لیلا شهبازیان:سوت‌وکوری امروز بازارچه صفوی ربطی به شیوع کرونا ندارد. دو دهه بیشتر است که بازارچه علیقلی آقای اصفهان در محله بیدآباد خیابان مسجد سید از رونق افتاده تا بیشتر مغازه‌ها کارگاه شوند و صدای تق‌تق چکش مسگری و قلمزنی و بریدن چوب از کارگاه نجاری و مبل‌سازی شنیده شود. از معدود مغازه‌های موجود در بازار هم می‌توان یک نانوایی، یک قصابی، یک میوه‌فروشی و چند فروشگاه صنایع‌دستی دید.
اهالی قدیمی محله روزهای خوش و پررونق بازارچه را به یاد می‌آورند که صدای کاسبکارها برای کشاندن مشتری به در دکانشان در هم می‌پیچید و تنه مشتری‌ها از شلوغی به هم می‌خورد. حالا موتوری، دوچرخه‌ای و چند رهگذر از دل بازارچه می‌گذرند تا خلوتی آن را منعکس کنند.
تقی‌زاده که اهل همین محله است و گالری یاقوت را برای فروش سنگ‌های زینتی راه‌اندازی کرد، هفت سال پیش، در زمستان 93 تلاش زیادی انجام داد تا بازارچه را از این سردی و بی‌رونقی رها کند. می‌گفت: «با چند نفر از اهالی بازارچه مشورت کردیم که خودمان دست‌به‌کار شویم؛ به این نتیجه رسیده‌ایم که با دست روی دست گذاشتن و فقط از شهرداری انتظار داشتن کاری درست نمی‌شود.»
تلاش‌هایش اما به نتیجه نرسید تا بازارچه صفوی همچنان روی گرمی و رونق را نبیند و خودش هم با خانواده به آلمان مهاجرت کند. شاگردش که حالا فروشگاه سنگ‌های زینتی او را اداره می‌کند، می‌گوید که سعی و امیدش برای بهتر شدن شرایط بازارچه نتیجه‌ای نداد و او رفت تا آن سر دنیا روزگار را سپری کند، حتماً با خاطرات خوش و ناخوش بازارچه محله بیدآباد.
ورود ماشین به‌ویژه ماشین‌های سنگین آسیب زیادی به این بنای تاریخی به‌ویژه به سقف آن وارد کرد، اما دیگر ورود ماشین ممنوع است.
مجموعه علیقلی آقا شامل بازارچه، حمام، مسجد و زورخانه و یک خانه تاریخی در محله تاریخی با دارودرختان قدیمی و با طراوت در هر موقع از سال که بروید لذت و صفا نصیبتان می‌کند. «علی‌قلی‌آقا» یکی از افراد مشهور و بانفوذ دربار شاه سلیمان و شاه سلطان حسین، آخرین پادشاه صفوی بوده است.
بازارچه پررونق دیروز و سوت‌وکور امروز
بنای بازارچه مسقف با معماری به سبک دوره صفوی با مغازه‌ای متعدد هنوز سرپاست هرچند از رونق در آن خبری نیست. در میانه بازارچه، میدان کوچکی طراحی‌شده که هر چهار طرف آن، راه به‌سوی بازارچه کوچک دیگری دارد تا برسد به قلب محلات کوچکتری از محله بزرگ علیقلی آقا. سقف گنبدی این میدان گنبدی آجری است که در بالاترین نقطه آن سوراخی ایجادشده که با باریکه نوری از آن خودنمایی می‌کند. در گوشه‌ای از میدان کوچک، سقاخانه «زیرچارسوق» است که در سال ۱۱۲۷ هجری قمری ساخت آن تمام‌شده و در دوره‌‌های بعد مورد مرمت و بازسازی قرارگرفته است. رنگ سبز چشم‌نوازی دارد. این سقاخانه از سقاخانه دیگری که در قسمت جنوبی بازار قرارگرفته و در سال ۱۳۶۴ هجری قمری در عهد قاجاریه ساخته‌شده، بزرگتر و قدیمی‌تر است.
