برخی از داروهایی که روزانه مصرف می شود، می توانند یبوست ایجاد کنند. مانند داروهای ادرار آور یا داروهای ضد افسردگی. در ادامه این مطلب با انواع داروهای یبوست آور آشنا می شوید و ضمنا به راهکارهایی برای حل این مشکل هم اشاره می شود.
آشنایی با انواع داروهای یبوست آور
در بروز یبوست عوامل مختلفی تاثیرگذار هستند. یکی از این عوامل، مصرف برخی داروها می باشد. ممکن است داروهایی که روزانه مصرف می شود، یبوست ایجاد کند. مانند انواع مسکن ها، دیورتیک ها و … برای آشنایی بیشتر با این داروها و طریقه مقابله با مشکل یبوست ناشی از مصرف دارو مطالعه این مطلب پیشنهاد می شود.
یبوست مشکل گوارشی شایعی میان افراد جامعه می باشد. تقریبا ۱۶ درصد مردم دنیا با این مشکل روبرو هستند که حدود یک سوم آن ها در سنین بالای ۶۰ سال به سر می برند و معمولا یبوست های مزمن و پیچیده را تجربه می کنند. احتمالا شما هم متوجه شده اید که پس از مصرف برخی داروها دچار یبوست شده اید.
این موضوع واقعیت داشته و در حقیقت داروهایی وجود دارند که با مصرف آن ها ، عملکرد روده تحت تاثیر قرار گرفته و یبوست ایجاد می شود. در ادامه ابتدا با علائم و علت یبوست آشنا می شوید سپس به داروهای یبوست آور پرداخته می شود.
علائم یبوست و علل ایجاد آن
از جمله علائم یبوست می توان به مواردی همچون کار کردن شکم کمتر از سه بار در هفته، نیاز بالا به مدفوع کردن، مدفوع خشک و سفت و کوچک که با درد خارج می شود، احساس افزایش درد در شکم بخصوص پس از مصرف وعده غذایی، احساس تهوع، استفراغ ، سردرد و ناخوشی عمومی اشاره نمود.
از جمله علل ایجاد کننده یبوست نیز می توان به برخی موارد همچون کم آبی بدن، سبک زندگی ناسالم، مسافرت و تغییر برنامه ریزی روزمره، رژیم غذایی با فیبر کم، استفاده زیاد از گوشت، شیر و پنیر، استفاده زیاد از روان کننده ها، بارداری، درد و ناراحتی اطراف مقعد، به تاخیر انداختن اجابت مزاج، سرطان روده، بیماری های مانند سندرم روده تحریک پذیر، تیروئید کم کار، پارکینسون، آسیب دیدگی نخاعی و کلسیم بالای خون اشاره کرد.
همچنین یبوست می تواند عارضه جانبی ناشی از مصرف دارو باشد. داروهای مخصوص یبوست امروزه بسیار رایج شده و ضمنا داروهایی هم هستند که یبوست آور هستند. این روزها مصرف دارو بین افراد نسبت به گذشته بیشتر شده است. برخی از این داروها مشکل یبوست ایجاد می کنند که با سختی هایی همچون خونریزی مقعد، بواسیر و مشکلات مربوط به بافت مقعد همراه می شود. در ادامه با انواع داروهای یبوست آور آشنا می شوید.
۱. داروهای ضد درد یا مسکن ها
گاهی مواقع بیماران پیش از شروع درد و به خاطر ترس ناشی از تحمل درد به مصرف مسکن روی می آورند. معمولا مشکل این افراد با تحرک زیاد و مصرف غذاهای حاوی فیبر برطرف می شود و در صورت تداوم آن بهتر است با پزشک مشورت نمایند. داروهایی مانند استامینوفن، متادون، ترامادول، پردینوزولون یبوست آور هستند. برخی از داروهای ضد درد و ضد التهاب هم به خط داشتن پاراستامول، مورفین، کورتون یا کودئین یبوست آور می باشند.
