توضیح وزارت بهداشت درباره طاعون نشخوارکنندگان کوچک و عدم انتقال آن به انسان
رئیس گروه مدیریت بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان با اشاره به اینکه بیماری طاعون نشخوار کنندگان کوچک قابل انتقال به انسان نیست، توضیحاتی درباره این بیماری و راه کنترل آن در دام‌ها ارائه کرد.
دکتر بهزاد امیری در گفت‌وگو با ایسنا، درباره بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک، گفت: این بیماری یک بیماری عفونی حاد ویروسی و کشنده در نشخوارکنندگان کوچک اهلی و حیات وحش است که با ایجاد واگیری و تلفات بالا، خسارات اقتصادی قابل ملاحظه در این گونه دام‌ها بوجود می‌آورد. بیماری PPR به نام‌های دیگری مانند طاعون بزی، Kata ، طاعون گاوی کاذب، کمپلکس پنومو - آنتریت و سندرم استوماتیت، پنوموآنتریت نیز شناخته می‌شود.
وی افزود: عامل این بیماری نوعی ویروس است که قابل انتقال به انسان نیست و تا به حال ابتلای انسانی به این بیماری گزارش نشده است. در حالی که عامل بیماری طاعون نوعی باکتری به نام یرسینیا پستیس است که توسط جوندگان و کک (و گاهی کنه) به سایر حیوانات و انسان منتقل می‌شود.
او درباره تاریخچه این بیماری، بیان کرد: در سال ۱۹۴۲ میلادی در آفریقای غربی برای اولین بار بیماری PPR شناسایی و نامگذاری شد. عامل بیماری طاعون نشخوار کنندگان کوچک ویروسی از جنس موربیلی ویروس است که ارتباط نزدیکی با ویروس طاعون گاوی دارد که ریشه‌کنی جهانی آن در سال ۲۰۱۱ اعلام شد. اولین مورد بیماری به فرم اپیدمی آن در ایران در سال ۱۳۷۳ در دو گله از استان ایلام گزارش شد که به تایید آزمایشگاهی نیز رسید. متعاقباً گزارشات فراوانی از وقوع بیماری همراه با تلفات و خسارات اقتصادی از استان‌های اردبیل، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، فارس و تهران نیز گزارش شد.
وی در ادامه تاکید کرد: در سال‌های اخیر بیماری در خاور نزدیک و شبه جزیره عربستان در کشورهای اردن، فلسطین اشغالی، امارات متحده عربی، عراق، عربستان سعودی، عمان، کویت، لبنان، یمن و ایران مشاهده شده است. این بیماری در کشورهای هندوستان، نپال، بنگلادش، پاکستان و افغانستان نیز شایع است. از سال ۱۳۷۴ به بعد با تجهیز آزمایشگاه مرکز تشخیص سازمان دامپزشکی کشور امکان تشخیص قطعی بیماری و تفکیک آن از طاعون گاوی فراهم شد. بیماری PPR جز فهرست بیماری‌های مهم در سازمان جهانی دام (OLE) است و کشورها موظف هستند که در صورت وقوع، بیماری را به این سازمان گزارش نمایند.
وی درباره علایم کلینیکی کلیدی طاعون نشخوار کنندگان کوچک، گفت: علائمی همچون ترشحات چشم که ممکن است سبب چسبیدن پلک‌ها به همدیگر شود، ترشحات غلیظ زرد بینی که ممکن است سبب بدی تنفس در دام گردد، تورم دهان و زخم در لثه‌های پایینی، کام سخت، گونه‌ها و زبان همراه یا بدون وجود دلمه و وزیکول در اطراف دهان و پوزه، شروع ناگهانی تب ۴۲ – ۴۰ درجه سانتی‌گراد، پنومونی که با سرفه همراه است، اسهال که ۲ تا ۳ روز پس از ظهور ضایعات دهانی ایجاد و سبب کم آب شدن پوست و لاغری مفرط دام می‌شود، تلفات قابل توجه دام و سقط نیز امکان دارد اتفاق بیفتد و مرگ و میر که اغلب ۴ الی ۱۲ روز پس از شروع تب اتفاق می‌افتد را به همراه دارد.
