روز جهانی سیب زمینی سرخ کرده همراه تاریخچه ورود آن به ایران

سیب زمینی سرخ شده در زبان انگلیسی (French Fries) گفته می شود؛ French یعنی فرانسوی و معنی کلمه Fries محل مناقشه است! بعضی ریشه این کلمه را از frites می‌دانند که در زبان فرانسه به معنای گاری‌هایی ست که برای فروش استفاده می‌کنند، بعضی هم این ارتباط معنایی را رد می‌کنند و معتقدند Fries به کلمه fry و سرخ کردن برمی‌گردد.

به همین دلیل اغلب افراد فکر می کنند که تاریخچه سیب زمینی سرخ کرده ، محبوب ترین خوراکی جهان به کشور فرانسه باز می گردد، اما اخیرا بلژیکی ها مدعی شده اند که این میان وعده لذیذ متعلق به آن ها است. در حالی که دعوای میان دو کشور بر سر تاریخچه سیب زمینی سرخ کرده ادامه دارد نگاهی به پیشینه آن خواهیم داشت.

بحث بر سر پیشینه محبوب ترین خوراکی جهان

به گفته Madeleine Ferriere، مورخ فرانسوی، دشوار است که ریشه های خلال طلایی را دقیقا مشخص کرد، زیرا به طور سنتی مصرف می شده است. Ferriere می گوید: Fries، به یتیم هایی گفته می شود که از سن خیلی کم و زمان کودکی مجبوند که در خیابان غذا بپزند و به همین دلیل است که یافتن محل دقیق پیداش سیب زمینی کار دشواری است. اولین دستورهای طبخ سیب زمینی سرخ کرده در کتاب ها به سال ۱۸۵۵ میلادی باز می گردد اما قطعا تاریخچه این خوردنی خوشمزه به سال ها قبل از آن باز می رسد.

گره خوردن تاریخچه سیب زمینی سرخ کرده با تئاتر

محبوب ترین خوراکی جهان درست قبل از انقلاب فرانسه، در پاریس رواج یافت. آنها تحت نام pommes de terre frites (چیپس یا سیب زمینی سرخ شده) به فروش می رفتند و مشتریان عمده شان افراد گرسنه ای بودند که می خواستند برای تماشای تئاتر به سمت دیگر شهر بروند و باید از روی قدیمی ترین پل شهر عبور می کردند.

 تلاش برای بقا

برخی از کارشناسان بر این باورند که تاریخچه سیب زمینی سرخ کرده در حقیقت به بلژیک می رسد. برخی از داستان ها و افسانه های محلی منطقه می گویند که در سال ۱۶۸۰ میلادی زمستانی بسیار سخت و طاقت فرسا نواحی حومه رودخانه میوز (River Meuse) در جنوب کشور بلژیک را فرا گرفت و آن ها دیگر قادر به ماهی گیری و تامین غذای خود نبودند، تنها غذای موجود مردم سیب زمینی بود و آن ها به ناچار سیب زمینی را سرخ می کردند.

آن ها همچنین می گویند سربازان آمریکایی در طول جنگ جهانی اول برای اولین بار نام این غذا را French fries گذاشتند چرا که در آن زمان، زبان رسمی ارتش بلژیک فرانسوی بود.

جنگی که قرن هاست ادامه دارد

دعوا بر سر تاریخچه سیب زمینی سرخ کرده و این که چه کسی اولین بار آن را درست کرده است برای قرن ها ادامه دارد، اما یک روزنامه معتبر فرانسوی به نام (Le Figaro) اخیرا مقاله ای را منتشر کرد که عنوانش این بود:‌ (نه، سیب زمینی سرخ کرده بلژیکی نیست). مطلب در تاریخ ۱ آگوست ۲۰۱۸ به چاپ رسید یعنی دقیقا مصادف با روز سیب زمینی سرخ کرده بلژیکی!

Bernard Lefèvre رئیس انجمن ملی سیب زمینی سرخ شده (frietokoten) بلژیک است، او می گوید ریشه این دعوا بسیار عمیق تر از این حرف ها است. او به خبرگزاری Telegraph گفت که: «ما عادت کرده ایم که همیشه از فرانسه شکست بخوریم. بلژیک همیشه برادر کوچک آن ها بوده است. در واقع آن ها همیشه با مهربانی ما را دست می اندازند.»

