به گزارش اکوایران و بر اساس داده‌های پایگاه داده سازمان جهانی، مقدار شاخص نوآوری در ایران طی سال 1401 حدود 29.2 از 100 اعلام شده و ایران را در جایگاه 53 ام از میان 132 کشور قرار داده است.
نوآوری به معنای خلق دانش و تجاری سازی دانش جدید است. هرچند سنجش نوآوری در کشورها دشوار است اما از سال 1392 تا کنون با همکاری سازمان جهانی مالکیت فکری، موسسه مطالعات اقتصاد جهانی و با همکاری دانشگاه کرنل آمریکا بر اساس چند مولفه اصلی و فرعی، بررسی و اندازه‌گیری می‌شود. در این گزارش صرفا به بررسی زیرشاخص‌های اصلی شاخص نوآوری بر اساس تحقیقات مرکز پژوهش‌های مجلس پرداخته شده است.
شایان ذکر است که ظاهرا در طول سالیان مورد بررسی گزارش، تعداد کشورهای مورد تحلیل پایگاه داده تقریبا ثابت بوده و صرفا در برخی سال‌ها اختلاف جزئی داشته است.
ارتقاء رتبه شاخص جهانی نوآوری ایران از رتبه 120 به 53 طی ده سال اخیر
داده‌ها نشان می‌دهد شاخص جهانی نوآوری در ایران از سال 1393 تا 1398 جهش قابل توجهی پیدا کرده و با تغییر شاخص از مقدار 26.1 به 34.4، رتبه ایران نیز طی این سال‌ها از 120 به 61 امین کشور ترقی پیدا کرده است. این درحالیست که مقدار شاخص از سال 1399 دچار افت شده و در این سال 30.9 درصد ثبت شده و تا سال 1401 به 32.9 رسیده که حاکی از بهبودی جزئی نسبت به سال 1399 است. همین موضوع نیز منجر شده جایگاه ایران از سال 99 تا سال گذشته از جایگاه 67 ام به جایگاه 53 ام برسد.
جهش بازدهی نوآوری (نسبت ورودی به خروجی نوآوری)
این زیرشاخص از تقسیم خروجی نوآوری به ورودی نوآوری به دست می‌آید. این نسبت در واقع نشان‌دهنده این است که یک کشور چقدر در تبدیل منابع ورودی به خروجی کارآیی داشته است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد از سال 1393 که اولین سال مورد بررسی است، بازدهی نوآوری در ایران از 0.57 درصد به 0.82 درصد در 1397 رسیده است. این درحالیست که رشد این شاخص طی سال‌های اخیر متوقف شده و در سال 1399 حتی به 0.72 نیز افت کرده اما پس از آن دوباره بهبود جزئی یافته و در 1401 به 0.8 رسیده است.
عملکرد نامناسب ایران در زمینه‌های نهادی
این درحالیست که عملکرد ایران در زمن اصلی نهادها در زمینه فناوری بسیار نامناسب ارزیابی می‌شود و در سال 1401 رتبه ایران از میان 132 کشور، 131 ام بوده و تنها یمن وضعیت بدتری در این شاخص نسبت به ایران داشته است. روند این متغیر نشان می‌دهد در سال‌های 1395 تا 1397 رتبه ایران بهبودی نسبی یافته اما دوباره به جایگاه 131 ام در سال گذشته افت کرده است.
به‌طور کلی نهادها شامل سازمان‌ها، قوانین، محیط و ... عواملی می‌شود که چارچوب فعالیت‌ها را در جامعه شکل می‌دهد. با توجه به اینکه شاخص نوآوری در این گزارش به نقل از مرکز پژوهش‌ها به رشته تحریر درآمده است، مشخص نیست که منظور نگارنده دقیقا چه دسته از نهادهایی بوده و در این رابطه ابهام وجود دارد.
بهبود عملکرد سایر کشورها در زمینه «سرمایه‌انسانی و پژوهش» و جا ماندن ایران
در بخش سرمایه انسانی و پژوهش، رتبه ایران از میان 132 کشور 54 اعلام شده که نسبتا مناسب برآورد می‌شود. روند این متغیر نشان می‌دهد که تا سال 1399 رتبه ایران به نسبت ثابت بوده اما در سال‌های اخیر رو به افول گذاشته و از سال 1399 در حدود 8 رتبه افت داشته است.