این داروها درد را تسکین بخشیده و بدن را به آرامش می رسانند. این موضوع روی قابلیت سلول های عصبی برای انقباض عضلات روده اثر گذاشته و موجب کند شدن عملکرد آن ها شده و در نتیجه در کار دفع اختلال ایجاد می شود.
این تاثیر نامطلوب در میان سالمندان بیشتر مشاهده می شود به این دلیل که این افراد تحرک کمی دارند و تنوع غذایی کافی نداشته به این ترتیب بیشتر در معرض یبوست می باشند و مصرف چنین داروهایی مشکل را تشدید می کند. برای پیشگیری از یبوست ناشی از مصرف داروهای ضد التهاب و ضد درد پیاده روی روزانه تاثیر بسزایی خواهد داشت.
این افراد باید در وعده های غذایی خود مصرف میوه ها و سبزیجات تازه سرشار از فیبر را بگنجانند. ضمنا یبوست می تواند نشان دهنده کم آبی بدن هم باشد. اگر پس از مصرف آب، یبوست بیش از یک هفته ادامه داشت به پزشک مراجعه شود.
به طور کلی داروهای ضد درد یا مسکن ها با تاثیر روی سلول های عصبی، عملکرد و انقباض عضلات روده را کاهش داده و سبب یبوست می شوند. مسکن های اوپیوئید که به نارکوتیک هم شناخته می شوند قادر به درمان دردهای شدید می باشند. ضمنا دردهای خفیف تر با این داروها قابل درمان هستند.
هر چند این داروها در درمان درد موثر می باشند ولی مشکلات دیگری را مانند یبوست به همراه می آورند. البته اگر مصرف مسکن ها با تجویز پزشک صورت گیرد احتمال ایجاد مشکل به حداقل می رسد. از جمله داروهای مسکن اپیوئیدی می توان به استامینوفن کدئین، هیدروکودون، مورفین، اوکسی کودون، فنتانیل ترانس درمال اشاره کرد.
اکثر بیماران برای از بین بردن دردهای مزمن از مسکن های اپیوئید استفاده می کنند که عاملی در ایجاد یبوست می باشد. یبوست شایع ترین مشکل گوارشی بوده و جزو رایج ترین عوارض جانبی مصرف اپیوئید محسوب می شود. از این رو بیشتر پزشکان مصرف این داروها را برای بیمار منع نموده یا دارو های روان کننده معده برای آن ها تجویز و پیشنهاد می کنند.
۲. داروهای ضد افسردگی
داروهای ضد افسردگی نظیر پروزاک، سروکسات، ایمنی پرامین و … هم در بروز یبوست تاثیر دارند. این داروها علاوه بر تاثیر روی عملکردهای مغز روی عملکرد سلول های عصبی منقبض کننده عضلات روده ها هم اثر می گذارند و سبب ایجاد یبوست می شوند.
داروهای ضد افسردگی تری سایکلیک هم برای درمان افسردگی بکار می روند و سبب بالا بردن سطح نوروپی نفرین و سروتونین از طریق مسدود کردن استیکولین می شوند. این داروها افسردگی را شدیدا تسکین داده و عوارض جانبی آن یبوست می باشد. طبقه بندی های مختلف این دارو شامل ایمپرامین، پروتیپتیلین، نورترپتیلین و امیترپیتیلین می باشد.
افرادی که مجبور به استفاده از داروهای ضد افسردگی می شوند باید از بی تحرکی و خانه نشینی دوری کنند. مصرف غذاهای حاوی فیبرهای غذایی نظیر سبزیجات سبز رنگ و غلات سبوس دار و همچنین بعضی میوه ها مانند آلو و گیلاس برای تسهیل دفع توصیه می شود. در ضمن این افراد باید در طی روز آب بیشتری یا یک و نیم لیتر مایعات مصرف کرده و در صورت حل نشدن مشکل به پزشک مراجعه کنند.