او همچنین ادامه می دهد: «به نظر من این یک حمله نیست. آن ها بیشتر متاسف هستند که چرا یک چنین چیز محبوبی در فرانسه ابداع نشده است. اگر سیب زمینی سرخ شده واقعا متعلق به فرانسه بود آن وقت آن ها موزه ای به افتخار تاریخچه سیب زمینی سرخ کرده احداث می کردند ولی مشاهده می کنید که چنین چیزی وجود ندارد.»

جالب است که بدانید سیب زمینی نه از طریق فرانسه به اروپا معرفی شد و نه بلژیک، بلکه این اسپانیا بود که یکی از محبوب ترین خوراکی های جهان را به اروپا شناساند. در سال ۱۵۳۷ Jimenez de Quesada و نیروهایش وارد روستایی در کلمبیا شدند که تمامی ساکنانش فرار کرده بودند. سیب زمینی هم جزو چیزهایی بود که غنیمت گرفتند و به زبان اسپانیایی آن را ترافل (Truffles) نامیدند.

حدود ۲۰ سال بعد سیب زمینی به اسپانیا آورده شد و آن را به ایتالیا هم معرفی کردند. در آن زمان سیب زمینی ها کوچک و تلخ بودند و البته زمین های اسپانیا و ایتالیا برای کشت این محصول مناسب نبودند. به مرور زمان سیب زمینی های بزرگ تر و با تلخی کم تری پرورش داده شد و کشت آن در سراسر اروپا رواج یافت (البته مقاوت زیادی در مقابل استفاده از آن وجود داشت).

در هر صورت، گزارش های تاریخی نشان می دهد که بلژیکی ها احتمالا سرخ کردن قطعه های نازک سیب زمینی را در اواخر قرن هفدهم (هر چند برخی ادعا می کنند که اواخر قرن ۱۸) در دره میوز بین Dinant و Lige آغاز کردند. آن ها عادت داشتند تا ماهی های کوچک را بسیار سرخ کنند و همیشه مقداری ماهی سرخ کرده به عنوان چاشنی روی سفره هایشان بود. هنگامی که رودخانه شهر یخ زد دیگر ماهی کوچکی برای خوردن نداشتند بنابر این سیب زمینی را به صورت قطعات نازک و باریک خورد کردند و آن ها را دقیقا مثل ماهی های کوچک سرخ کردند.

یکی از علت هایی که این ماجرا را باور پذیر می کند آن است که بلژیک امروزی و مدرن در آن زمان که سیب زمینی به قاره اروپا آورده شد تحت سلطه کشور اسپانیا بوده است. بنابر این بلژیکی ها جزو اولین ملت هایی بودند که با سیب زمینی آشنا شدند و مدت زمان زیادی وقت داشتند تا روی نحوه آماده سازی و طبخ یکی از محبوب ترین خوراکی های جهان فکر کنند.

اما استدلال فرانسوی ها آن است که محبوبیت سیب زمینی در فرانسه به طور عمده مدیون یک افسر ارتش فرانسوی به نام Antoine-Augustine Parmentier، که قهرمان تارخچه سیب زمینی سرخ کرده در فرانسه و سراسر اروپا است. در طی هفت ساله، او را به عنوان اسیر گرفته بودند و به عنوان جیره غذایی به او سیب زمینی می دادند.

تا این زمان، فرانسوی ها قبلا سیب زمینی را تنها برای خوراک خوک ها استفاده کرده بودند و هرگز آنها را نمی خورند. دلیلش هم این بود که فکر می کرند سیب زمینی باعث بیماری های مختلف می شود. در حقیقت، در سال ۱۷۴۸، مجلس فرانسه حتی کشت سیب زمینی را ممنوع کرد زیرا آن ها اطمینان داشتند که سیب زمینی عامل جذام است. با این حال Parmentier در زندان مشغول خوردن سیب زمینی بود و ثابت می کرد که نظریه مجلس فرانسه درباره سیب زمینی درست نیست.

