سیاهبختی طلای سفید/ سیاستهای دولت پنبه را احیا نکرد!
در روزگاری نه چندان دور کشت پنبه در منطقه گرگان و دشت رونق فراوانی داشت تا جایی که این منطقه به سرزمین طلای سفید شهره بود. کشت 120 هزار هکتار و در برخی مواقع تا 180 هزار هکتار پنبه در اراضی کشاورزی منطقه نه فقط اقتصاد و معیشت کشاورزان، بلکه کارگرانی که از برخی استانهای دیگر به منطقه میآمدند را هم تأمین میکرد و در عین حال چرخ صنایع را هم میچرخاند.
روزگاری با تولید پنبه، چرخ حدود 40 کارخانه پنبه پاککنی در گرگان و دشت میچرخید. کارگران زیادی در آنها کار میکردند و نان بر سر سفرههایشان میبردند. اما با گذشت دو سه دهه از آن زمان، دیگر نه چرخی باقی مانده که بچرخد و نه دیگر خبری از روزهای سفیدبختی پنبهکاران و کارخانهداران است.
در بروز این اتفاق به طور قطع همه بخشها دخیل بوده و هستند که روزگاری، چنین سخت، بر سرزمین طلای سفید رفته است. بالا رفتن هزینههای زندگی و افزایش قیمت تمام شده محصول از یک سو و حمایت نکردن از این محصول از سوی متولیان، موجب شد تا امروز از متوسط 150 هزار هکتار پنبه کاری حدود 20 هزار هکتار و از 40 کارخانه پنبه پاککنی 3 کارخانه در استان گلستان باقی بماند. البته نه فقط در گلستان بلکه در سایر مناطق کشور هم اوضاع چنین است؛ کشوری که صنایع نساجیاش حرفهای زیادی برای گفتن داشت حالا وارد کننده الیاف مصنوعی از کشورهای مختلف شده است. در حالیکه الیافهای مرغوب پنبه گلستان چرخ کارخانههای ریسندگی را به خوبی به حرکت در آورده و با چرخش دوکهای کارخانههای ریسندگی، صنایع نساجی کشور از رونق برخوردار بود.
برخی سیاستها و برنامههای اشتباه کشت پنبه موجب شد تا از سرزمین طلای سفید خاطرهای در ذهنها باقی بماند هر چند در سالهای اخیر تلاشهای برای احیای این محصول با ارزش افزوده بالا در کشور در حال انجام است ولی تا رسیدن به روزهای اوج راه طولانی در پیش دارد.
به گفته کارشناسان پنبه کشور، وش تولید شده در گلستان به خاطر اقلیم مناسب و رطوبت متعادل از لحاظ کیفیت در رده نخست کشور قرار دارد اما در تولید با توجه به کشتهای جایگزین پنبه و مشکلات این بخش بعد از خراسان و فارس در رده سوم کشور قرار گرفته است.
هزینههای برداشت پنبه به روش سنتی سرسامآور است
وی این را هم گفت که پنبه تولیدی استان گلستان به لحاظ کیفی قابل رقابت با پنبههای خارجی است و باید شرایط تولید محصول به ویژه در استانهای مستعد و پنبهخیز کشور فراهم شود.
در همین باره علیقلی ایمانی، دبیر خانه کشاورز استان گلستان اظهار داشت: هر چند تولید امسال خوب شده اما پنبهکاران از هزینه سرسامآور برداشت که به روش سنتی در استان انجام میشود گلایه دارند و معتقد هستند افزایش هزینه برداشت در کنار افزایش قیمت افسار گسیخته نهادهها انگیزهای برای کشت پنبه در سال بعد ایجاد نخواهد کرد.
وی با اشاره به اینکه امسال قیمت خرید تضمینی پنبه 7 هزار و 500 تومان اعلام شده است، گفت: با توجه به هزینه برداشت و قیمت بالای نهادهها هر کیلوگرم پنبه بیش از 10 هزار تومان برای کشاورزان هزینه داشت و در کنار آن کشاورزان مجبور به تحویل پنبههای خود به کارخانه های محدودی شدند که بر اساس رقم و کیفیت وشها قیمتگذاری پائینی داشتند. در چنین مواقعی باید سازمان تعاون روستایی ورود پیدا کند و با نرخهای توافقی وارد بازار شود تا بتوانند جلوی واسطهها و انحصار را بگیرند.
