مرگ هیچ یک از گونه‌های در خطر انقراض ایران را نمی‌توان به یاد آورد که به اندازه مرگ پیروز تا این حد عموم مردم را تحت تاثیر قرار داده باشد. «پیروز» فرزند ایران و فیروز و تنها فرزند باقی‌مانده از بارداری در حصر «ایران» در پروژه حفظ نژاد یوزپلنگ آسیایی بود. یکی از سه فرزند «ایران» که شانس زنده‌ماندن پیدا کرد، 10 ماه زندگی کرد، به نماد امید ایران تبدیل شد و حواشی و متن زندگی اش بسیاری از مردم را تحت تاثیر قرار داد.
از کوشکی و دلبر تا پیروز
در شرایطی که جمعیت یوز ایرانی و آسیایی در وضعیت مناسبی قرار ندارد و این گونه در خطر جدی انقراض قرار گرفته است. پروژه تکثیر در اسارت برای حفاظت از این گونه در معرض خطر انقراض در سال 1393 در دستورکار قرار گرفت و با کوشکی و دلبر آغاز شد. این دو یوزپلنگ نر (کوشکی) و ماده (دلبر) خواهر و برادر بودند و برای تکثیر در اسارت در پارک ملی پردیسان نگهداری می‌شدند. دلبر یک بار در سال ۹۳ با کوشکی جفتگیری کرد اما به دلیل بیماری کلیوی، جنین سقط شد. در آن زمان امکان بارداری طبیعی دلبر وجود نداشت، برنامه‌ها روی بارداری مصنوعی دلبر متمرکز بود و قصد داشتند به هر طریقی که شده، دلبر را باردار کنند. برای این کار هم قصد استفاده از روش‌های تلقیح مصنوعی، روش تهاجمی و رحم اجاره‌ای را داشتند. در سال ۹۶ علاوه بر «کوشکی» و «دلبر»، یک توله یوزپلنگ ماده که از دست قاچاقچیان نجات پیدا کرده بود، برای نگهداری به پارک پردیسان تحویل داده شد. این ماده یوز «ایران» نام گرفت و دامپزشکان در همان مقطع اعلام کردند که «ایران» توان باروری دارد. در دی ماه همان سال ایمان معماریان - دامپزشک سابق پارک پردیسان - از معاینه «ایران» (ماده یوز کشف شده در تهران) خبر داد و گفت: احتمال تولید مثل «ایران» با کوشکی «یوز نر سایت تحقیقات یوزپلنگ آسیایی» وجود دارد. به گفته او «ایران» قابلیت برگشت به طبیعت را ندارد چراکه این حیوان زمانی که از طبیعت جدا شد، سن کمی داشت و بسیاری از توانایی‌های لازم برای زندگی در طبیعت را نیاموخته است. به همین دلیل «ایران» در پارک پردیسان کنار کوشکی و دلبر نگهداری می‌شود.
۱۷ فروردین ماه ۱۳۹۹ «ایران» از پردیسان کوچ کرده و به زیستگاه اصلی خود در سمنان بازگردانده می‌شود. با تایید امیر عبدوس- مدیر کل سابق محیط زیست استان سمنان- «ایران» به توران محل تکثیر در اسارت یوز که در استان سمنان قرار دارد، منتقل می‌شود. ابتدای فروردین ماه ۱۴۰۰ «فیروز» - یوز نر ۱۱ ساله منطقه توران - زنده‌گیری و برای جفتگیری با «ایران» - یوزپلنگ ماده - به محیط اسارت واقع در سایت توران منتقل شد. انتشار این خبر واکنش‌هایی را به‌دنبال داشت و برخی از کارشناسان اعلام کردند که چنین اقدامی می‌تواند معدود یوزهای باقی مانده در طبیعت را تهدید کند.
بیش از یک سال ازاظهار نظرهای کارشناسان محیط زیست درباره پتانسیل باروری ایران گذشت که ۶ بهمن ماه ۱۴۰۰ در روزهای پایانی قرن اخبار خوبی از ایران به گوش رسید و اعلام شد که ایران باردار است. اوایل اردیبهشت ماه همه ایران منتظر فرزندان «ایران» بودند. بالاخره و پس از چند سال کش و قوس، ماده یوز توران، مادر سه توله می‌شود. ۱۱ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ سه توله یوز ایران به دنیا آمدند اما دو توله یوز از بین رفتند و تنها پیروز زنده ماند.
