قرص هیدروکسی زین چیست؟ موارد مصرف، عوارض و تداخل دارویی آن
قرص هیدروکسی‌زین یک داروی آنتی‌هیستامین با اثر آرام‌بخش است که بیشتر برای درمان خارش‌های پوستی، اضطراب، بی‌خوابی و تهوع تجویز می‌شود. این دارو با مسدود کردن اثر هیستامین، علائم حساسیت را کاهش داده و در عین حال خاصیت آرام‌بخشی دارد. توجه داشته باشید که مصرف هیدروکسی‌زین باید تنها با تجویز پزشک انجام شود و استفاده خودسرانه می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند.
معرفی قرص هیدروکسی زین
| ویژگی | توضیحات |
|---|---|
| نام علمی (ژنریک) | Hydroxyzine (هیدروکسی‌زین) |
| نام‌های تجاری رایج | هیدروکسی‌زین، تدازین، هیستازد |
| نوع دارو | آنتی‌هیستامین، ضداضطراب، آرام‌بخش |
| اشکال دارویی | قرص ۱۰ و ۲۵ میلی‌گرمی – شربت ۱۰mg/5ml |
| موارد مصرف | درمان خارش و کهیر، کنترل اضطراب، کمک به خواب، تهوع و استفراغ، آرام‌بخش پیش از جراحی |
| گروه سنی | بزرگسالان و کودکان (با تجویز پزشک) |
| دسترسی | فقط با نسخه پزشک (داروی نسخه‌ای) |
قرص هیدروکسی زین برای چیست؟
قرص هیدروکسی‌زین یک آنتی‌هیستامین نسل قدیمی با خاصیت آرام‌بخشی است که علاوه بر کاهش علائم حساسیت، برای کنترل اضطراب و مشکلات خواب نیز استفاده می‌شود. مهم‌ترین موارد مصرف آن عبارت‌اند از:
- درمان خارش و کهیر پوستی ناشی از آلرژی یا بیماری‌های پوستی
- کاهش اضطراب و تنش عصبی در شرایط استرس‌زا
- کمک به خواب و درمان بی‌خوابی به دلیل اثر آرام‌بخشی
- کنترل تهوع و استفراغ پس از جراحی یا شیمی‌درمانی
- آرام‌بخش پیش از بیهوشی در برخی اقدامات پزشکی
بیشتر بخوانید: قرص فلوکونازول برای چیست
اشکال دارویی و نام‌های تجاری
قرص هیدروکسی‌زین در ایران و جهان به شکل‌های مختلف دارویی تولید و عرضه می‌شود. این تنوع به پزشکان امکان می‌دهد متناسب با شرایط بیمار دوز مناسب را تجویز کنند.
- قرص ۱۰ میلی‌گرمی ← برای شروع درمان و بیماران با علائم خفیف‌تر
- قرص ۲۵ میلی‌گرمی ← برای درمان خارش شدید، اضطراب یا بی‌خوابی
- شربت هیدروکسی‌زین (۱۰mg/5ml) ← مخصوص کودکان و افرادی که مشکل بلع قرص دارند
نام‌های تجاری رایج در ایران
- تدازین (Tadazin)
- هیستازد (Histazed)
- هیدروکسی‌زین (Hydroxyzine) با برندهای مختلف داروسازی داخلی
نحوه مصرف قرص هیدروکسی زین
نحوه مصرف این دارو بسته به سن، وزن و وضعیت بالینی بیمار متفاوت است و باید حتماً توسط پزشک تعیین شود. مصرف خودسرانه می‌تواند خطرناک باشد.
دوزهای معمول (با تجویز پزشک):
- بزرگسالان: ۲۵ تا ۱۰۰ میلی‌گرم در روز، بسته به شدت علائم
- کودکان: بر اساس وزن (زیر ۶ ماه ممنوع)
- سالمندان: دوز پایین‌تر به دلیل حساسیت بیشتر به عوارض
۸ نکته مهم در مصرف هیدروکسی‌زین
- قبل از شروع مصرف، بروشور دارو را به‌دقت مطالعه کنید.
