چرا برخی درباره کارایی واکسن‌های کرونا تردید دارند؟
در حال حاضر مهمترین و مؤثرترین شیوه کنترل و مبارزه با کووید -۱۹ در دنیا، استفاده از واکسن است. واکسن‌هایی که برای جلوگیری از بیماری کووید -۱۹ استفاده می‌شوند کمک می‌کنند که سیستم ایمنی بدن ما این ویروس را تشخیص داده و در صورت قرار گرفتن در معرض آن، آمادگی لازم را برای مبارزه، جلوگیری از بیماری‌زایی و یا ابتلاء به فرم‌های شدید بیماری داشته باشد.
از سویی دیگر جهش‌های جدید ویروس کرونا و کاهش اثربخشی برخی از واکسن‌ها روی سویه‌های اخیر، دانشمندان را بر آن داشته که بررسی‌های بیشتری روی اثربخشی واکسن‌ها بر جهش دلتا داشته باشند؛ نکته قابل توجه این گزارش این موضوع هست که واکسن‌های موجود علیه همه‌گیری در بازه‌های زمانی متفاوت اثربخشی‌های مختلف نشان داده و درباره هیچ واکسنی نمی‌توان به قطعیت ایمنی ناشی از دریافت آنها را تخمین زد.
نقش مؤثر واکسن‌ها روی گونه‌های جدید کرونا
۲۰ شهریورماه امسال بود که در خبرها اعلام شد مطالعات نشان می‌دهد واکسن‌ها نقش مؤثری روی گونه‌های جدید کرونا دارند و مانع از بستری شدن در بیمارستان می‌شوند. این مطالعه بیش از پیش ضرورت واکسیناسیون را روشن می‌کند و به شدت تاکید دارد واکسیناسیون برای جلوگیری از مرگ و میر و مهار پاندمی کووید ۱۹ ضروری است.
مراجعه اورژانسی به بیمارستان و نیاز به مراقبت‌های فوری بررسی شده و نتایج نشان می‌دهد: واکسن مدرنا، فایزر و جانسون اند جانسون به ترتیب ۹۲، ۷۷ و ۶۵ درصد در جلوگیری از مراجعه اورژانسی به بیمارستان و نیاز به مراقبت‌های فوری مؤثر هستند. این مطالعه نیازمند بررسی بیشتر با جامعه آماری بالاتر است و باید واکسن‌های دیگر نیز مورد ارزیابی قرار گیرد. ولی به طور کلی می‌توان اطمینان داشت که همه افراد واکسینه‌شده در صورت ابتلای مجدد علائم خفیف‌تری دارند و به راحتی بیماری را سپری می‌کنند.
محققان در تلاش هستند تا اثرگذاری واکسن روی گونه‌های دیگر را مورد ارزیابی قرار دهند. در حال حاضر گونه دلتا یکی از مهمترین نگرانی‌های حوزه بهداشت است. گونه دلتا از هند سرچشمه گرفته و از اواسط ماه ژوئن سال ۲۰۲۱ میلادی با سرعت در سراسر جهان منتشر و خبرساز شد.
بر اساس آمار مرکز کنترل و بیماری‌های آمریکا، ۸۰ درصد از بیمارانی که در گروه آماری این مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند، به گونه دلتا مبتلا هستند و انتظار می‌رود در نقاط مختلف جهان نیز وضع به همین منوال باشد. مطالعات نشان می‌دهد واکسن در مقابل گونه دلتا بسیار کارآمد و مؤثر است و افراد واکسینه شده در صورت ابتلاء علائم بسیار خفیفی دارند. نوع دلتا افراد واکسینه‌نشده را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد و آمار نشان می‌دهد ۹۷ درصد مبتلایان به جهش دلتا افراد واکسینه‌نشده هستند.