نگرانی‌ها درخصوص تلف شدن توله سوم باعث شد که پس از آن سازمان حفاظت محیط زیست، یک دامپزشک متخصص یوزپلنگ‌ها از آفریقا را دعوت کرد؛ پیتر کالدول به ایران آمد و ۵ روز شرایط توله سوم را زیر نظر گرفت، شیر و مکمل‌های مخصوصی را با خود آورد و تیمارگر توله شروع به تغذیه کردن توله با این مواد کرد. سپس توله‌ای که فقط ۳۰۰ گرم بود جان گرفت و شروع به رشد کرد و نامش را «پیروز» گذاشتند، چون از دو برادر دیگر خود قوی‌تر بود و توانسته بود مشکلات و بی مادری را پشت سر بگذارد؛ در نهایت او از توران در سمنان به پردیسان در تهران منتقل شد و سپس یک تیمارگر به نام علیرضا شهرداری شبانه روز به مراقبت از او در پردیسان پرداخت و با فداکاری‌های شبانه روزی خود پیروز را زنده نگه داشت. پیروز در رسانه‌ها و میان مردم محبوب و مشهور شد و با وجود تمام مشکلات، به ۱۰ ماهگی رسید در تمام این مدت تمام ایران همدل با تیمارگرش نگران وضعیت این توله بودند و مدام سلامتی حیوان را دنبال می‌کردند، اما هفته اول اسفند خبر رسید که وضعیت پیروز خوب نیست و به بیمارستان منتقل شده است.مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست در این خصوص اعلام کرده بود: به دنبال یبوست مزمن و مشکلات گوارشی پیروز توله یوز نر بوستان پردیسان، با مشورت کارشناسان داخلی و خارجی، این توله یوز شامگاه جمعه (پنجم اسفند) به بیمارستان دامپزشکی مرکزی انتقال یافت.
طی روزهای گذشته بیمارستان دامپزشکی مرکزی که پیروز در آن بستری است با انتشار ویدیوئی اعلام کرد که یکشنبه ۷ اسفندماه وضعیت پیروز در مقایسه با روزهای قبل اندکی بهتر شده، اما هنوز به ثبات نرسیده است، تفاوت پیروز امروز نسبت به روزهای قبل این است که خودش توانست مقداری آب بخورد، بر این اساس تصمیم بر دیالیر پیروز گرفته شد که رییس بیمارستان دامپزشکی مرکزی دراین باره در ویدیویی درباره وضعیت پیروز توضیح داده بود که دیالیز پیروز توله یوز پردیسان آغاز شده و در حال انجام است.
پیروز تنها بازمانده از سه توله یوز ایرانی، اما دوام نیاورد و صبح سه شنبه ۹ اسفند ۱۴۰۱ از دنیا رفت و ایرانی‌ها را که او را نمادی از امید می‌دانستند در بهت و غم فروبرد.
زندگی و مرگ پیروز به رغم تلاش‌های تیمارگرش علیرضا شهرداری، ابهام‌های بسیاری دارد. پس از انتشار خبر از دست دادن «پیروز» اسنادی از گزارش‌های دکتر پیتر کالدول مربوط به ۴ خرداد ماه منتشر شد که تایید می‌کرد که پیروز از همان ابتدا مبتلا به نارسایی کلیه بوده است تا علت مرگ این یوزپلنگ محبوب بیش از پیش در هاله‌ای از ابهام و پیچیدگی قرار گیرد.
«پیروز» یکی از قربانیان ناکارامدی در سازمان محیط زیست است که محبوبیت‌اش باعث شده تا مردم بیشتر روی آن حساس شوند. محیط زیست ایران با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کند و پیروز ویترینی از این سازمان با اهمیت و ناکارامد است که علیرغم تلاش‌های افراد دلسوز از محیط بان گرفته تا تیمارگر و کارشناس نیازمند توجه جدی‌تر است چه از طرف مردم و چه از طرف دولت.
