حلقه گمشده مرمت مسجد شیخ لطف‌الله به روایت مسئولان/ مرمت این گنبد مجدّانه پیگیری می‌شود
موضوع مرمت گنبد مسجد تاریخی اصفهان، این روز‌ها به یکی از چالشی‌ترین بحث‌های میراث فرهنگی کشور تبدیل شده است.
شاید گنبد کمتر فیروزه‌ای مسجد شیخ لطف‌الله را هم حتی بتوان از نماد‌های منحصر به فرد اصفهان دانست که به نوعی نماد فرهنگ و هنر ایرانی اسلامی در جهان به حساب می‌آید و چند وقتی است که انتشار مطالب و تصاویری از دو رنگه شدن گنبد مسجد شیخ لطف‌الله پس از مرمت، حاشیه‌هایی را به همراه داشته است. به همین جهت گفت‌وگویی را با متخصصان و مسئولان انجام دادیم که به بررسی این موضوع بپردازند.
او افزود: کارشناسان می‌گویند مشکل اصلی بنای مسجد شیخ لطف‌الله بتن کردن قسمتی از بنا و کاشی‌کردن دیوار‌های آن برای ایجاد شبستان است. در پاسخ به این منتقدان باید گفت، این کار حدود ۲۵ سال قبل انجام شده و انتقاد به آن پیش از این هم مطرح بوده است. در هر صورت مرمت گنبد مسجد شیخ لطف الله لازم بود.
وی در پایان گفت: ما مطالعات کلی روی بناهای تاریخی را نه تنها درباره مسجد شیخ لطف‌الله بلکه برای همه سطح میدان نقش جهان (میدان امام) انجام می‌دهیم تا بیش از پیش به وضعیت این مجموعه جهانی رسیدگی شود.
وی افزود: ما در ساختمان های امروزی نیز کاشی‌کاری می‌کنیم اما میراث فرهنگی حافظ سنت‌های گذشته و پیگیر آنهاست؛ زیرا همه کنوانسیون‌های جهانی نسبت به این موضوع حساسیت دارند. ما می‌توانیم حتی گنبدهایی با الگوی مساجد تاریخی را با تکنیک‌ها، روش‌ها، مصالح و مواد جدید بسازیم و دست به اقداماتی عمران ساز بزنیم اما این حفاظت از میراث فرهنگی نیست.
معاون دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی بیان کرد: امروزه با توجه به مشکلات مالی و بودجه‌ای به ما می‌گویند که از سامانه انتخاب مشاور پیمانکار استفاده کنید و تخصیصات اسناد خزانه اعتبارات انطباقی با شرایط مرمت در کشور وجود ندارد.
او ادامه داد: پیمانکاران بسیاری هستند که امور تولید کاشی سنتی، نیمه سنتی و عمدتاً تجاری اجرای پوسته های گنبدی را انجام می‌دهند، ولیکن یک زبردست، خوش دست و یک هنرمند ایرانی که شیخوخیت بهترین شیوه ساخت زمان خودش را داراست، مجاز به مرمت مسجد شیخ لطف‌الله و بناهای منحصر به فرد تاریخی است. ما برای مرمت چنین بناهایی باید با بهترین معمار و کاشی‌کار زمانه خودمان همکاری کنیم و با این کار در خصوص تکنولوژی ساخت در مرمت بناهای تاریخی نیز حساسیت داشته باشیم.
بیشتر بخوانید:
ماجرای تغییر رنگ گنبد مسجد شیخ لطف‌الله بعد از مرمت + فیلم
ویدئو / مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، غیراصولی انجام شده است؟
واکنش عضو مجلس به موضوع مرمت گنبد شیخ لطف‌الله
اما و اگرهای مرمت گنبد شیخ لطف‌الله
همه چیز درباره مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله
معاون دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی گفت: یادم می آید مرحوم استاد باقر آیت الله زاده شیرازی به آقای کاظم پور که یکی از برجسته ترین استادکاران کاشی کاری ایران محسوب می‌شد، ماموریت داد که کاشی‌کاری گنبد مسجد جامع ایروان را که یکی از منحصربه فرد ترین روش فن شناخت (تکنولوژی خومه درجا) را داراست، مطالعه کند و کاشی کاری گنبد سلطانیه را با متشابه سازی تکنولوژی ساخت و مرمت ارتقا داده و اجرا کند. بیش از یک سال و نیم نمونه سازی و آزمایش های مختلف از انواع خومه سازی (پایه کاشی) و انواع لعاب سازی انجام شد و نتاج نمونه ها توسط آزمایشگاه مواد پژوهشگاه مورد ارزیابی تاب آوری و صحت سنجی قرار گرفت. این امر در چارچوب مطالعات پژوهشی ارتقای شیوه مرمت کاشی گنبد سلطانیه در جلسات شورای فنی سازمان وقت پیگیری می‌شد. در نهایت کاشی‌کاری گنبد سلطانیه توسط استاد کار دیگری اجرا شد.