با توجه به اینکه امتیاز ایران در این رکن طی سال‌های مورد بررسی ثابت بوده، لذا بنظر می‌رسد دلیل افت رتبه ایران در سال‌های اخیر، بهبود عملکرد سایر کشورها بوده است.
آمارهای حاکی از بدتر شدن وضعیت زیرساخت‌های فناوری
رکن زیرساخت، دیگر مولفه مهم در محاسبه شاخص نوآوری است و رتبه ایران 75 از میان 132 کشور بوده است. روند این متغیر نشان می‌دهد طی سال‌های 1394 تا 1396 رتبه ایران در این مولفه افت قابل توجهی داشته و از رتبه 68 به 99 در این بازه افت کرده و سپس تا 138 بهبود یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد فشردگی کشورها در این مولفه بسیار زیاد است به عبارت دیگر، کوچکترین تغییر در امتیاز این متغیر، منجر به جابجایی شدید رتبه کشورها می‌شود.
تورش زیرشاخص پیچیدگی بازار از سال 99 به دلیل انفجار قیمت سهام
پیچیدگی بازار نیز زیرشاخص دیگری است که در شاخص نوآوری مورد بررسی قرار می‌گیرد. به‌طور کلی رتبه ایران در این رکن تا سال 1399 بسیار نامناسب ارزیابی می‌شد به گونه‌ای که جایگاه آن از میان 132 کشور در رتبه 108 در سال 1399 قرار گرفته بود. این درحالیست که در دوسال اخیر جایگاه ایران در این زیر شاخص شدیدا بهبود یافته و به جایگاه 11 ام در سال گذشته رسیده است، اما دلیل این جهش ناگهانی چیست؟
مرکز پژوهش‌ها عنوان می‌کند که یکی از سنجه‌ها برای تخمین پیچیدگی بازار، استفاده از قیمت بازاری سهام ضربدر تعداد سهام موجود برای شرکت‌های بورسی است. با توجه به اینکه قیمت سهام در ایران تحت تاثیر شرایط ناپایدار اقتصادی در سال‌های اخیر دچار جهش شد، تخمین این مولفه نیز با تورش مواجه شده است.
آمارهای نه‌چندان دلچسب از وضعیت پیچیدگی کسب و کار
پنجمین رکن مورد بررسی، مولفه پیچیدگی کسب و کار است. بر اساس داده‌ها، رتبه ایران در این مولفه نیز بسیار نامناسب(115 از میان 132 کشور) ارزیابی می‌شود. بررسی روند آن از سال 1393 تا 1401 نشان می‌دهد که بهترین رتبه این شاخص در سال 1397 با جایگاه 108 ام به ثبت رسیده و پس از آن دچار افت شده است.
مشاهده می‌شود امتیاز ایران در این مولفه نیز طی سال‌های مذکور در سطح پایین و محدود درحال نوسان است.
ترقی جایگاه ایران در رکن خروجی دانش و فناوری طی 9 سال اخیر
بر اساس آمارهای منتشر شده، مولفه خروجی دانش و فناوری نیز از دیگر زیرشاخص‌هایی است که شاخص جهانی نوآوری با آن محاسبه می‌شود. مشاهده می‌شود رتبه ایران در سال 1393 در این مولفه 113 بوده و در سال 1397 به بهترین جایگاه تاریخی خود یعنی رتبه 41 ام رسیده است. این درحالیست که پس از 1397 روند این متغیر نیز با کاهش روبه‌رو شده و نهایتا در سال گذشته ایران در جایگاه 50 از میان 132 کشور قرار گرفته است.
رشد مستمر خروجی‌های خلاقانه در ایران
خروجی‌های خلاقانه آخرین رکن اصلی مورد محاسبه در شاخص جهانی نوآوری است. روند امتیاز و رتبه ایران در این رکن، حاکی از عملکرد مناسب‌تر این کشور در مقایسه با سایر ارکان است. به همین ترتیب مشاهده می‌شود رتبه ایران از 128 در سال 1393 به 33 در 1401 ارتقا یافته که در نوع خود بهبود چشمگیری به شمار می‌آید. بررسی‌ها حاکی از رشد مستمر و مداوم ایران هم در زمینه مقدار شاخص و هم در زمینه رتبه میان سایرکشورها هستند.
منبع: ecoiran-52696
