صنعت خودروهای آتش‌نشانی، به عنوان یکی از ارکان کلیدی سامانه‌های ایمنی شهری، نقشی تعیین‌کننده در مدیریت بحران‌ها ایفا می‌کند. با گسترش فناوری‌های نوین و افزایش پیچیدگی ساختار شهری، این صنعت نه‌تنها ماهیتی عملیاتی، بلکه هویتی راهبردی و فناورانه یافته است. مهندس میلاد شوهانی، متخصص تولید و تأمین خودروهای آتش‌نشانی و امدادی و به عنوان کسی که سال‌ها در زمینه طراحی، بهره‌برداری و به‌روزرسانی تجهیزات آتش‌نشانی فعالیت داشته، معتقد است آینده این صنعت به‌طور مستقیم با هوشمندسازی، پایداری زیست‌محیطی و آمادگی عملیاتی گره خورده است.
خودروهای آتش‌نشانی، به‌عنوان تخصصی‌ترین ابزار مداخله در حریق، در هر مأموریت جان‌فرسا، ستون فقرات عملیات نجات محسوب می‌شوند. از نگاه فنی، این خودروها نه‌تنها مسئول انتقال نیرو و تجهیزات هستند، بلکه باید در لحظه، کارایی و انعطاف‌پذیری بالایی در پاسخ به سناریوهای بحرانی از خود نشان دهند. در جهان تخمین زده می‌شود که سالانه بیش از ۱۸۰ هزار نفر بر اثر آتش‌سوزی جان خود را از دست می‌دهند. این ارقام، مسئولیت متخصصین تولید و تأمین خودروهای آتش‌نشانی و امدادی را دوچندان می‌کند.
در بررسی روند تکاملی این خودروها، باید به نکته‌ای مهم اشاره کرد: توسعه این صنعت، نه‌تنها پاسخی به نیازهای روز، بلکه حاصل تلفیق علم مهندسی، تجربه عملیاتی و آینده‌نگری راهبردی است. در سال‌های اخیر، با افزایش ماموریت‌های تخصصی مانند اطفاء حریق جنگل‌ها و منابع طبیعی، عملیات فرودگاهی، و مداخلات نجات فنی در سازه‌های پیچیده، طراحی خودروهای آتش نشانی و تجهیزات آتش نشانی نیز به‌شدت دگرگون شده است.
سیر تحول تاریخی انواع خودروهای آتش‌نشانی؛ از ساختارهای ساده تا سامانه‌های چندمنظوره
از نگاه فنی و تاریخی، دسته‌بندی خودروهای آتش‌نشانی همواره در حال تحول و تطبیق با نیازهای عملیاتی زمان خود بوده است. در دهه‌های ابتدایی، خودروهای آتش‌نشانی ساختاری ساده و محدود به حمل آب و تجهیزات پایه داشتند. اما به مرور، با پیچیده‌تر شدن بافت‌های شهری و تنوع تهدیدات، این خودروها تخصصی‌تر و مأموریت‌محورتر شدند.
- خودروهای پیشرو (فرماندهی): در گام نخست این تحول، خودروهای پیشرو به‌عنوان نخستین پاسخ‌دهندگان به صحنه حادثه طراحی شدند. این خودروها به‌مرور از مدل‌های ساده و تک‌کابین، به سامانه‌هایی با دو کابین مجهز، پمپ‌های قدرتمند، ابزارهای نجات هیدرولیکی و سامانه‌های هوشمند آبرسانی تبدیل شدند. امروزه، خودروهای پیشرو عملاً نقش مرکز فرماندهی سیار را ایفا می‌کنند و در خط مقدم عملیات حاضر هستند.
- خودروهای پسرو: با توسعه نیازهای لجستیکی عملیات، خودروهای پسرو وارد میدان شدند. این دسته در ابتدا تنها برای پشتیبانی آب استفاده می‌شد، اما اکنون با ظرفیت بالای مخزن، قابلیت‌های مانور در محیط‌های صنعتی و امکان پشتیبانی از چند تیم عملیاتی به‌صورت همزمان، بخش مهمی از ناوگان مدرن آتش‌نشانی را تشکیل می‌دهند.
- خودروهای لوله‌کشی: در پاسخ به نیاز به انتقال سریع منابع آب در مناطق فاقد زیرساخت آبرسانی، خودروهای لوله‌کشی توسعه یافتند. این خودروها که در گذشته تنها مجهز به شیلنگ‌های ساده بودند، امروزه با سامانه‌های فشار بالا، کنترل از راه دور و توزیع چندمسیره، توان عملیاتی بسیار بالایی دارند و برای عملیات در مناطق صعب‌العبور یا با تراکم شهری بالا بسیار حیاتی‌اند.
