در گفتگوی «رویداد امروز» با کامران غضنفری مطرح شد: جریان عدالت‌خواهی اسلامی در اربعین

  رویداد ایران- مریم عمادی

تحولات صدری‌ها در چند هفته اخیر از ورود به منطقه سبز بغداد گرفته تا حمله به پارلمان و سر دادن شعار علیه چارچوب هماهنگی و جمهوری اسلامی ایران و نهایتا حمله به کاخ ریاست جمهوری و دفتر نخست‌وزیر، حکایت از آن دارد که مقتدی صدر که قبل‌تر روی مرز باریکی از «تقابل» و «تفاهم» سیاسی با تهران گام برداشته بود اکنون گزینه تقابل، آن‌هم تقابل تمام‌عیار را برگزیده است. تداوم و تشدید این تنش‌آفرینی‌های مقتدی صدر تا جایی رسید که ایران در روزهای منتهی به برگزاری مراسم پیاده‌روی اربعین، مجبور به بستن چندباره مرزهای زمینی خود با عراق شد. تحلیلگران دراین‌باره معتقد بودند این تحرکات نه‌تنها پروژه متوقف سازی اربعین را توسط مقتدی صدر به ذهن متبادر می‌کند، بلکه امکان دارد گسل فعلی صدر با تهران تبعات جدی‌تری در روزها و هفته‌های آتی به دنبال داشته باشد.   در ارتباط با این موضوع با کامران غضنفری محقق و پژوهشگر تاریخ معاصر و تحلیلگر مسائل سیاسی به گفتگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

