به گزارش اکوایران و بر اساس داده‌های پایگاه داده سازمان جهانی، مقدار شاخص نوآوری در ایران طی سال 1401 حدود 29.2 از 100 اعلام شده و ایران را در جایگاه 53 ام از میان 132 کشور قرار داده است. 

نوآوری به معنای خلق دانش و تجاری سازی دانش جدید است. هرچند سنجش نوآوری در کشورها دشوار است اما از سال 1392 تا کنون با همکاری سازمان جهانی مالکیت فکری، موسسه مطالعات اقتصاد جهانی و با همکاری دانشگاه کرنل آمریکا بر اساس چند مولفه اصلی و فرعی، بررسی و اندازه‌گیری می‌شود. در این گزارش صرفا به بررسی زیرشاخص‌های اصلی شاخص نوآوری بر اساس تحقیقات مرکز پژوهش‌های مجلس پرداخته شده است. 

شایان ذکر است که ظاهرا در طول سالیان مورد بررسی گزارش، تعداد کشورهای مورد تحلیل پایگاه داده تقریبا ثابت بوده و صرفا در برخی سال‌ها اختلاف جزئی داشته است. 

ارتقاء رتبه شاخص جهانی نوآوری ایران از رتبه 120 به 53 طی ده سال اخیر

داده‌ها نشان می‌دهد شاخص جهانی نوآوری در ایران از سال 1393 تا 1398 جهش قابل توجهی پیدا کرده و با تغییر شاخص از مقدار 26.1 به 34.4، رتبه ایران نیز طی این سال‌ها از 120 به 61 امین کشور ترقی پیدا کرده است. این درحالیست که مقدار شاخص از سال 1399 دچار افت شده و در این سال 30.9 درصد ثبت شده و تا سال 1401 به 32.9 رسیده که حاکی از بهبودی جزئی نسبت به سال 1399 است. همین موضوع نیز منجر شده جایگاه ایران از سال 99 تا سال گذشته از جایگاه 67 ام به جایگاه 53 ام برسد. 

بهبود عملکرد سایر کشورها در زمینه «سرمایه‌انسانی‌ و‌ پژوهش» و جا ماندن ایران

در بخش سرمایه انسانی و پژوهش، رتبه ایران از میان 132 کشور 54 اعلام شده که نسبتا مناسب برآورد می‌شود. روند این متغیر نشان می‌دهد که تا سال 1399 رتبه ایران به نسبت ثابت بوده اما در سال‌های اخیر رو به افول گذاشته و از سال 1399 در حدود 8 رتبه افت داشته است. 

با توجه به اینکه امتیاز ایران در این رکن طی سال‌های مورد بررسی ثابت بوده، لذا بنظر می‌رسد دلیل افت رتبه ایران در سال‌های اخیر، بهبود عملکرد سایر کشورها بوده است. 

آمارهای حاکی از بدتر شدن وضعیت زیرساخت‌های فناوری 

رکن زیرساخت، دیگر مولفه مهم در محاسبه شاخص نوآوری است و رتبه ایران 75 از میان 132 کشور بوده است. روند این متغیر نشان می‌دهد طی سال‌های 1394 تا 1396 رتبه ایران در این مولفه افت قابل توجهی داشته و از رتبه 68 به 99 در این بازه افت کرده و سپس تا 138 بهبود یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد فشردگی کشور‌ها در این مولفه بسیار زیاد است به عبارت دیگر، کوچکترین تغییر در امتیاز این متغیر، منجر به جابجایی شدید رتبه کشورها می‌شود. 

تورش زیرشاخص پیچیدگی بازار از سال 99 به دلیل انفجار قیمت سهام

پیچیدگی بازار نیز زیرشاخص دیگری است که در شاخص نوآوری مورد بررسی قرار می‌گیرد. به‌طور کلی رتبه ایران در این رکن تا سال 1399 بسیار نامناسب ارزیابی می‌شد به گونه‌ای که جایگاه آن از میان 132 کشور در رتبه 108 در سال 1399 قرار گرفته بود. این درحالیست که در دوسال اخیر جایگاه ایران در این زیر شاخص شدیدا بهبود یافته و به جایگاه 11 ام در سال گذشته رسیده است، اما دلیل این جهش ناگهانی چیست؟

مرکز پژوهش‌ها عنوان می‌کند که یکی از سنجه‌ها برای تخمین پیچیدگی بازار، استفاده از قیمت بازاری سهام ضربدر تعداد سهام موجود برای شرکت‌های بورسی است. با توجه به اینکه قیمت سهام در ایران تحت تاثیر شرایط ناپایدار اقتصادی در سال‌های اخیر دچار جهش شد، تخمین این مولفه نیز با تورش مواجه شده است. 

رشد مستمر خروجی‌های خلاقانه در ایران

خروجی‌های خلاقانه آخرین رکن اصلی مورد محاسبه در شاخص جهانی نوآوری است. روند امتیاز و رتبه ایران در این رکن، حاکی از عملکرد مناسب‌تر این کشور در مقایسه با سایر ارکان است. به همین ترتیب مشاهده می‌شود رتبه ایران از 128 در سال 1393 به 33 در 1401 ارتقا یافته که در نوع خود بهبود چشمگیری به شمار می‌آید. بررسی‌ها حاکی از رشد مستمر و مداوم ایران هم در زمینه مقدار شاخص و هم در زمینه رتبه میان سایرکشورها هستند.