او اظهار کرد: با توجه به موارد گفته شده مرمت اثری چون گنبد مسجد شیخ لطف‌الله فردی را می‌طلبد که از سنت تکنولوژی ساخت و پرداخت گذشته استفاده کند. البته همکاران ما در پایگاه در بستر واسپاری امور قراردادی با مداقه و حسن نیت به مرمت گنبد شیخ لطف‌الله اقدام کرده‌اند؛ ولی فارغ از خطای رسم و ترسیم نقش ها، از نظر شهودی اجرای یکی از قاچ‌های گنبد با بخش قدیم و کناری خودش از نظر دوره زمان ساخت متفاوت، گمانه زنی هایی را ایجاد کرده است.
طوسی ادامه داد:اگر با دقت به سطح قطعات مرمت نشده گنبد شیخ لطف‌الله نگاه کنید، متوجه می‌شوید که هم بندی بندها و رویه سفالینه روی کاشی در برابر باران و آفتاب مستهلک شده است. به تبع آن ما در حال حاضر با گنبدی مواجه هستیم با دو سطح کاشی جدید کار شده و هنوز سطح آنها کریستاله است و سایر بخش های دارای پستی و بلندی جذب آب بیشتر و تیرگی بیشتر دارد.
طوسی اعلام کرد: دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی با حساسیت بالا و جهت جلوگیری از مداخلات پیش آمده و رفع اشکالات، بحث مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را پیگیری می‌کند. با ابلاغ آیین نامه شورای فنی استان توسط مقام عالی وزارتخانه «کلیه اقدامات در آثار تاریخی می بایست مراتب تصویبی استانی و ستادی را طی نمایند». این مهم در موضوع مرمت گنبد شیخ لطف الله هم مورد پیگیری جدی است.
مدیر اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان: مرمت گنبد مسجد شیخ لطف الله لازم بود
فریدون اللهیاری مدیر اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، درباره وضعیت فعلی مسجد شیخ لطف‌الله اظهار کرد: برخی کارشناسان معتقدند پس از مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، کاشی‌های بخش مرمت شده این گنبد در برابر برف حالت عادی نداشتند و برخلاف سایر بخش‌ها سطح آن با برف پوشیده نشده است. اما با استناد به تصاویری که ما داریم، در روزهای برفی اصفهان روی همه بخش‌های گنبد مسجد شیخ لطف‌الله برف نشسته بود.او افزود: کارشناسان می‌گویند مشکل اصلی بنای مسجد شیخ لطف‌الله بتن کردن قسمتی از بنا و کاشی‌کردن دیوار‌های آن برای ایجاد شبستان است. در پاسخ به این منتقدان باید گفت، این کار حدود ۲۵ سال قبل انجام شده و انتقاد به آن پیش از این هم مطرح بوده است. در هر صورت مرمت گنبد مسجد شیخ لطف الله لازم بود.
وی در پایان گفت: ما مطالعات کلی روی بناهای تاریخی را نه تنها درباره مسجد شیخ لطف‌الله بلکه برای همه سطح میدان نقش جهان (میدان امام) انجام می‌دهیم تا بیش از پیش به وضعیت این مجموعه جهانی رسیدگی شود.
معاون دفتر حفظ و احیای بناهای تاریخی: مرمت بناهای تاریخی را به معماران خبره بسپاریم
محسن طوسی کارشناس ارشد مرمت بافت های تاریخی و معاون دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی کل کشور، نیز در خصوص نحوه مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله به ما گفت: نشستن یا ننشستن برف روی قسمت مرمت شده گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اهمیت چندانی ندارد. نکته مهم در این خصوص تکنولوژی (فن شناخت ساخت) مرمت است. ما میراث‌دار تکنولوژی ساخت خاصی هستیم که در عین فاخر بودن با بالاترین استاندارد اجرا می شد.وی افزود: ما در ساختمان های امروزی نیز کاشی‌کاری می‌کنیم اما میراث فرهنگی حافظ سنت‌های گذشته و پیگیر آنهاست؛ زیرا همه کنوانسیون‌های جهانی نسبت به این موضوع حساسیت دارند. ما می‌توانیم حتی گنبدهایی با الگوی مساجد تاریخی را با تکنیک‌ها، روش‌ها، مصالح و مواد جدید بسازیم و دست به اقداماتی عمران ساز بزنیم اما این حفاظت از میراث فرهنگی نیست.
معاون دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی بیان کرد: امروزه با توجه به مشکلات مالی و بودجه‌ای به ما می‌گویند که از سامانه انتخاب مشاور پیمانکار استفاده کنید و تخصیصات اسناد خزانه اعتبارات انطباقی با شرایط مرمت در کشور وجود ندارد.
