زنگ تاریخ/ داستان نابودی کارتاژ

دنیای قدیم، دنیای پیشرفت تکنولوژی و افزایش بهره‌وری نبود. اقتصادها معمولاً همان که بودند می‌ماندند، و توسعه‌یافتن برای کشورها، پیش و بیش از هر چیز به معنای توسعه ارضی بود. اگر کشوری افزایش جمعیت را تجربه می‌کرد، ناگزیر می‌شد به قلمرو همسایگانش هجوم ببرد تا به منابع و زمین‌های قابل کشت بیشتری دست پیدا کند. اگر امروزه دنیا جنگ‌های کمتری را تجربه می‌کند، از جمله به این دلیل است که رشد بهره‌وری و تجارت جهانی به کشورها امکان داده است تا در چارچوب قلمرو محدود خودشان دائماً ثروتمندتر شوند.

«کارتاژ» یکی از جمهوری‌های دنیای باستان بود و تقریباً در محدودۀ کنونی کشور تونس قرار داشت. در قرن سوم قبل از میلاد ثروت و قدرت کارتاژی‌ها به حدّی رسید که خیال همآوردی با جمهوری روم به سرشان افتاد. روم با سیاستی کج‌دار و مریز این موی دماغ را تحمّل می‌کرد و گاهی که کار به جای باریک می‌کشید، در جنگ شکستش می‌داد. امّا در سال ۲۱۸ قبل از میلاد هانیبال سردار کارتاژ به قصد سرنگون کردن روم، در عملیاتی حیرت‌انگیز و غافلگیرانه به ایتالیا لشکر کشید و به نزدیکی رم رسید. فابیوس ژنرال رومی‌ها استراتژی جنگ تأخیری را در پیش گرفت تا سپاه مهاجم را به مرور زمان از نفس بیندازد. سرانجام این جنگ طولانی در سال ۲۰۲ ق.م. با شکست و خودکشی هانیبال به پایان رسید. کارتاژی‌ها تقاضای صلح کردند و متعهّد شدند تا پنجاه سال به روم خراج بپردازند.

هزینۀ این حملۀ متهوّرانۀ هانیبال، فقط به شکست و خفّت و اتلاف منابع محدود نشد. این عملیات دیوانه‌وار خیلی از سناتورهای روم را به این نتیجه رساند که دیگر مماشات کافی است و باید کارتاژ را نابود کرد. بنابراین بعد از پایان قرارداد پنجاه سالۀ صلح، روم در سال ۱۴۹ ق.م. دوباره به بهانه‌ای به کارتاژ اعلان جنگ داد. کارتاژ که دیگر توانی برای جنگیدن نداشت، پذیرفت که تسلیم شود و خراج بپردازد. ولی رومی‌ها برای خراج گرفتن نیامده بودند. آن‌ها شهر را محاصره کردند. شهر بعد از سه سال مقاومت، نهایتاً از پا درآمد. در طول محاصره و جنگ ۴۵۰ هزار نفر از جمعیت پانصد هزار نفری کارتاژ از بین رفتند و بقیه به بردگی گرفته شدند. سپاهیان روم بعد از به آتش کشیدن و با خاک یکسان کردن شهر، زمین‌های کشاورزی را نمکسود کردند.

جمهوری کارتاژ برای همیشه از صفحۀ روزگار محو شد و بقایای آن به صورت ایالت آفریقایی روم در آمد.