- بهترین زمان مصرف معمولاً شب قبل از خواب است.
- دارو را می‌توان قبل یا بعد از غذا مصرف کرد؛ همراه شیر یا غذا عوارض گوارشی کمتر می‌شود.
- دوره مصرف معمولاً کوتاه‌مدت است (اغلب کمتر از ۴ ماه).
- در درمان خارش، اضطراب یا تهوع دوزها متفاوت است و باید دقیقاً طبق نسخه مصرف شود.
- در صورت مصرف شربت، از پیمانه یا سرنگ مدرج استفاده کنید.
- در صورت عدم بهبود علائم یا بدتر شدن وضعیت، سریعاً به پزشک اطلاع دهید.
- بعد از مصرف دارو از رانندگی یا کار با ماشین‌آلات خودداری کنید.
مدت اثر و ماندگاری در بدن
قرص هیدروکسی‌زین نسبتاً سریع اثر می‌گذارد و به همین دلیل در درمان اضطراب، بی‌خوابی و خارش‌های شدید انتخاب مناسبی است.
- شروع اثر: حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از مصرف
- اوج اثر: معمولاً بین ۲ تا ۳ ساعت بعد از مصرف
- مدت اثر: حدود ۴ تا ۶ ساعت بسته به دوز و شرایط فرد
- دفع از بدن (نیمه‌عمر): حدود ۲۰ تا ۲۵ ساعت؛ در سالمندان یا بیماران کلیوی ممکن است طولانی‌تر باشد
به دلیل همین ماندگاری، مصرف دارو باید دقیقاً طبق نسخه پزشک انجام شود تا خطر تجمع دارو و عوارض جانبی کاهش یابد.
بیشتر بخوانید: عوارض قطع قرص وروژست
عوارض جانبی قرص هیدروکسی زین
مثل هر داروی دیگر، مصرف هیدروکسی‌زین می‌تواند با عوارض جانبی همراه باشد. شدت این عوارض به دوز مصرفی، سن بیمار و شرایط سلامتی او بستگی دارد.
عوارض شایع:
- خواب‌آلودگی و گیجی
- خشکی دهان
- یبوست یا مشکلات گوارشی
- تاری دید
- سرگیجه
عوارض کمتر شایع اما مهم:
- اختلال در تمرکز و حافظه
- کاهش فشار خون
- لرزش یا حرکات غیرارادی
- مشکل در دفع ادرار
عوارض نادر ولی جدی (نیازمند مراجعه فوری به پزشک):
- تپش قلب یا ضربان نامنظم (آریتمی)
- واکنش آلرژیک شدید (تورم صورت، کهیر گسترده، تنگی نفس)
- تشنج یا توهم
نکته مهم: بیشتر عوارض در روزهای ابتدایی مصرف ظاهر می‌شوند و با تنظیم دوز یا ادامه مصرف ممکن است کاهش یابند.
موارد منع مصرف قرص هیدروکسی‌زین
مصرف هیدروکسی‌زین در برخی افراد می‌تواند خطرناک یا حتی ممنوع باشد. پزشک باید قبل از تجویز، شرایط فرد را به‌طور کامل بررسی کند.
- بارداری (به‌ویژه سه‌ماهه اول) و شیردهی
- نوزادان زیر ۶ ماه
- افراد با سندرم QT یا اختلالات ریتم قلب
- سابقه واکنش آلرژیک شدید به هیدروکسی‌زین یا داروهای مشابه
هشدارهای مهم و احتیاط‌ها:
- بیماران قلبی: به‌ویژه افرادی که ریتم غیرطبیعی قلب یا فشار خون پایین دارند
- بیماران کبدی و کلیوی: به دلیل دفع کندتر دارو، باید دوز کاهش یابد
- سالمندان: حساس‌تر به عوارض (خواب‌آلودگی، افتادن)
- مشکلات چشمی (گلوکوم یا آب سیاه)
- مشکلات پروستات و احتباس ادراری
- صرع یا سابقه تشنج
- آسم یا بیماری‌های مزمن تنفسی
- پیش از عمل جراحی یا تست آلرژی باید پزشک از مصرف دارو مطلع شود
هشدار ویژه: مصرف همزمان هیدروکسی‌زین با سایر داروهای آرام‌بخش خطر عوارض جدی مانند تنگی نفس و خواب‌آلودگی شدید را افزایش می‌دهد.