این سیر تکاملی نشان می دهد که طراحی و ساخت هر یک از انواع خودروهای آتش‌نشانی، حاصل نیاز عملیاتی، تجربه میدانی و پیشرفت‌های فنی مستمر بوده است.
فناوری‌های نوین: نقطه عطف صنعت خودروهای آتش‌نشانی
از نگاه کارشناسی و با اتکا به داده‌های میدانی و تجارب بین‌المللی، می‌توان با اطمینان گفت که ورود فناوری‌های نوظهور، نقطه عطفی در تحول صنعت خودروهای آتش‌نشانی ایجاد کرده است. به عنوان مثال، به‌کارگیری خودروهای تمام‌برقی و هیبریدی با قابلیت شارژ سریع و رویکرد سازگار با محیط زیست، مسیر پایدارتری برای عملیات امداد رقم زده است.
همچنین، سیستم‌های رانندگی خودکار که بر پایه الگوریتم‌های هوشمند طراحی شده‌اند، در مدیریت مسیر و واکنش به شرایط بحرانی، عملکردی فراتر از انتظار ارائه داده‌اند. از سوی دیگر، اینترنت اشیاء (IoT) امکان پایش لحظه‌ای سلامت تجهیزات و عملکرد عملیاتی را فراهم کرده و نقش مهمی در پیشگیری از بروز اختلال در حین مأموریت‌ها ایفا می‌کند.
در نهایت، سامانه‌های هوشمند تشخیص خطر و هشدار زودهنگام، گامی مؤثر در ارتقای تاب‌آوری سیستم‌های آتش‌نشانی و افزایش سرعت واکنش به حوادث تلقی می‌شوند. این فناوری‌ها در کنار هم، نه‌تنها ایمنی را افزایش داده‌اند، بلکه شاخص‌های کیفیت، سرعت و اثربخشی عملیات را به‌طور چشمگیری بهبود بخشیده‌اند.
در کنار خودروها، تجهیزات آتش نشنانی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. طراحی نسل جدید لباس‌های مقاوم در برابر گازهای سمی، دستکش‌هایی با قابلیت ارتباط حرکتی، و توسعه پهپادهای مانیتورینگ و ربات‌های اطفاء حریق، جزو مهم‌ترین دستاوردهای اخیر هستند که در پروژه‌های مطالعاتی در شرکت راهدار صنعت ماشین نیز مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند.
چالش‌ها و فرصت‌ها و راهکارهای توسعه‌ای پیشنهادی:
با وجود این پیشرفت‌ها، چالش‌هایی مانند کمبود منابع مالی، ناهماهنگی شهری با نیازهای عملیاتی (مثل خیابان‌های کم‌عرض)، و نوسازی دیرهنگام ناوگان همچنان پابرجاست. اما در مقابل، فرصت‌هایی چون رشد فناوری، افزایش آگاهی عمومی نسبت به ایمنی، و توسعه زیرساخت‌های آموزشی نیز در دسترس‌اند.
بر اساس مطالعات و تجربیات میدانی، موارد زیر برای توسعه صنعت تولید و تأمین خودروهای آتش‌نشانی و امدادی توسط مهندس میلاد شوهانی پیشنهاد می‌شود:
- تدوین نقشه راه ملی برای نوسازی ناوگان آتش‌نشانی با رویکرد فناورانه
- سرمایه‌گذاری هدفمند در تحقیق و توسعه با حمایت دولتی و خصوصی
- استفاده از تجارب کشورهای پیشرو در حوزه طراحی و بهره‌برداری از تجهیزات پیشرفته
- تربیت نیروهای متخصص با دانش به‌روز، از طریق همکاری دانشگاهی و سازمانی
نتیجه‌گیری
در پایان مهندس میلاد شوهانی به‌عنوان متخصص این حوزه تأکید می‌کند که آینده صنعت آتش‌نشانی، بدون توجه به مفاهیمی چون هوشمندسازی، توسعه پایدار و ارتقاء علمی نیروهای انسانی، قابل تصور نیست. ارتقای کارایی خودروهای آتش‌نشانی، صرفاً به معنای خرید تجهیزات نیست، بلکه نیازمند نگاهی سیستمی و راهبردی به تمام زنجیره امداد و نجات است. با برنامه‌ریزی دقیق، استفاده از فناوری‌های نوین، حمایت از تولید داخل و توسعه همکاری‌های بین‌المللی، می‌توان این صنعت را دز مقیاس کشوری به سطح بالاتری ارتقا داد و جامعه‌ای ایمن‌تر و مقاوم‌تر در برابر حوادث ساخت.
منبع: sharghdaily-993512