فایزر / بایون‌تک
نوع: ام‌آران‌ای (آران‌ای پیام‌رسان حامل پیام تولید پروتئین‌های سطحی ویروس)
دوزها: دو دوز با فاصله سه تا چهار هفته
مطالعات بیشتری برای بررسی احتمال ایمنی‌زایی بلندمدت با تزریق یک دوز نیاز است.
شرایط: منفی ۷۰ درجه سانتی‌گراد
مجوزهای اخذ شده: مجوز تزریق اضطراری از سازمان جهانی بهداشت، مجوز تزریق سازمان غذا و داروی ایالات متحده، مجوز تزریق در کودکان بالای ۱۲ سال، مجوز تزریق دوز یادآور در گروه‌های سنی و بالای ۶۵ و افراد پرخطر و دارای نقص سیستم ایمنی
کارایی: ۹۵ درصد و دارای اثربخشی بالا در کودکان پنج تا ۱۱ سال. بر اساس نتایج بررسی‌های انجام‌شده در ۴۴ هزار نفر، پس از گذشت شش ماه تا ۸۶ درصد کارایی خواهد داشت.
میزان تأثیر در کاهش تکثیر و ابتلاء: هنوز اطلاعات زیادی در مورد میزان کارایی این واکسن در پیشگیری از انتشار ویروس منتشر نشده است. به توصیه سازمان جهانی بهداشت رعایت پروتکل‌ها حتی پس از دریافت واکسن نیز الزامی است.
اثربخشی در برابر سویه‌های جدید: بر اساس بررسی‌های سازمان جهانی بهداشت این واکسن در برابر واریانت‌های جدید هندی، انگلیسی و آفریقایی نیز اثربخشی قابل قبولی دارد. بر اساس نتایج مطالعه سازمان سلامت عمومی انگلستان، این واکسن تا ۹۶ درصد در برابر بستری‌شدن بر اثر سوی دلتا مؤثر است و همچنین تا ۸۸ درصد از ابتلاء پیشگیری می‌کند.
گروه‌های مجاز به دریافت واکسن: افراد بالای ۱۵ سال، مادران شیرده (نیازی به قطع شیردهی نیست)
گروه‌های پرخطر: هنوز به مطالعات بیشتری در مورد افراد دارای نقص سیستم ایمنی نیاز هست اما توصیه می‌شود با مشاوره پزشک تزریق شود. مطالعات اندکی در مورد کارایی این واکسن در خصوص افراد اچ‌آی‌وی مثبت کنترل‌شده انجام شده است، تا نتیجه‌گیری کامل بهتر است این افراد نیز زیر نظر پزشک واکسن دریافت کنند. گروه سنی ۱۲ تا ۱۵ سال فقط در صورتی که تمام افراد بزرگ سال جامعه که خطرپذیری بیشتری در برابر ابتلاء دارند، واکسینه شده باشند می‌توانند واکسن دریافت کنند.
گروه‌های غیرمجاز: افراد زیر ۱۲ سال، افرادی که سابقه شوک‌های آلرژیک نسبت به هر یک از اجزای واکسن را دارند.
امکان تزریق به بارداران: زنان باردار با توجه به میزان خطر ابتلاء به کرونا در محلی که زندگی می‌کنند می‌توانند با مشورت پزشک واکسن دریافت کنند و نیازی به تعویق یا متوقف‌کردن بارداری به دلیل واکسیناسیون نیست.
عوارض جانبی: سازمان غذا و داروی آمریکا در خرداد ۱۴۰۰ هشداری را نسبت به مشاهده التهاب قلبی در برخی دریافت‌کننده‌های این واکسن اعلام کرده است.
واکسن آسترازنکا
نوع: حامل ویروسی دارای ژن‌های پروتئین‌های سطحی سارس-ک وو-۲
دوزها: دو دوز با فاصله هشت تا ۱۲ هفته
شرایط: ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد
مجوزهای اخذ شده: دو نوع واکسن تولید کره‌جنوبی و هندوستان از سازمان جهانی بهداشت مجوز تزریق اضطراری دریافت کرده‌اند. آژانس دارویی اروپا تمام اطلاعات منتشرشده از کارآزمایی این واکسن را بررسی کرده و مجوز تزریق به افراد بالای ۱۸ سال را صادر کرده است. مطالعاتی برای تزریق دوز یادآور روی ۲۲۵۰ داوطلب در حال انجام است.