تداخلات دارویی قرص هیدروکسی زین
هیدروکسی‌زین می‌تواند با بسیاری از داروها تداخل داشته باشد و اثر آنها را تغییر دهد یا عوارض جانبی را تشدید کند. به همین دلیل قبل از شروع مصرف، باید لیست کامل داروهای مصرفی خود را به پزشک یا داروساز اطلاع دهید.
🔹 داروهای با خطر تداخل بالا
- داروهای آرام‌بخش و خواب‌آور ← بنزودیازپین‌ها (دیازپام، لورازپام)، زولپیدم، کلونازپام
- داروهای ضدافسردگی ← سیتالوپرام، فلوکستین، پاروکستین، سرترالین
- داروهای ضدصرع ← لاموتریژین، گاباپنتین، پرگابالین
- داروهای قلبی و ضدآریتمی ← آمیودارون، پروکائین‌آمید
- مسکن‌های قوی و مخدرها ← ترامادول، اکسی‌کدون، مورفین
- آنتی‌هیستامین‌های دیگر (مثل دیفن‌هیدرامین)
🔹 سایر موارد
الکل ← خطر خواب‌آلودگی شدید و سرکوب تنفس
مکمل‌ها ← مثل روغن ماهی، ملاتونین (اثر آرام‌بخش قوی‌تر می‌شود)
نکته مهم: هیدروکسی‌زین حتی می‌تواند نتایج برخی آزمایش‌های آلرژی را تغییر دهد، بنابراین لازم است قبل از آزمایش، مصرف دارو قطع شود.
مصرف قرص هیدروکسی زین در شرایط خاص
مصرف این دارو در گروه‌های خاص نیازمند احتیاط ویژه و نظارت مستقیم پزشک است.
بارداری و شیردهی
- در سه‌ماهه اول بارداری مصرف اکیداً ممنوع است (خطر آسیب به جنین).
- در سایر دوره‌های بارداری تنها در صورت ضرورت و با نظر پزشک مجاز است.
- در شیردهی هیدروکسی‌زین وارد شیر مادر می‌شود و می‌تواند باعث خواب‌آلودگی یا تحریک‌پذیری در نوزاد شود به همین دلیل توصیه می شود در زمان شیردهی قرص هیدروکسی زین مصرف نشود.
کودکان
- نوزادان زیر ۶ ماه: ممنوع
- کودکان زیر ۲ سال: فقط در شرایط خاص و با نسخه پزشک
- بالای ۲ سال: دوز بر اساس وزن کودک تجویز می‌شود.
سالمندان
به دلیل حساسیت بالا به عوارض (خواب‌آلودگی، افتادن، گیجی)، باید با دوز کمتر مصرف شود.
بیشتر بخوانید: قرص دپاپکس 20 برای چیست
بیماران خاص
- مشکلات قلبی (سندرم QT، آریتمی): با احتیاط یا ممنوع
- بیماری کبدی یا کلیوی: نیاز به کاهش دوز
- صرع یا سابقه تشنج: احتمال افزایش حملات
- مشکلات پروستات و انسداد ادراری: احتمال تشدید علائم
- آسم و بیماری‌های ریوی مزمن: امکان تشدید مشکلات تنفسی
کاربرد قرص هیدروکسی زین در بیماری‌های پوستی و خاص
هیدروکسی‌زین علاوه بر اثر آرام‌بخشی، در درمان برخی مشکلات پوستی و شرایط خاص پزشکی نیز کاربرد دارد. مصرف آن باید همیشه با نسخه پزشک باشد.
