رشته اتاق عمل؛ معرفی، دروس مهم، دانشگاه ها، درآمد، بازار کار

یکی از رشته های پیراپزشکی که در بین داوطلبان کنکور تجربی از محبوبیت زیادی برخوردار است رشته اتاق عمل (Operating room string) می باشد. با وجود این می توان گفت بسیاری افراد با رتبه متوسط نیز، در انتخاب رشته هایشان، کد رشته اتاق عمل را قرار می دهند. هر کجا که اتاق عمل وجود دارد، وجود تکنسین اتاق عمل ضروری است. در این مطلب با رشته اتاق عمل بیشتر آشنا می شوید.

تاریخچه رشته اتاق عمل

اولین بار مارتا لوسی مفهوم تکنسین اتاق عمل را در سال 1901 بیان کرد و به بیان وظایف پرستار اتاق عمل پرداخت. اما حضور گسترده تکنسین های اتاق عمل با شروع جنگ جهانی اول و دوم شکل گرفت.رشته اتاق عمل در ایران بین سال های 1366 تا 1380 در دانشکده های مختلف سطح کشور راه اندازی گردید.

معرفی رشته اتاق عمل

رشته اتاق عمل یکی از شاخه های علوم پزشکی است. دانشجویان اتاق عمل در این رشته با با اصول جدید اتاق عمل و تکنولوژی های نوین جراحی در جراحی های تخصصی و فوق تخصصی می شوند.درواقع می توان گفت تکنولوژیست اتاق عمل کسی است که در کنار پزشک جراح است و دستیار اوست. تکنسین اتاق عمل به پزشک در فرآیند جراحی کمک می کند. او وظیفه آماده سازی وسایل اتاق عمل و استریل کردن آن ها را دارد. ذر بعضی مواقع او فردی غیراستریل است و به بیمار نزدیک نمی شود و به جای آن احتیاجات اتاق عمل را فراهم می کند.

کارشناسی رشته اتاق عمل در یک نگاه

در جدول و نمودار زیر به اجمال رشته اتاق عمل را بررسی می کنیم.

وظایف تکنسین اتاق عمل

دریافت دستور و برنامه کار از سرپرست مربوطه
• اطمینان یافتن از وجود لوازم و ابزار لازم برای جراحی
• آماده کردن بیماران برای جراحی مانند دادن آموزش ها و اطلاعات لازم به بیمار
• اطمینان یافتن از سالم بودن و کارآیی دستگاه ها و تجهیزات موردنیاز جهت عمل جراحی قبل از شروع عمل (شامل: ساکشن، دستگاه الکتروکوتر، چراغ سیالتیک و ...) وگزارش هرگونه نقص یا خرابی
• اطلاع از وجود لوازم و امکانات موردنیاز اعمال جراحی و گزارش موارد ناکافی، کمبودها و نقایص
• آشنایی باروش های استریلیزاسیون و ضدعفونی و به کارگیری آن ها
• مراقبت از نمونه های آزمایشگاهی برخی از جراحی ها و ارسال آن ها به آزمایشگاه
• کمک کردن در استریل و پانسمان نهایی بیمار
• کنترل اتاق عمل از نظر نور کافی، سیستم برق رسانی، درجه حرارت، رطوبت، پاکیزگی، ‌ایمنی
•  آماده نمودن اتاق عمل با لوازم و وسایل جراحی لازم بر طبق لیست عمل جراحی
• کنترل پرونده‌ بیمار قبل از جراحی برای اطمینان از کامل بودن مدارک پزشکی موردنیاز (مانند اجازه عمل، آمادگی های عمل، داروهای قبل از عمل، عدم داشتن وسایل مصنوعی و زیورآلات و ...)
• کنترل و اطمینان از استریل بودن لوازم و بسته های وسایل
• اصول صحیح پوزیشن دادن ( وضعیت دادن به بیمار ) را به کار می برد .
• تکنیک های مناسب برای کمک به جراح در هموستاز (بندآوردن خونریزی ) را می داند.
• انتقال بیماران به اتاق ریکاوری بعد از عمل
• تهیه گزارش از تمام فرآیند جراحی

رشته اتاق عمل برای چه کسانی مناسب است؟

بعضی عمل های جراحی خیلی طولانی هستند و تکنسین اتاق عمل باید بتواند از نظر جسمانی توانایی لازم را داشته باشد تا بتواند ساعت های طولانی بایستد و هوشیارانه در اختیار جراح و سایر اعضای اتاق عمل باشد. همچنین باید توانایی روحی بالایی نیز داشته باشد چراکه ممکن است با صحنه های مختلف اتاق عمل مواجه بشود و باید بتواند آن ها را تاب بیاورد.

روحیه بالا نیز از دیگر ویژگی های تکنسین اتاق عمل است؛ چراکه در بعضی از جراحی ها ممکن است بعضی افراد فوت کنند و وی بتواند تحمل کند. تکنسین اتاق عمل باید بتواند به جزییات دقت کند، توان و چالاکی بالا داشته باشد، آرامش خود را حفظ کند، کار تیمی را به خوبی انجام دهد، و مهارت های ارتباطی مناسب برای ارتباط گیری با بیماران را داشته باشد.