نتایج کارآزمایی بالینی: اثربخشی واکسن در ۳۰۰ کودک و نوجوان ۶ تا ۱۷ ساله در حال بررسی است.
کارایی: ۶۳/۰۹ درصد
میزان تأثیر در کاهش تکثیر و ابتلاء: هنوز اطلاعات زیادی در مورد میزان کارایی این واکسن در پیشگیری از انتشار ویروس منتشر نشده است. به توصیه سازمان جهانی بهداشت رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی حتی پس از دریافت واکسن نیز الزامی است.
اثربخشی در برابر سویه‌های جدید: تا ۶۰ درصد در برابر سویه دلتا (هندی) و تا ۶۶ درصد در برابر سویه آلفا (انگلیسی) مؤثر است. همچنین تا ۹۲ درصد در برابر بستری‌شدن بر اثر ابتلاء به سویه دلتا مؤثر است.
گروه‌های مجاز به دریافت واکسن: افراد بالای ۱۸ سال (بر اساس توصیه سازمان جهانی بهداشت) و مادران شیرده (نیازی به قطع شیردهی نیست)، افراد دارای بیماری‌های نقص سیستم ایمنی مانند اچ‌آی‌وی می‌توانند با مشورت پزشک و آگاهی از نوع واکسن و عوارض احتمالی آن، واکسینه شوند. در برخی کشورهای اروپایی مانند انگلستان به گروه‌های سنی بالای ۳۰ سال و در ایتالیا به افراد بالای ۶۰ سال تزریق می‌شود.
گروه‌های غیرمجاز: افراد زیر ۱۸ سال و افرادی که سابقه شوک‌های آلرژیک نسبت به هر یک از اجزای واکسن را دارند.
امکان تزریق به بارداران: در صورتی که در معرض خطر بالای ابتلاء به کرونا هستند، بهتر است بر اساس نظر پزشک در مورد تزریق واکسن تصمیم بگیرند.
عوارض جانبی: میزان شیوع عارضه لخته خونی بر اساس بررسی‌های سازمان جهانی بهداشت و آژانس دارویی اروپا در دسته عوارض بسیار نادر قرار دارد و مزایای تزریق آن به عوارض بسیار نادر برتری دارد.
واکسن برکت
نوع: ویروس غیرفعال‌شده
دوزها: دو دوز با فاصله ۲۸ روز
شرایط: ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد
نتایج کارآزمایی بالینی: فاز سوم کارآزمایی بالینی از پنجم اردیبهشت ۱۴۰۰ با ۲۰ هزار داوطلب آغاز شده است. هنوز نتایج این مرحله از کارآزمایی منتشر نشده است.
کارایی: در منابع مورد استفاده به این اطلاعات اشاره نشده بود.
میزان تأثیر در کاهش تکثیر و ابتلاء: به گفته مدیر اجرایی مطالعات بالینی، این واکسن بالای ۹۰ درصد کارایی دارد.
اثربخشی در برابر سویه‌های جدید: در منابع مورد استفاده به این اطلاعات اشاره نشده بود.
گروه‌های مجاز به دریافت واکسن: فاز سوم کارآزمایی بالینی در گروه سنی ۱۸ تا ۷۵ ساله در حال اجراست.
گروه‌های غیرمجاز: در منابع مورد استفاده به این اطلاعات اشاره نشده بود.
امکان تزریق به بارداران: در منابع مورد استفاده به این اطلاعات اشاره نشده بود.
عوارض جانبی: در منابع مورد استفاده به این اطلاعات اشاره نشده بود.