او ادامه داد: پیمانکاران بسیاری هستند که امور تولید کاشی سنتی، نیمه سنتی و عمدتاً تجاری اجرای پوسته های گنبدی را انجام می‌دهند، ولیکن یک زبردست، خوش دست و یک هنرمند ایرانی که شیخوخیت بهترین شیوه ساخت زمان خودش را داراست، مجاز به مرمت مسجد شیخ لطف‌الله و بناهای منحصر به فرد تاریخی است. ما برای مرمت چنین بناهایی باید با بهترین معمار و کاشی‌کار زمانه خودمان همکاری کنیم و با این کار در خصوص تکنولوژی ساخت در مرمت بناهای تاریخی نیز حساسیت داشته باشیم.
بیشتر بخوانید:
ماجرای تغییر رنگ گنبد مسجد شیخ لطف‌الله بعد از مرمت + فیلم
ویدئو / مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، غیراصولی انجام شده است؟
واکنش عضو مجلس به موضوع مرمت گنبد شیخ لطف‌الله
اما و اگرهای مرمت گنبد شیخ لطف‌الله
همه چیز درباره مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله
معاون دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی گفت: یادم می آید مرحوم استاد باقر آیت الله زاده شیرازی به آقای کاظم پور که یکی از برجسته ترین استادکاران کاشی کاری ایران محسوب می‌شد، ماموریت داد که کاشی‌کاری گنبد مسجد جامع ایروان را که یکی از منحصربه فرد ترین روش فن شناخت (تکنولوژی خومه درجا) را داراست، مطالعه کند و کاشی کاری گنبد سلطانیه را با متشابه سازی تکنولوژی ساخت و مرمت ارتقا داده و اجرا کند. بیش از یک سال و نیم نمونه سازی و آزمایش های مختلف از انواع خومه سازی (پایه کاشی) و انواع لعاب سازی انجام شد و نتاج نمونه ها توسط آزمایشگاه مواد پژوهشگاه مورد ارزیابی تاب آوری و صحت سنجی قرار گرفت. این امر در چارچوب مطالعات پژوهشی ارتقای شیوه مرمت کاشی گنبد سلطانیه در جلسات شورای فنی سازمان وقت پیگیری می‌شد. در نهایت کاشی‌کاری گنبد سلطانیه توسط استاد کار دیگری اجرا شد.
او اظهار کرد: با توجه به موارد گفته شده مرمت اثری چون گنبد مسجد شیخ لطف‌الله فردی را می‌طلبد که از سنت تکنولوژی ساخت و پرداخت گذشته استفاده کند. البته همکاران ما در پایگاه در بستر واسپاری امور قراردادی با مداقه و حسن نیت به مرمت گنبد شیخ لطف‌الله اقدام کرده‌اند؛ ولی فارغ از خطای رسم و ترسیم نقش ها، از نظر شهودی اجرای یکی از قاچ‌های گنبد با بخش قدیم و کناری خودش از نظر دوره زمان ساخت متفاوت، گمانه زنی هایی را ایجاد کرده است.
طوسی ادامه داد:اگر با دقت به سطح قطعات مرمت نشده گنبد شیخ لطف‌الله نگاه کنید، متوجه می‌شوید که هم بندی بندها و رویه سفالینه روی کاشی در برابر باران و آفتاب مستهلک شده است. به تبع آن ما در حال حاضر با گنبدی مواجه هستیم با دو سطح کاشی جدید کار شده و هنوز سطح آنها کریستاله است و سایر بخش های دارای پستی و بلندی جذب آب بیشتر و تیرگی بیشتر دارد.
موضوع مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله به صورت جدی پیگیری می‌شود
این کارشناس ارشد مرمت بیان کرد: گمانه‌زنی وجود دارد که روی سطح مرمت شده از پلیمر یا چیزی شبیه آن استفاده شده است. همکاران متخصص من در سطح استان این گمانه‌زنی را رد می‌کنند و می‌گویند، در رویه ساخت قطعه جدید از پلیمر یا چیز دیگری استفاده نکرده‌اند. با این استدلال، می توان پذیرفت که سطحی که جدید مرمت شده به دلیل وجود لایه کریستاله روی کاشی‌ها، جذب کمتری دارد. ماندگاری کمتر برف روی بخش مرمت شده را نیز به واسطه نمک های شوره متبلور در خومه کاشی و ملات کچ می‌توان متصور شد.طوسی اعلام کرد: دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی با حساسیت بالا و جهت جلوگیری از مداخلات پیش آمده و رفع اشکالات، بحث مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را پیگیری می‌کند. با ابلاغ آیین نامه شورای فنی استان توسط مقام عالی وزارتخانه «کلیه اقدامات در آثار تاریخی می بایست مراتب تصویبی استانی و ستادی را طی نمایند». این مهم در موضوع مرمت گنبد شیخ لطف الله هم مورد پیگیری جدی است.