بیماری‌های پوستی
- کهیر و خارش مزمن: کاهش خارش ناشی از واکنش‌های آلرژیک
- پسوریازیس: کمک به کاهش خارش پوستی در بیماران مبتلا
- آبله‌مرغان: برای کاهش خارش ضایعات پوستی (با تجویز پزشک)
شرایط خاص
- خارش ناشی از بیماری‌های کبدی یا کلیوی
- خارش واژن: معمولاً درمان انتخابی نیست، فقط در برخی موارد خاص با نظر پزشک ممکن است تجویز شود
- جوش و آکنه: تنها زمانی کاربرد دارد که همراه با خارش و واکنش آلرژیک باشد، در غیر این صورت نقشی در درمان جوش ندارد
نکته: قرص هیدروکسی‌زین دارویی است که پس از مصرف وارد جریان خون می‌شود و بر کل بدن اثر می‌گذارد، بنابراین در مشکلات پوستی خفیف معمولاً داروهای موضعی (مثل کرم یا پماد) ترجیح داده می‌شوند.
آیا هیدروکسی زین اعتیادآور است؟
برخلاف بسیاری از داروهای آرام‌بخش و خواب‌آور، هیدروکسی‌زین اعتیادآور نیست و هیچ ماده مخدری مانند مرفین در ترکیب آن وجود ندارد. این دارو وابستگی جسمی یا اعتیاد فیزیکی ایجاد نمی‌کند، اما به دلیل اثر آرام‌بخش ممکن است برخی افراد به مصرف مداوم آن احساس وابستگی یا عادت پیدا کنند. مصرف طولانی‌مدت و خودسرانه نیز می‌تواند خطر بروز عوارضی مانند خواب‌آلودگی شدید و اختلال در تمرکز را افزایش دهد. به همین دلیل توصیه می‌شود هیدروکسی‌زین تنها به‌صورت محدود، کوتاه‌مدت و تحت نظر پزشک مصرف شود.
شرایط نگهداری قرص هیدروکسی زین
برای حفظ اثربخشی و جلوگیری از آسیب احتمالی، هیدروکسی‌زین باید در شرایط مناسب نگهداری شود:
- در جای خشک و خنک، دور از رطوبت و گرمای زیاد
- دور از تابش مستقیم نور خورشید
- در دمای اتاق (۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد)
- دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی
- از نگهداری دارو در یخچال یا فریزر خودداری کنید (مگر طبق توصیه پزشک یا داروساز)
- پس از پایان تاریخ انقضا، دارو را به داروخانه یا مراکز جمع‌آوری داروهای تاریخ‌گذشته تحویل دهید
بیشتر بخوانید: طریقه مصرف قرص سفالکسین 500
قیمت و برندهای موجود قرص هیدروکسی زین در ایران
قرص و شربت هیدروکسی‌زین توسط چندین شرکت داروسازی داخلی تولید می‌شود و معمولاً با نام‌های تجاری مختلف در داروخانه‌ها عرضه می‌گردد. قیمت دارو ممکن است با توجه به شرکت تولیدکننده و تغییرات بازار متفاوت باشد.
برندهای رایج در ایران
- تدازین (Tadazin) – تولید داروسازی تهران دارو
- هیستازد (Histazed) – تولید داروسازی تهران شیمی
- هیدروکسی‌زین پورسینا – داروسازی پورسینا
- هیدروکسی‌زین داروپخش (DP) – کارخانه داروپخش
- هیدروکسی‌زین خوارزمی – داروسازی خوارزمی
- سایر برندهای داخلی – (اکسیر، عماد درمان پارس، البرز دارو و …)
محدوده قیمت (۱۴۰۴)
- قرص ۱۰ میلی‌گرم: حدود ۲۴۰ تا ۲۶۰ هزار ریال
- قرص ۲۵ میلی‌گرم: حدود ۳۷۰ تا ۳۸۰ هزار ریال
- شربت ۱۰mg/5ml: حدود ۱۷۰ تا ۱۸۰ هزار ریال
نکته: قیمت‌ها تقریبی هستند و بسته به شرکت سازنده و تاریخ بروزرسانی سازمان غذا و دارو تغییر می‌کنند.
