرچه دانش و اطلاعات والدین از ویژگی‌های رشدی سنی نوجوان بیشتر باشد، توانایی درک نوجوان بالاتر رفته و بهتر می‌توانند با او همراهی کرده و در مسیر تربیتی امن و آگاهانه قدم بردارند.
وی ادامه داد: آشنایی با زمینه‌های رشدی نوجوان در مراحل مختلف برای معلمان، کادر مدرسه و سایر افرادی که با نوجوانان کار می‌کنند، ضروری است. در واقع آگاهی از ویژگی‌های مشترک و عمومی نوجوانان در هر مرحله زمینه‌ساز رشد و بالندگی آنهاست. شناخت صحیح ویژگی‌های نوجوانان برای اجرای درست و کامل برنامه‌های مفید و ثمربخش آموزشی و تربیتی امری ضروری است و مربیان با داشتن بینشی صحیح از خصوصیات رشدی نوجوانان می‌توانند انتظارات و توقعات خود را طوری تنظیم کنند که امکان رشد همه جانبه شخصیت نوجوان فراهم شود.
گرایش بیشتر نوجوانان به همسالان
ژاله اضافه کرد: از ویژگی‌های دوره نوجوانی می‌توان به گرایش به همسالان و بودن در کنار آنها اشاره کرد، نوجوان با دوستانش تجربه‌ها، علایق و سلایق مشترکی دارد، از سمت همسالانش بیشتر درک می‌شود. زمانی والدین و کادر آموزشی می‌توانند جای همسالان را برای نوجوانان پر کنند که آنها را کاملاً درک کرده و همان گونه که هستند آنها را بپذیرند اما بسیاری مواقع به علت تفاوت در زاویه دید والدین و نوجوان چالش‌های رفتاری به وجود آمده و نوجوان ترجیح می‌دهد ارتباط با خانواده را کمتر کند و بیشتر با همسالان خود ارتباط داشته باشد.
وی با اشاره به الگوگیری نوجوان از همسالان، اظهار کرد: الگوگیری و همانندسازی با گروه همسالان می‌تواند عامل بسیار مهمی در رشد و یادگیری اجتماعی نوجوان باشد. والدین باید روی دوستان فرزندان خود نظارت داشته و فرزندان را تشویق به انجام فعالیت‌های گروهی و اجتماعی با دوستان سالم و توانمند کنند. فرصت معاشرت نوجوان با همسالان، می‌تواند بسیار مؤثر باشد اما نوجوان باید آگاه باشد که از ارتباط با دوستان و همسالان دارای رفتار ناسالم پرهیز کند و اینجا نقش مدیریت والدین مهم است.
تأثیر مدارس و معلمان بر نوجوان
رئیس اداره امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش اصفهان با تاکید بر اقدامات آموزش و پرورش در پیشگیری از آسیب‌ها، تصریح کرد: آسیب‌پذیری نوجوان در این مرحله بسیار بیشتر است. در این زمینه مدرسه و معلمان مدرسه می‌توانند نقش بسیار مهمی ایفا کرده و با اجرای برنامه‌های مبتنی بر آموزش مهارت‌های خودمراقبتی و مهارت‌های اجتماعی به دانش‌آموزان، مهارت‌های فرزندپروری به والدین و آموزش برنامه‌های مدیریت کلاس با رویکرد پیشگیری به معلمان اقدامات خوبی در راستای پیشگیری از آسیب‌های نوجوانان انجام دهند.
وی افزود: از مهم‌ترین راهکارهایی که در حال حاضر در مدارس اجرا می‌شود می‌توان به آموزش خودمراقبتی و پیشگیری متناسب با ویژگی‌های رشدی سنی دانش‌آموزان اشاره کرد. که در هر پایه و دوره تحصیلی متناسب با ویژگی‌های سنی و رشدی دانش‌آموزان مهارت‌های خودمراقبتی و اجتماعی به آنها آموزش داده شده و این آموزش متناسب و ادغام شده با برنامه درسی است. برای مثال محتوای کتب مطالعات اجتماعی، تفکر و سبک زندگی، سواد رسانه و … در راستای آموزش خودمراقبتی و پیشگیری تدوین شده است.
ژاله خاطرنشان کرد: کلاس درس می‌تواند بهترین ظرفیت برای آموزش خودمراقبتی به دانش‌آموز باشد و به همین علت تمرکز آموزش و پرورش بر کلاس درس است. می‌توان از فرصت‌ها و ظرفیت کلاس‌های درسی استفاده کرده و مدیریت کلاس، کلاس داری و فنون تدریس را با آموزش‌های پیشگیری و مهارت‌های خودمراقبتی تطبیق داد.
وی با اشاره به سیاست‌های آموزش معلمان، اظهار کرد: آموزش معلمان از مهم‌ترین سیاست‌های آموزش و پرورش بوده است. معلمان آموزش‌های متناسب را قبل از ورود به مدرسه در دانشگاه‌های فرهنگیان و قبل از فارغ‌التحصیلی دیده و همچنین در طول خدمت با شرکت در آموزش‌های ضمن خدمت ادامه می‌یابد. علاوه بر آنها هرساله نیز دوره‌های متنوعی از طرف حوزه‌های مختلف اداره آموزش و پرورش متناسب با شرایط و ویژگی‌های رشدی مخاطبین برای معلمان ارائه می‌شود. هرچه معلمان با شیوه آموزش مهارت‌ها به دانش‌آموزان آشناتر باشند، از ظرفیت‌ها و فرصت‌ها برای کمک به دانش‌آموزان و توانمندسازی آنها در برابر رفتارهای پرخطر بهتر بهره می‌گیرند.
رئیس اداره امور تربیتی مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش اصفهان ادامه داد: در حوزه تخصصی اداره امور تربیتی مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی نیز هرسال دوره‌های متنوعی با چشم‌انداز کلی آموزش پیشگیری از گرایش به رفتارهای پرخطر ارائه می‌شود. ضمن اینکه از بقیه دوایر داخلی اداره کل نیز همیشه در راستای ارتقای توانمندی معلمان دوره‌های زیادی برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود.
آسیب‌های مدرن دوران نوجوانی
وی تاکید کرد: چالش‌ها و آسیب‌های اجتماعی روز به روز با پیشرفت علم و تکنولوژی متنوع می‌شود. یکی از مهم‌ترین آسیب‌های نوپدید یا مدرن نوجوانان اعتیاد به فضای مجازی و اینترنت است. در دو سال گذشته به علت شرایط خاص همه‌گیری بیماری کرونا استفاده از فضای مجازی توسط نوجوانان بسیار بیشتر شده است. نوجوانانی که فاقد نظارت صحیح به علت ضعف یا عدم سواد رسانه والدین هستند، خطرپذیری بیشتری نسبت به این موضوع دارند.
ژاله در خصوص اهمیت فراهم شدن محیطی امن برای نوجوانان گفت: فراهم شدن محیطی امن برای نوجوانان در تربیت صحیح نوجوانان و کاهش گرایش آنها به رفتارهای پرخطر بسیار مؤثر است. یک محیط غنی شده می‌تواند شامل فرزندپروری خوب، آموزش خوب، همسالان خوب، شبکه اجتماعی قوی و … باشد. شاید در محیط غنی شده همه چیز ایده‌آل نباشد اما رفتار باید به گونه‌ای باشد که اجرای آن منجر به خروجی خوب در راستای تربیت صحیح نوجوان و مصونیت‌سازی او در برابر آسیب‌های اجتماعی شود.