 
به نظر شما چه عواملی باعث شد که مقتدی صدر از یک‌مهره طرفدار ایران به یک‌مهره ضد ایرانی تبدیل شود و در جریان آشوب‌های اخیر سیاست‌های کاملا ضد ایرانی اتخاذ کند؟
صدر هیچ‌گاه مهره ایران نبوده است در مقاطعی هم که یک سری تمایلات و گرایشاتی از خود نسبت به ایران از خود نشان می‌دهد مقاطعی بوده که وی در موضع ضعف قرار داشته است. در جریان سفری هم که چند سال پیش به ایران داشت و عکس‌هایی هم که از وی در کنار رهبری و حاج قاسم سلیمانی منتشر شد مربوط به مواقعی بود که آمریکایی‌ها و صهیونیست‌ها نقشه داشتند وی را در عراق ترور کنند. آمریکایی‌ها در آن زمان تلاش بودند جریاناتی که در برخی برهه‌ها با امریکا در تقابل بودند را از بین ببرند و هم اینکه تفرقه بین گروه‌های عراقی ایجاد کنند. جمهوری اسلامی هم به صدر اطلاع داد که آمریکایی‌ها چه نقشه‌ای برای وی دارند متقابلا صدر هم به ایران آمد تا جانش در امان بماند. ولی بعد از مدتی هم که آرامش در عراق برقرار شد و صدر به عراق بازگشت، دوباره اهداف بلندپروازانه خود را در عرصه سیاست داخلی این کشور دنبال کرد. به‌هرحال صدر خود را رهبر جریانی می‌داند که پتانسیل این را دارد که جریان قالب در میان شیعیان و کل عراق باشد و از این بابت وی آدم جاه‌طلب و بلندپروازی است تا جایی که به حرف مرجعیت‌هایی مثل آیت ا... سیستانی هم گوش نمی‌دهد و خود را به مهره جدا می‌داند. حتی برخی منابع اشاره دارند صدر خود را در حد مرجعیت می‌دانسته است. منتها چون در عراق آیت ا... حائری رهبریت مذهبی جریان صدر را بر عهده داشت، مقتدی صدر به لحاظ مذهبی در رتبه رده پایین‌تری از وی قرار داشت و در مقابل ایشان نمی‌توانست عرض‌اندام کند. در این میان بیانیه ماه گذشته آیت ا... حائری و کناره‌گیری از مرجعیت به دلیل کهولت سن و توصیه اکید ایشان به طرفداران و مقلدینشان به تقلید از آیت ا... خامنه‌ای هم ضربه شدیدی به وجهه مقتدی صدر وارد کرد. ضمن اینکه آیت ا... حائری در بیانیه خود هشداری هم به مقتدی صدر داده بود که به دنبال اهداف بلند پروازانه مذهبی نباشد چون در حد مرجعیت نیست حتی به لحاظ سیاسی هم به صدر هشدار دارد که اگر قصد داشته باشد در عراق دست به اقداماتی بزند از وی و از این جریان اعلام برائت خواهد کرد که در این صورت وقوع چنین چیزی، صدر مقابل جریان اصلی تشیع در عراق قرار می‌گرفت. در آن‌سوی ماجرا هم به دنبال تشکیل کابینه، در ماه گذشته طرفداران صدر تصمیم گرفتند جلوی تشکیل دولت جدید را بگیرند و یک کودتای نرم و یا شبه نرم به نفع مقتدی صدر عراق انجام دهند و تا جایی پیش رفتند که مقر نخست‌وزیری و پارلمان را تصرف کردند ولی با بیانیه که آیت ا... حائری داد همه نقشه‌های آن‌ها نقشه بر آب شد. گفتنی است همه این مسائل دست‌به‌دست هم داد که صدر تصور کند این ضربات از ناحیه ایران به وی وارد می‌شود و درصدد تقابل با ایران برآید.
چرا در مرحله اول مقتدی صدر عراق آشوب به پا می‌کند و سیاست‌های ضد ایرانی اتخاذ می‌کند و حتی زوار ایرانی را تهدید می‌کند ولی ظرف مدت دو روز بعد عذرخواهی می‌کند. این تناقض رفتار صدر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
صدر این ضربه را از ناحیه ایران می‌داند و به‌نوعی درصدد انتقام‌گیری از ایران بوده است. ولی این دشمنی تحت‌الشعاع قضیه راهپیمایی اربعین قرار گرفت. گفتنی است این مراسم برای همه مسلمانان عراقی اعم از شیعه و سنی اهمیت زیادی دارد. عراقی‌ها ازجمله هواداران خود صدر، به دلیل انگیزه‌های اعتقادی، زوار اربعین را از هر کشوری که آمده باشند مهمان می‌دانند و او را اکرام می‌کنند صدر اگر می‌خواست تقابل را با ایران در عرصه علنی ادامه بدهد به‌واقع خود را در مقابل هوادارانش قرار می‌داد و وجهه‌اش آسیب بیشتری می‌دید؛ بنابراین این رفتارهای متناقض مقتدی صدر ناشی از اهدافی است که وی دنبال می‌کرد. در مقطعی فکر می‌کند برای رسیدن به قدرت باید مقابل ایران قرار بگیرد ولی وقتی تشخیص می‌دهد که این مسئله باعث ضربه به وجهه خود وی است موضعش را عوض می‌دهد. این تزلزل در موضع‌گیری‌ها، ناشی از روحیه منیت و خودخواهی صدر است.
جایگاه ایران در تحولات اخیر در عراق را چگونه می‌بینید؟
ما راهپیمایی اربعین را نه‌تنها ابراز قدرت جریان شیعه و تشیع در عراق می‌دانیم؛ بلکه این مسئله در کل دنیای اسلام موردتوجه قرار می‌گیرد. ماجرای اربعین نوعی ابراز وجود و ابراز قدرت هواداران نهضت حسینی در کشورهای مختلف دنیا چه شیعه و چه سنی است.  اربعین حتی در میان سایر مذاهب هم جایگاه دارد مثلا می‌بینیم مسیحیان و زرتشتیان‌ هم در این مراسم شرکت می‌کنند؛ بنابراین اربعین یک جریان عدالت‌خواهی اسلامی است که هرچند اوج آن در تشیع است ولی منحصر به تشیع نیست و در بین سایر مذاهب هم وجود دارد و هرسال هم گسترده‌تر می‌شود. از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که اربعین می‌تواند نمادی از قدرت نرم ایران شناخته شود به این دلیل که جریان شیعه در جمهوری اسلامی ایران در اکثریت است؛ بنابراین برگزاری هرچه باشکوه‌تر مراسم اربعین می‌تواند قدرت نرم ایران را در منطقه به نمایش بگذارد و بدیهی است که دولت ایران روی این قضیه حساس باشد.