وی درباره راه انتقال بیماری، بیان کرد: تماس مستقیم بین دام‌های بیمار با دام‌های سالم مهمترین راه انتقال بیماری است. ترشحات مختلف بدن دام مانند ترشحات چشم، بینی، دهان و مدفوع آبکی حاوی مقدار زیادی ویروس هستند. ویروس از طریق ریز قطره‌های عفونی در هنگام عطسه، سرفه از دام‌های بیمار به دام‌های سالم انتقال می‌یابد. وجود ترشحات و تراوشات عفونی در محل زندگی دام مانند آبشخورها، آخورها و بستر نیز می‌تواند یکی از راه‌های انتقال بیماری باشد.
وی افزود: میزان واگیری بیماری در گوسفند و بز در مناطق بومی بیماری نسبتاً بالا است. میزان تلفات در بزها تا ۵۰ درصد و در گوسفند حدود ۱۰ درصد است.
امیری ادامه داد: ویروس در تمام ترشحات و مواد دفعی ۱۰ روز پس از شروع تب وجود دارد. ویروس در PH ۵/۵، در گوشت پس از ایجاد جمود نعشی و در لاشه‌هایی که فاسد شده باشند از بین می‌رود. در ۴ درجه سانتی‌گراد برای حداقل ۸ روز و در گوشت یخ‌زده و نمک سود برای ماه‌ها باقی می‌ماند. مدت زمان ماندگاری ویروس در خارج از بدن دام کوتاه مدت (حدود چهار روز) است.
او تاکید کرد: آلودگی زدایی در مورد ساختمان‌ها، اصطبل و وسایل آلوده به ویروس باید انجام شود. محوطه و مکان‌هایی که ضد عفونی نمی‌شوند، حداقل برای ۱۵ روز باید بدون استفاده رها شود. جهت ضد عفونی از ضدعفونی کننده‌های آلکالین‌ها: هیدروکسید سدیم و کربنات سدیم، هالوژون: هیدروکلریت سدیم، ترکیبات فنلی، الکل‌ها و ترکیبات ید می‌توان استفاده کرد.
وی درباره راه‌های پیشگیری و کنترل، اظهار کرد: واکسیناسیون کلیه دام‌های حساس موثرترین روش کنترل بیماری است. همچنین قرنطینه کردن گله‌های مبتلا همراه با کنترل تردد دام و ممانعت از ورود و خروج دام به مدت حداقل یک ماه از گله آلوده، حذف دام‌های مبتلا با اعزام آنها به نزدیکترین کشتارگاه و رعایت اصول بهداشتی و ضدعفونی کانون‌های آلوده از مهمترین اقدامات است.
وی افزود: عامل این بیماری نوعی ویروس است که قابل انتقال به انسان نیست و تا به حال ابتلای انسانی به این بیماری گزارش نشده است. در حالی که عامل بیماری طاعون نوعی باکتری به نام یرسینیا پستیس است که توسط جوندگان و کک (و گاهی کنه) به سایر حیوانات و انسان منتقل می‌شود.
او درباره تاریخچه این بیماری، بیان کرد: در سال ۱۹۴۲ میلادی در آفریقای غربی برای اولین بار بیماری PPR شناسایی و نامگذاری شد. عامل بیماری طاعون نشخوار کنندگان کوچک ویروسی از جنس موربیلی ویروس است که ارتباط نزدیکی با ویروس طاعون گاوی دارد که ریشه‌کنی جهانی آن در سال ۲۰۱۱ اعلام شد. اولین مورد بیماری به فرم اپیدمی آن در ایران در سال ۱۳۷۳ در دو گله از استان ایلام گزارش شد که به تایید آزمایشگاهی نیز رسید. متعاقباً گزارشات فراوانی از وقوع بیماری همراه با تلفات و خسارات اقتصادی از استان‌های اردبیل، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، فارس و تهران نیز گزارش شد.