۳. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
این دسته از داروها جزو رایج ترین داروهای تجویزی برای درمان بیماری هایی مانند آرتروز مفاصل می باشد. در ضمن این داروها جهت از بین بردن تب و التهاب درد خفیف تا معمولی تجویز می شوند. که شامل آسپرین، ایبوپرفن، ناپروکسن و سلکوکسیب است.
۴. داروهای ضد حساسیت یا آنتی هیستامین ها
همانطور که می دانید داروهای آنتی هیستامین علائمی مانند آلرژی را کاهش داده و هنگامی که به چیزی حساسیت داشته باشید بدن هیستامین آزاد کرده که دلیلی برای گرفتگی های بینی، آبریزش، خارش؛ عطسه ، کهیر، قرمز شدن پوست، خارش و آبریزش چشم می شود.
به این ترتیب این داروها این حساسیت ها را برطرف می کنند. رایج ترین آنتی هیستامین ها شامل کلروفنیرامین، دیفن هیدرامین، لوراتادین، بنادریل، فکسوفنادین، ستریزین، لولستریزین می باشند که جزو داروهای یبوست آور قرار می گیرند.
۵. داروهای ضد سوزش معده
با توجه به این که اغلب این نوع داروها دارای درصدی نمک آلومینیوم می باشند. مصرف آن ها بیشتر از یک هفته یبوست آور خواهد بود. از داروهای سوزش معده می توان به شربت گاویسکون، مالوکس و سوکرالیفت اشاره کرد. در مواردی این جریان می تواند برعکس شده یعنی داروها به خاطر دارا بودن منیزیم سبب بروز اسهال گردند.
وجود سوزش معده برای طولانی مدت، می تواند نشانه جدی از بیماری خاص باشد و نیاز است به پزشک مراجعه شود. افرادی که از داروهای ضد سوزش معده استفاده می کنند باید هم تحرک بدنی زیاد داشته باشند و هم مصرف مواد نشاسته ای را کاهش دهند و سعی کنند آب، سبزیجات و میوه هایی مانند آلو خشک را زیاد مصرف کنند.
۶. داروهای بیماری های قلبی
داروهای تجویز شده برای مشکلات قلبی نیز می توانند یبوست ایجاد کنند. این داروها که برای تسکین دردهای قلبی مانند آریتمی، فشار خون بالا یا آنژین قفسه سینه تجویز می شوند با کند کردن عملکرد عضلات روده سبب بروز یبوست می شوند. مثلا داروهای مهار کننده کانال کلسیم نظیر آدالات و قرص دیلتیازم نقش اساسی در ایجاد یبوست دارند.
افرادی که مشکلات قلبی دارند به هیچ وجه نباید بدون مشورت با پزشک مصرف دارو را قطع نمایند. بلکه باید از راهکارهای پیشگیری از یبوست بهره بگیرند.
۷. داروهای ادرار آور یا دیورتیک
این داروها برای افرادی که فشار خون بالا دارند یا به هر علتی ادرار در بدن آن ها محبوس شده ، مناسب می باشد. این داروها حجم زیادی آب از بدن خارج کرده در نتیجه یبوست آور هستند. داروهای دیورتیک می توانند فعالیت بیش از حد روده و دیگر وضعیت هایی که موجب نشت ادرار یا تکرر ادرار می شود را درمان کنند.
این وضعیت در خانم ها بیشتر از آقایان مشاهده می شود. داروهای استفاده شده در این باره می تواند اسپاسم روده را کاهش داده و عضلات را آرام تر کند به این ترتیب فرد می تواند ادرار بیشتری را تخلیه کند. ولی در صورت مصرف ناکافی آب و دفع بیش از حد آب از بدن مدفوع خشک شده و دفع آن مشکل می شود.