دبیر خانه کشاورز استان گلستان گفته در مجموع میانگین قیمت خرید وش آنقدر پایین است که اصلأ توجیه اقتصادی برای کشاورز ندارد. اگر کشاورز متوجه سودآوری شود قطعأ بدون آنکه ترویج شود خودش کشت پنبه را انتخاب خواهد کرد همان طور که بقیه محصولات را انتخاب میکند.
ایمانی با اشاره به راهکارهای موجود برای احیای کشت پنبه در گلستان گفت: برای احیای پنبه نخست باید بحث برداشت این محصول حل شود؛ باید برداشت ماشینی و دستگاهها بومیسازی شوند و این دستگاهها برای جمعآوری محصول در اختیار کشاورزان قرار گیرند.
وی تأکید کرد: برای احیای کشت پنبه باید هزینههای تولید از ابتدا که کشاورز برای کشت وارد زمینمیشود تا برداشت محاسبه و 15 درصد تا 20 درصد سود هم برای کشاورز لحاظ و بر این مبنا قیمت تضمینی تعیین شود.
برداشت پنبه در گلستان مکانیزه میشود
در گلستان امسال حدود 25 هزار هکتار پنبه کشت شد که نسبت به پارسال که حدود 17 هزار هکتار بود رشد خوبی را نشان میدهد ولی مشکلات پیش پای کشاورزان رغبت تولید این محصول را در پنبهکاران کم کرده است.
علی موسیخانی، رئیس اداره پنبه و دانههای روغنی جهاد کشاورزی گلستان، یکی از دلایل رغبت پایین کشاورزان گلستانی برای کشت پنبه را افزایش هزینه برداشت دانست و افزود: برای رفع مشکل هزینه برداشت پنبه امسال بنا داشتیم با یکی از کارخانجات نساجی در قائمشهر وارد فاز کشاورزی قراردادی شویم اما به دلیل آنکه دو دستگاه کمباین وشچین پنبه با تأخیر وارد کشور شد این کار را به سال دیگر موکول کردیم. اکنون دو دستگاه کمباین وشچین پنبه در گلستان داریم و دو دستگاه دیگر سال بعد از کارخانه نساجی قائمشهر وارد استان خواهد شد بدین ترتیب شاهد یک تحول خواهیم بود البته تعداد این دستگاهها باید بیشتر از این باشد تا پاسخگوی کشاورزان باشیم.
وی درباره نارضایتی پنبهکاران از قیمت خرید تضمینی گفت: با افزایش قیمتها امسال دولت هم قیمت تضمینی را افزایش داد در برخی محصولات تا 70 درصد افزایش قیمت تضمینی داشتیم و در مورد پنبه شاهد افزایش دو برابری قیمت خرید در بازار هستیم و قیمت خرید پنبه در حال حاضر مناسب و پاسخگوی هزینه کشاورزان و زحمت آنها است.
برخی استانها از جمله گلستان مستعد کشت پنبه هستند اما بازرگانی نامناسب، پایین بودن قیمت خرید تضمینی، عدم اختصاص مشوق و حمایتهای دولتی از کشاورزان پنبهکار، بالا رفتن قیمت نهادهها، سنتی بودن برداشت این محصول و غیره سبب شده تا کشت پنبه در این استان به شدت محدود شود و حتی در برخی سالها به 8 و 10 هزار هکتار هم برسد. ضمن اینکه کشت فعلی پنبه هم در اراضی درجه دو و سه انجام میشود و در نهایت تولید چندانی دست کشاورز را نمیگیرد؛ این در حالی است که روزگاری مرغوبترین زمینهای منطقه گرگان و دشت به کشت پنبه اختصاص داشت. محصولی که هم اشتغال پایدار تولید میکند، چرخ صنایع را به طور مستمر میچرخاند، علاوه بر صنایع نساجی در صنایع روغن کشی و دامپروری نیز مورد استفاده قرار میگیرد.