خشکسالی بر اساس اثراتی که بر منابع و بخش‌های مختلف از جمله کشاورزی و منابع طبیعی به‌خصوص منابع آب می‌گذارد، به انواع «خشکسالی هواشناسی، خشکسالی هیدرولوژی و خشکسالی کشاورزی» تقسیم می‌شود که 100 درصد پهنه سیستان و بلوچستان در طول سال‌های اخیر با این سه نوع خشکسالی روبه‌رو بوده و هرسال بر شدت آن افزوده می‌شود.
خشکسالی هواشناسی زمانی رخ می‌دهد که بارندگی سالیانه یا هر بازه زمانی معین (ماهانه یا فصلی) کمتر از میانگین درازمدت آن باشد؛ این در حالی است که بنابر اعلام اداره کل هواشناسی سیستان و بلوچستان میزان بارندگی در این استان نسبت به بلندمدت 74 درصد کاهش‌یافته و برای دومین سال متوالی لقب کم بارش ترین استان کشور را به خود اختصاص داده است.
به گفته مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان از ابتدای سال زراعی 97- 1396 یعنی اول مهر سال گذشته تا 31 شهریور سال جاری تنها 29.5 میلی‌متر باران در این استان باریده که 74 درصد کمتر از شرایط نرمال است.
محسن حیدری اظهار داشت: در شرایط نرمال میزان نزولات جوی سیستان و بلوچستان تا این موقع از سال باید به 114 میلی‌متر می‌رسید اما تنها یک‌چهارم آن دریافت شد.
حیدری ادامه داد: مجموع بارش سالانه استان در 30 سال اخیر با روند کاهش حدود 20 میلی‌متر در هر دهه مواجه است. از طرفی از چندین سال پیش تاکنون سیستان و بلوچستان با هر سه نوع خشکسالی هواشناسی، کشاورزی و آب‌شناسی درگیر است.
بر اساس پیش‌بینی‌های بلندمدت سازمان هواشناسی، امسال بارش‌های پاییزی سیستان و بلوچستان در محدوده نرمال است، اما سهم ناچیز بارش پاییز در میانگین بارش سال زراعی، پیش‌بینی بارش کمتر از نرمال در فصل زمستان و کاهش حجم ذخایر آبی نسبت به سال گذشته، بیانگر شرایط بسیار نگران‌کننده برای منابع آب منطقه در سال آبی جدید است که بنابر اعلام اداره کل هواشناسی سیستان و بلوچستان خشکسالی شدید آب‌شناسی برای این استان پیش رو است.
افت 5 متری سطح آب‌های زیرزمینی استان
ادامه خشکسالی هواشناسی در مدت طولانی سبب بروز خشکسالی هیدرولوژی یا آب‌شناسی می‌شود که در این نوع خشکسالی، سطح آب رودخانه‌ها، مخازن آب، دریاچه‌ها و آب‌های زیرزمینی به پایین‌تر از میانگین درازمدت افت می‌کند.
این نوع از خشکسالی نیز چندین سال است که در پهناورترین استان کشور وجود دارد به‌طوری‌که به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان براثر خشکسالی به‌طور میانگین سطح آب‌های زیرزمینی پنج‌متر کاهش‌یافته است. اتابک جعفری با اشاره به اثرات خشکسالی بر آب‌های سطحی اظهار داشت: حجم آب رودخانه‌های سیستان و بلوچستان نسبت به میانگین درازمدت 98 درصد و نسبت به سال آبی گذشته امسال 95 درصد کاهش‌یافته است. او همچنین به کاهش سطح آب ذخیره‌شده پشت سدهای این استان اشاره کرد و گفت: حجم فعلی سدهای سیستان و بلوچستان نسبت به سال آبی قبل 52 درصد کاهش‌یافته است. جعفری با بیان اینکه حجم آب موجود در مخازن سدهای استان ٬ 26 درصد حجم کل مخازن است، ادامه داد: با توجه به کمبود نزولات جوی موجودی آب سدهای پیشین، خیرآباد و چاه نیمه‌ها در وضعیت بحرانی قرار دارد.
خسارت 742 میلیارد ریالی خشکسالی در کشاورزی شمال استان
خشکسالی کشاورزی سومین نوع خشکسالی در سیستان و بلوچستان است. این نوع خشکسالی نیز زمانی آغاز می‌شود که مقدار رطوبت موجود در محیط ریشه گیاه به حدی کاهش یابد که موجب پژمردگی و درنهایت کاهش محصولات کشاورزی شود ازاین‌رو بخش کشاورزی اولین بخش از فعالیت‌های انسانی است که تحت تأثیر خشکسالی قرار می‌گیرد. بررسی شاخص بارش ــ تبخیر و تعرّق استانداردشده موسوم به SPEI خشکسالی ایران در 30 سال گذشته نشان می‌دهد که آثار خشکسالی از اواخر دهه 70 در استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان، خراسان جنوبی و هرمزگان ظاهرشده و از سال 80 به‌صورت جدی این چهار استان را فرا گرفته است. از طرفی اطلاعات دفتر مطالعات پایه منابع آب وزارت نیرو نشان می‌دهد که طی هشت سال اخیر ایستگاه «امور آب سیستان» در شمال سیستان و بلوچستان حداقل سه سال کم‌بارش‌ترین نقطه ایران شده است. به گفته مجتبی پیری رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان در سال زراعی 97- 1396 خشکسالی در شمال استان 742 میلیارد ریال به بخش کشاورزی این منطقه خسارت وارد کرد و 25 هزار هکتار از اراضی گندم سیستان در این مدت از بین رفت.