دوره تحصیل کارشناسی رشته اتاق عمل

دوره تحصیل رشته اتاق عمل به دو صورت است:

 دوره کاردانی رشته اتاق عمل: متقاضیان رشته اتاق عمل می توانند در دوره کاردانی رشته اتاق عمل مشغول به تحصیل شوند و بعد از گذراندن دوره دوساله کاردانی اتاق عمل در جایگاه کاردان اتاق عمل در مراکز درمانی مشغول به کار شوند. آن ها می توانند بعد از اتمام دوره کاردانی اتاق عمل با گذراندن یک دوره دوساله کمک اول جراح شوند. پذیرش داوطلبان کاردانی رشته اتاق عمل بدون آزمون و به صورت نیمه متمرکز است.

 دوره کارشناسی رشته اتاق عمل: دوره کارشناسی رشته اتاق عمل 4 ساله است و داشجویان بعد از پذیرش در این دوره می بایست 130 واحد درسی را بگذرانند.

همچنین فارغ التحصیلان کارشناسی پرستاری می توانند با گذراندن یک دوره دوساله، تکنسین اتاق عمل بشوند.

واحدهای درسی دوره کارشناسی رشته اتاق عمل

واحدهای دروس عمومی: 22 واحد
• دروس پایه و تخصصی : 74 واحد
• کارآموزی : 18 واحد
• کارآموزی در عرصه : 16 واحد

 دروس عمومی 

دو درس ازدروس مبانی نظری اسلام
• ادبیات فارسی
• یک درس از دروس اخلاق اسلامی
• زبان عمومی
• یک درس از دروس انقلاب اسلامی
• تربیت بدنی 1
• یک درس ازدروس تاریخ وتمدن اسلامی
• تربیت بدنی 2
• یک درس از دروس آشنایی با منابع اسلامی
• دانش خانواده و جمعیت

دروس کارآموزی

کارآموزی مهارت های بالینی
• کارآموزی رفتار در اتاق عمل
• کارآموزی بخش استریل مرکزی
• کارآموزی اصول و فنون عملکرد فرد سیار
• کاراموزی اصول و فنون عملکرد فرد اسکراب
• کارآموزی تکنیک اتاق عمل 1و2
• کارآموزی روش های احیای قلبی ریوی
• کارآموزی اصول مراقبت در اتاق بهبودی
• کارآموزی در اتاق عمل اورژانس
• کارآموزی مدیریت در اتاق عمل

 دروس کارآموزی در عرصه

کارآموزی در عرصه ارتوپدی
• کارآموزی در عرصه فک و صورت
• کارآموزی در عرصه اتاق عمل اعصاب
• کارآموزی در عرصه توراکس
• کاراموزی در عرصه اتاق عمل جراحی پلاستیک و ترمیمی
• کارآموزی در عرصه ENT
• کارآموزی در عرصه زنان
• کارآموزی در عرصه اطفال 
• کارآموزی در عرصه اورولوژی (ادراری ـ تناسلی)
• کارآموزی در عرصه جراحی گوارش و غدد
• کارآموزی در عرصه قلب و عروق
• کارآموزی در عرصه در یک حیطه جراحی ( انتخابی)
• کارآموزی در عرصه چشم

 کارآموزی در عرصه کارشناسی اتاق عمل

هدف از کارآموزی در عرصه اتاق عمل کسب مهارت در انجام وظایفی است که در شرح وظایف تکنسین اتاق عمل آورده شده است. لازمه مهارت در انجام مراقبت های اتاق عمل ، حضور تمام وقت، کامل و منظم در عرصه ارائه خدمات و انجام مستقل، نیمه مستقل و با نظارت مراقبت ها برای کسب مهارت در اتاق عمل است. واحد کارآموزی در عرصه 16 واحد است. از جمله ساعت حضور دانشجویان اتاق عمل در عرصه تابع ساعت کاری  تکنسین های اتاق عمل است. همچنین دانشجویان اتاق عمل برای انجام کارآموزی موظف به حضور در شیفت های عصر و شب و بعضا روزهای تعطیل هستند.