وی در ادامه تاکید کرد: در سال‌های اخیر بیماری در خاور نزدیک و شبه جزیره عربستان در کشورهای اردن، فلسطین اشغالی، امارات متحده عربی، عراق، عربستان سعودی، عمان، کویت، لبنان، یمن و ایران مشاهده شده است. این بیماری در کشورهای هندوستان، نپال، بنگلادش، پاکستان و افغانستان نیز شایع است. از سال ۱۳۷۴ به بعد با تجهیز آزمایشگاه مرکز تشخیص سازمان دامپزشکی کشور امکان تشخیص قطعی بیماری و تفکیک آن از طاعون گاوی فراهم شد. بیماری PPR جز فهرست بیماری‌های مهم در سازمان جهانی دام (OLE) است و کشورها موظف هستند که در صورت وقوع، بیماری را به این سازمان گزارش نمایند.
وی درباره علایم کلینیکی کلیدی طاعون نشخوار کنندگان کوچک، گفت: علائمی همچون ترشحات چشم که ممکن است سبب چسبیدن پلک‌ها به همدیگر شود، ترشحات غلیظ زرد بینی که ممکن است سبب بدی تنفس در دام گردد، تورم دهان و زخم در لثه‌های پایینی، کام سخت، گونه‌ها و زبان همراه یا بدون وجود دلمه و وزیکول در اطراف دهان و پوزه، شروع ناگهانی تب ۴۲ – ۴۰ درجه سانتی‌گراد، پنومونی که با سرفه همراه است، اسهال که ۲ تا ۳ روز پس از ظهور ضایعات دهانی ایجاد و سبب کم آب شدن پوست و لاغری مفرط دام می‌شود، تلفات قابل توجه دام و سقط نیز امکان دارد اتفاق بیفتد و مرگ و میر که اغلب ۴ الی ۱۲ روز پس از شروع تب اتفاق می‌افتد را به همراه دارد.
وی درباره راه انتقال بیماری، بیان کرد: تماس مستقیم بین دام‌های بیمار با دام‌های سالم مهمترین راه انتقال بیماری است. ترشحات مختلف بدن دام مانند ترشحات چشم، بینی، دهان و مدفوع آبکی حاوی مقدار زیادی ویروس هستند. ویروس از طریق ریز قطره‌های عفونی در هنگام عطسه، سرفه از دام‌های بیمار به دام‌های سالم انتقال می‌یابد. وجود ترشحات و تراوشات عفونی در محل زندگی دام مانند آبشخورها، آخورها و بستر نیز می‌تواند یکی از راه‌های انتقال بیماری باشد.
وی افزود: میزان واگیری بیماری در گوسفند و بز در مناطق بومی بیماری نسبتاً بالا است. میزان تلفات در بزها تا ۵۰ درصد و در گوسفند حدود ۱۰ درصد است.
امیری ادامه داد: ویروس در تمام ترشحات و مواد دفعی ۱۰ روز پس از شروع تب وجود دارد. ویروس در PH ۵/۵، در گوشت پس از ایجاد جمود نعشی و در لاشه‌هایی که فاسد شده باشند از بین می‌رود. در ۴ درجه سانتی‌گراد برای حداقل ۸ روز و در گوشت یخ‌زده و نمک سود برای ماه‌ها باقی می‌ماند. مدت زمان ماندگاری ویروس در خارج از بدن دام کوتاه مدت (حدود چهار روز) است.
او تاکید کرد: آلودگی زدایی در مورد ساختمان‌ها، اصطبل و وسایل آلوده به ویروس باید انجام شود. محوطه و مکان‌هایی که ضد عفونی نمی‌شوند، حداقل برای ۱۵ روز باید بدون استفاده رها شود. جهت ضد عفونی از ضدعفونی کننده‌های آلکالین‌ها: هیدروکسید سدیم و کربنات سدیم، هالوژون: هیدروکلریت سدیم، ترکیبات فنلی، الکل‌ها و ترکیبات ید می‌توان استفاده کرد.
وی درباره راه‌های پیشگیری و کنترل، اظهار کرد: واکسیناسیون کلیه دام‌های حساس موثرترین روش کنترل بیماری است. همچنین قرنطینه کردن گله‌های مبتلا همراه با کنترل تردد دام و ممانعت از ورود و خروج دام به مدت حداقل یک ماه از گله آلوده، حذف دام‌های مبتلا با اعزام آنها به نزدیکترین کشتارگاه و رعایت اصول بهداشتی و ضدعفونی کانون‌های آلوده از مهمترین اقدامات است.