قرص هیدروکسی‌زین یک آنتی‌هیستامین با خاصیت آرام‌بخش است که معمولاً برای درمان خارش‌های پوستی، کهیر، اضطراب، مشکلات خواب و تهوع مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو اگرچه در کاهش علائم بسیار مؤثر است، اما مانند هر داروی دیگر می‌تواند عوارض جانبی و تداخلات دارویی قابل‌توجهی ایجاد کند. به همین دلیل مصرف آن باید تنها با نسخه پزشک و تحت نظر متخصص انجام شود. استفاده خودسرانه یا طولانی‌مدت از هیدروکسی‌زین ممکن است خطراتی مانند خواب‌آلودگی شدید، مشکلات قلبی یا تداخل با داروهای دیگر را به همراه داشته باشد. اگر پس از مصرف علائم غیرعادی یا شدید مانند تپش قلب، سرگیجه شدید یا واکنش آلرژیک مشاهده کردید، مراجعه فوری به پزشک ضروری است. در نهایت توصیه می‌شود برای شروع یا قطع مصرف هیدروکسی‌زین همیشه با پزشک یا داروساز مشورت کنید تا از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری شود.
سوالات پرتکرار (FAQ)
1. قرص هیدروکسی زین ۱۰ برای چیست؟
برای درمان خارش‌های پوستی، اضطراب خفیف و کمک به خواب در دوز پایین تجویز می‌شود.
2. آیا هیدروکسی‌زین خواب‌آور است؟
بله، یکی از اثرات اصلی و عوارض شایع این دارو ایجاد خواب‌آلودگی است.
3. آیا کودکان می‌توانند هیدروکسی‌زین مصرف کنند؟
بله، ولی فقط با نسخه پزشک؛ برای نوزادان زیر ۶ ماه ممنوع است.
4. آیا هیدروکسی‌زین مرفین دارد؟
خیر، این دارو ماده مخدر ندارد و اعتیادآور نیست.
5. تفاوت هیدروکسی‌زین و تدازین چیست؟
هیچ تفاوتی در ترکیب ندارند؛ تدازین فقط نام تجاری هیدروکسی‌زین است.
6. سیتریزین بهتر است یا هیدروکسی‌زین؟
سیتریزین خواب‌آلودگی کمتری ایجاد می‌کند و بیشتر برای آلرژی و حساسیت فصلی مناسب است، درحالی‌که هیدروکسی‌زین خاصیت آرام‌بخشی بیشتری دارد.
7. تفاوت هیدروکسی‌زین و سیتریزین چیست؟
هر دو آنتی‌هیستامین هستند، اما هیدروکسی‌زین آرام‌بخش و خواب‌آور است، در حالی‌که سیتریزین بیشتر برای آلرژی تجویز می‌شود.
8. قرص هیدروکسی زین باعث چاقی می‌شود؟
به‌طور مستقیم خیر؛ اما به دلیل خواب‌آلودگی و کاهش تحرک، در برخی افراد افزایش وزن دیده شده است.
9. قرص هیدروکسی‌زین برای خارش واژن کاربرد دارد؟
به‌طور مستقیم خیر؛ برای خارش واژن معمولاً داروهای موضعی استفاده می‌شوند و هیدروکسی‌زین فقط در شرایط خاص و با نظر پزشک ممکن است تجویز شود.
10. قرص هیدروکسی‌زین برای جوش کاربرد دارد؟
فقط در مواردی که جوش همراه با خارش یا واکنش آلرژیک باشد؛ در غیر این صورت تأثیری در درمان آکنه ندارد.
11. قرص هیدروکسی‌زین برای کهیر مؤثر است؟
بله، این دارو یکی از درمان‌های رایج برای کهیر و خارش ناشی از آلرژی است.
12. قرص هیدروکسی‌زین برای حساسیت فصلی مناسب است؟
در برخی موارد تجویز می‌شود، اما به دلیل خواب‌آلودگی زیاد معمولاً سیتریزین یا فکسوفنادین ترجیح داده می‌شوند.