چارت درسی رشته اتاق عمل

دانشگاه های ارائه دهنده رشته اتاق عمل

دانشگاه شاهد تهران
• دانشگاه علوم پزشکی اراک
• دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران
• دانشگاه علوم پزشکی اردبیل
• دانشگاه علوم پزشکی ارومیه
• دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
• دانشگاه علوم پزشکی البرز – کرج
• دانشگاه علوم پزشکی ایران
• دانشگاه علوم پزشکی ایلام
• دانشگاه علوم پزشکی بابل
• دانشگاه علوم پزشکی بم
• دانشگاه علوم پزشکی بندرعباس
• دانشگاه علوم پزشکی بوشهر
• دانشگاه علوم پزشکی بیرجند
• دانشگاه علوم پزشکی تبریز
• دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه
• دانشگاه علوم پزشکی تهران
• دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور – اهواز
• دانشگاه علوم پزشکی جهرم
• دانشگاه علوم پزشکی جیرفت
• دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی – بجنورد
• دانشگاه علوم پزشکی دزفول
• دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
• دانشگاه علوم پزشکی زابل
• دانشگاه علوم پزشکی زاهدان
• دانشگاه علوم پزشکی زنجان
• دانشگاه علوم پزشکی سبزوار
• دانشگاه علوم پزشکی سمنان
• دانشگاه علوم پزشکی شاهرود
• دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد
• دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران
• دانشگاه علوم پزشکی شیراز
• دانشگاه علوم پزشکی فسا
• دانشگاه علوم پزشکی قزوین
• دانشگاه علوم پزشکی قم
• دانشگاه علوم پزشکی کاشان
• دانشگاه علوم پزشکی کردستان – سنندج
• دانشگاه علوم پزشکی کرمان
• دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
• دانشگاه علوم پزشکی گلستان – گرگان
• دانشگاه علوم پزشکی گناباد
• دانشگاه علوم پزشکی گیلان – رشت
• دانشگاه علوم پزشکی لرستان – خرم آباد
• دانشگاه علوم پزشکی مازندران – ساری
• دانشگاه علوم پزشکی مشهد
• دانشگاه علوم پزشکی همدان
• دانشگاه علوم پزشکی یاسوج
• دانشگاه علوم پزشکی یزد
• دانشگاه علوم پزشکی آبادان
• دانشگاه علوم پزشکی ایرانشهر
• دانشگاه علوم پزشکی بهبهان
• دانشگاه علوم پزشکی خمین
• دانشگاه علوم پزشکی خوی
• دانشگاه علوم پزشکی ساوه
• دانشگاه علوم پزشکی شوشتر
• دانشگاه علوم پزشکی گراش
• دانشگاه علوم پزشکی لارستان
• دانشگاه علوم پزشکی مراغه
• دانشگاه علوم پزشکی نیشابور

ادامه تحصیل فارغ التحصیلان رشته اتاق عمل

نحوه پذیرش داوطلبان در رشته اتاق عمل از طریق شرکت در کنکور سراسری صورت می گیرد. با توجه به نوظهور بودن این رشته، طبیعی است که اگر گرایش های کمتری در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری داشته باشد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید این رشته، در سال های اولیه فاقد هرگونه گرایشی بوده است. جدول زیر گرایش های مقطع ارشد و دکتری را برای این رشته بیان می کند.

معایب و مزایا رشته اتاق عمل

به لحاظ بازار کار و امنیت شغلی در شرایط امروزی وضعیت نسبتا مناسبی دارد.یکی از معایب رشته اتاق عمل اینست که این رشته رو به اشباع است و ممکن است بازار کار آن پر شود. علاوه بر این تکنسین اتاق عمل باید ساعت ها سرپا بایستد و همین امر ممکن است بعد از چند سال به کمردرد و یا آرتروز مبتلا شود. همچنین به دلیل حضور در فضای اتاق عمل خطر ابتلا به بیماری های واگیر را دارد.

 بازار کار و درآمد رشته اتاق عمل

 تکنسین های اتاق عمل می توانند در بیمارستان دولتی یا خصوصی،  درمانگاه ها، اورژانس، بخش های جراحی اتاق عمل، ریکاوری، مراکز آندوسکوپی،  رادیولوژی، کلینیک، به عنوان کارشناس و اپراتور همراه تجهیزات پزشکی در شرکت های وارد کننده تجهیزات پزشکی مشغول به کار شوند. 

البته میزان درآمد رشته اتاق عمل بسیار متفاوت است و به محل کار تکنسین اتاق عمل و تجربه  و سابقه او بستگی دارد. همچنین تکنسین های اتاق عمل دستیار پزشکان هستند و به همین علت با برخی از کارهای جراحی آشنا می شوند. در چنین شرایطی پرشک جراحی بخشی ازدرآمد خود را (نه چندان زیاد) به تکنسین های اتاق عمل می دهد. درآمد فارغ التحصیلان رشته اتاق عمل در دوره های مختلف را می توان 2 تا 5 میلیون تومان در ماه است.

طرح دوساله رشته اتاق عمل

فارغ التحصیلان رشته اتاق عمل نیز همانند دانش آموختگان پزشکی بعد از پایان تحصیل خود ملزم به گذراندن طرح دوساله اتاق عمل در مناطق محروم هستند. طرح دوساله اتاق عمل برای کسانی که به سربازی نرفته اند، سربازی محسوب می شود و لازم نیست آن ها بعد از طرح به سربازی بروند. همچنین گذراندن طرح اتاق عمل اجباری و غیرقابل خرید است.

سوالات متدوال درباره رشته اتاق عمل