سکوت شبستان مسجد علیقلی آقا
مسجد علی‌قلی‌آقا روبه روی بازارچه با کاشی‌های فیروزه‌ای‌رنگ، با حیاط و شبستانی که با کاشی‌هایی از نوع گره کاری تزئین شده است، دیده می‌شود. کتبیه در سر درب مسجد با خط مثلث قهوه‌ای به خط علی‌نقی امامی و در تاریخ ۱۱۲۲ هجری قمری است. در این کتیبه به نام شاه سلطان حسین و علیقلی آقا اشاره‌شده است. شبستان زیبا و نفیس مسجد در شرق حیاط قرار دارد و بر کتیبه آن با خط نستعلیق سفید بر زمینه کاشی لاجوردی اشعاری نوشته‌شده است. از اشعار می‌شود فهمید که شبستان در سال ۱۲۹۷ هجری قمری، زمان سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار به مسجد افزوده‌شده است. خطاط این کتیبه عبدالجواد و استاد کاشیکار آن محمد اسماعیل است.
در جنوب ایوان، محراب زیبایی است از سنگ مرمر که دیوارهای بالای آن با کاشیکاری معرق تزئین شده است. در قدیمی و چوبی مسجد در شبستان مسجد قرار دارد. در مسجد بسیار شبیه به در مسجد سید است و به نظر طراح و سازنده آنها یک نفر باشد. این مسجد به لحاظ وجود خطوط زیبای ثلث و نستعلیق مربوط به عصر صفوی و قاجار و کاشیکاری نفیس یکی از بناهای ارزشمند اصفهان به شمار می‌رود.
حمام صفوی با کاشیکاریهای چشم‌نواز
حمام علیقلی آقا، کاشیکاریهای زیبایی دارد و درگذشته بخشی از این کاشی کاری‌ها به کاخ چهلستون منتقل‌شده است. بین تمام مجموعه علیقلی آقا این تنها بنایی است که تغییر کاربری داده و از سال ۱۳۷۰ تبدیل به موزه شده. این حمام به دو بخش حمام بزرگ و حمام کوچک تقسیم می‌شود که به هم راه دارند ولی در ورود و خروج جداگانه‌ای هم دارند. هرکدام از دو حمام مثل اکثر حمام‌های سنتی دو بخش اصلی دارند که به سربینه و گرمخانه تقسیم می‌شوند. برای صرفه‌جویی در انرژی گرمخانه‌ها در نزدیک هم قرارگرفته‌اند. گرمخانه حمام بزرگ که یک بنای مستطیل شکل است به چند بخش تقسیم‌شده است. خزینه که در نگاه اول شبیه به منبر است. این خزینه در دوره قاجار و با فرمان اداره بهداشت و برای جلوگیری از بیماری پر می‌شود تا مردم به دوش روی بیاورند و از مریضی‌های واگیر جلوگیری شود. در پایین خزینه می‌توانید بخشی از سیستم گرمایشی حمام را مشاهده کنید که از قسمت آتشخانه به اینجا و زیر خزینه هدایت می‌شود و در بخش‌های مختلف گرمخانه توزیع می‌شود.
زورخانه علی‌قلی‌آقا
زورخانه نیز در پشت حمام قرارگرفته. از کوچه باریک کنار حمام می‌رسید به ساختمان که بازسازی‌شده است. در بسیاری از روزهای هفته فعال است و کلاس‌های ورزشی مختلفی در آن برگزار می‌شود.
محله علی‌قلی‌آقا با بناهای تاریخی ارزشمندش برای تماشای شهروندان و مسافران مکانی بکر است و دیدنش لذت‌بخش. آیا روزی دوباره رونق و شکوه به بازارچه صفوی بازخواهد گشت تا دوباره صدای کاسبکارها در فضای زیر بازارچه بپیچد و رهگذران رنگارنگ از دل آن بگذرند؟