به این ترتیب این افراد باید مصرف آب را بیشتر کرده و اگر یبوست بیش از یک هفته ادامه داشت به پزشک مراجعه شود. از رایج ترین داروهای دیورتیک می توان به اکسی بوتین، داریفناسین، میرایگرون، تولترودین و تامسولوسین اشاره کرد.
۸. شربت های سینه
مصرف شربت های سینه به خاطر این که حاوی کدئین یا فولکودین و ترکیباتی است که از سرفه پیشگیری می کند روی عضلات روده تاثیر منفی داشته و یبوست آور می شود. معمولا این دارو کوتاه مدت مصرف می شود ولی اگر مصرف آن بیشتر از یک هفته طول کشید با پزشک مشورت کنید.
۹. داروهای فشار خون
داروهای فشار خونی وجود دارند که یبوست ایجاد نموده و مسدود کننده کانال کلسیم و بتا بلاکرها هستند. مسدود کننده های کانال کلسیم رگ ها را تحت تاثیر گذاشته و فعالیت قلب برای پمپاژ را کاهش می دهد. بتابلاکرها نیز ضربان قلب را آرام نموده و سبب کاهش فشار خون می شود.
داروهایی مانند املودیپین، دیلتیازم، نیفدپین جزو مسدود کننده های کانال کلسیم هستند و از بتابلاکرهای رایج می توان به متوپرولول، نادولول، پروپانولول اشاره نمود.
۱۰. مکمل های آهن
مصرف مکمل های آهن، کم خونی و کمبود آهن را درمان می کند و معمولا بدون نسخه هم در دسترس قرار می گیرد. از جمله این داروها می توان به فروس سولفات، فروس گلوکونات، فریک سولفات و فریک سیترات اشاره کرد.
برخی راهکارهای پیشگیری از یبوست
۱. پس از مصرف این داروها مصرف غذاهای فیبردار را بیشتر کنید. مواد غذایی حاوی فیبر شامل حبوبات(عدس، نخود، لوبیای سیاه)، سبزیجات (هویج، کلم بروکلی، چغندر، اسفناج، گوجه فرنگی) میوه ها (سیب ، هلو، آلو، توت فرنگی، تمشک) دانه ها و آجیل ها(بادام، نارگیل، پسته، تخمه آفتابگردان، تخم کدو حلوایی) و شکلات تلخ با کاکائوی ۷۰-۹۰ درصد و بیشتر می باشند. اگر در رژیم غذایی تان فیبر کمی وجود دارد با پزشک مشورت کنید تا برای شما مکمل فیبر تجویز کند.
۲. نوشیدن آب به میزان کافی برای جلوگیری از یبوست توصیه می شود. آب نقش مهمی در سالم نگه داشتن بدن داشته و می تواند جریان مواد مغذی را در بدن متعادل نماید. با مصرف برخی داروها آب بدن کاهش پیدا می کند از این رو هنگام استفاده از داروها سعی کنید آب و مایعات بیشتری مصرف کنید.
۳. ورزش کردن منظم علاوه بر بهبود هضم غذا، موجب شده عضلات در حالت بهتری قرار بگیرند و مدفوع راحت تر از روده دفع شود.
۴. به موقع اجابت مزاج را انجام دهید. بدن به طور طبیعی اعلام می کند که به چه چیزهایی نیاز دارد و در هنگام مدفوع هشدار می دهد. بهتر است از نگه داشتن و به تاخیر انداختن دفع مدفوع پرهیز کرده و سریع نیاز بدن را برطرف کنید.
به این ترتیب اگر مجبور به مصرف داروهای ذکر شده هستید، مصرف آن را قطع نکرده و با روش های ذکر شده بخصوص پیاده روی روزانه، داشتن تحرک کافی مصرف میوه ها و سبزیجات سرشار از فیبر و قرار دادن آلو و انجیر در رژیم غذایی خود از عوارض داروهای یبوست آور جلوگیری کنید.