هنگامی که او به فرانسه بازگشت، Parmentier شروع به دفاع از سیب زمینی به عنوان یک منبع غذایی مقوی و پر انرژی کرد. در نهایت به خاطر تلاش های او در سال ۱۷۷۲، دانشکده پزشکی پاریس اعلام کرد که سیب زمینی غذایی مناسب برای انسان ها است، هرچند باز هم Parmentier با مقاومت قابل توجهی مواجه بود و حتی اجازه نداشت سیب زمینی را در باغ خود در بیمارستان Invalides که در آن به عنوان داروساز مشغول به کار بود، پرورش دهد.

پس از آن Parmentier یک کمپین را برای ترویج سیب زمینی در فرانسه آغاز کرد و میزبان شام مقامات برجسته مانند بنجامین فرانکلین، آنتوان لینوئیس، پادشاه لوئیس XVI و ملکه ماری آنتوانت شد و برای آن ها سیب زمینی پخت. او همچنین محافظان مسلح را برای حفاظت از مزارع سیب زمینی اش استخدام کرد تا مردم را متقاعد سازد که آنچه در مزارع دارد بسیار ارزشمند است. سپس به نگهبانان می گوید که هر گونه رشوه ای که توسط مردم ارائه می شود را بپذیرند و به آنها اجازه بدهند که سیب زمینی را سرقت کنند. در نهایت، قحطی سال ۱۷۸۵ میلادی باعث محبوب شدن سیب زمینی در کشور فرانسه شد.

همین که فرانسوی ها سیب زمینی را به عنوان غذا پذیرفتند محبوبیت آن به سرعت در سراسر کشور افزایش یافت. در سال ۱۷۹۵، سیب زمینی در کشور فرانسه در ابعاد وسیعی کشت می شد، از جمله در باغ های سلطنتی تویلریز (Tuileries)، جایی که باغ ها به زمین های کشت سیب زمینی تغییر کاربری دادند. در طول این مدت، فرانسوی ها یا سیب زمینی سرخ کرده را اختراع کردند و یا نحوه طبخ آن را یاد گرفتند. پس از آن سیب زمینی سرخ کرده در فرانسه، به ویژه در پاریس، بسیار محبوب شد. مراکز تهیه غذای کنار خیابانی شروع به فروختن سیب زمینی سرخ کرده با نام (frites) کردند.

لازم به ذکر است که تمامی این جریان ها در اواخر قرن ۱۸ روی داده است یعنی چیزی حدود ۱۰۰ سال بعد از زمانی که برخی معتقدند بلژیکی ها به صورت اتفاقی موفق به ابداع سیب زمینی سرخ کرده شدند. گروهی دیگر می گویند که تمامی این رویدادها برای فرانسوی ها و بلژیکی ها در یک بازه زمانی اتفاق افتاده است و البته دعوا بر سر تاریخچه سیب زمینی سرخ کرده ، محبوب ترین خوراکی جهان همچنان ادامه دارد.

لازم به ذکر است که، درست قبل از اینکه سیب زمینی در فرانسه محبوب شود، جنگ فرانسوی و اتریش در حال وقوع ب.پ(همچنین به عنوان War of Austrian Succession شناخته می شود) که بیشتر آنها در سراسر بلژیک مدرن اتفاق افتاد. بنابراین ممکن است که سربازان فرانسوی در این زمان توسط بلژیکی ها با سیب زمینی سرخ کرده آشنا شده باشند و چند دهه بعد از آنکه سیب زمینی در فرانسه محبوب شد، این سربازان پیشین روش طبخ آن را به بقیه فرانسوی ها نیز یاد داده باشند. یا این امکان وجود دارد که فرانسوی این ایده بلد بودند و در همان زمان به بلژیکی ها هم یاد داده اند. یا اینکه اصلا هر دو به صورت جدا گانه سیب زمینی سرخ کرده را ابدع کرده اند.

در کل سر انجام این فرانسوی ها بودند که سیب زمینی سرخ شده را به انگلیسی ها و آمریکایی ها معرفی کردند و آمریکایی ها هم موجب محبوبیت سیب زمینی سرخ شده در کشورهای غیر اروپایی شدند.