بهانه‌های FATF و تحریم با انبوه واردات واکسن رنگ باخت
این روزها سرعت واردات واکسن افزایش چشمگیری یافته است، اما چرا با وجود اینکه در گذشته برخی مسئولان و رسانه‌ها مواردی همچون تحریم و FATF را مانع تسهیل واردات واکسن به کشور می‌دانستند، شرایط تغییر کرده؟
بامداد روز گذشته حدود سه میلیون و دویست هزار دز واکسن کرونا از نوع سینوفارم چینی و از سبد کوواکس وارد کشور شد تا با ورود این محموله، مجموع واردات واکسن کرونا از ۵۰ میلیون دز عبور کند.
معاون فنی گمرک در حاشیه تخلیه این محموله در فرودگاه امام خمینی (ره) با بیان اینکه این پنجاهمین محموله واکسن‌های وارداتی کرونا است، گفت: در ۴۹ محموله قبلی، حدود ۴۷ میلیون دز واکسن وارد شد.
ارونقی ادامه داد: حدود ۴۵ درصد از کل واکسن‌های وارداتی در همین ماه و ۵۵ درصد دیگر در هفت ماه گذشته وارد شده و قرار است در دو روز آینده، محموله پنج میلیون دوزی دیگر توسط هلال‌احمر وارد کشور شود و همچنین بر اساس اعلام مسئولان وزارت بهداشت، چند محموله میلیونی دیگر نیز تا پایان همین ماه، وارد خواهد شد.
نکته مهم در اظهارات معاون فنی گمرک، حجم گسترده واردات واکسن در زمان کوتاه فعالیت دولت جدید به نسبت فعالیت دولت قبل در حوزه واردات واکسن است. حدود ۴۵ درصد از کل واکسن‌های وارداتی در همین ماه بوده و ۵۵ درصد دیگر در هفت ماه گذشته وارد شده است.
قبل از پرداختن به این سوالات، نگاهی به برخی ادعاها و اظهارنظرها در خصوص موانع واردات عمده واکسن در گذشته که بیش از آنکه رنگ و بوی فنی و کارشناسی داشته باشند حال و هوای سیاسی داشتند لازم به‌نظر می‌آید.
از زمانی که موضوع واردات واکسن به‌عنوان راه مهم غلبه بر اپیدمی‌کرونا و پیشگیری از مرگ و میرها و بستری‌های خطرناک مطرح شد، تلاش‌هایی برای تحقق این موضوع از سوی دولت قبل صورت گرفت.
اما همزمان شاهد تحرک افراد رسانه‌ای و برخی فعالان فضای مجازی و چهره‌های سیاسی و حتی به ظاهر علمی‌مرتبط با طیف غرب‌گرا در کشور برای تخطئه اقدامات انجام شده برای واردات واکسن بودیم.
در حالی که رهبر انقلاب در همان ابتدا بر اهمیت واکسن تأکید داشتند و علی‌رغم مخالفت منطقی با واردات واکسن از آمریکا، انگلیس و فرانسه با استناد به تجربه گذشته بدقولی‌ها و خباثت‌های این کشورهای غربی از جمله جنایت ارسال خون‌های آلوده به ایران، بر بلامانع بودن واردات واکسن‌های مطمئن از سایر کشورها تأکید کردند، اما همان طیف تحریف‌کننده، به دروغ فضا را طوری ترسیم کردند که گویا میلیون‌ها دز از واکسن‌های آمریکایی هم اکنون پشت مرزها آماده ورود به ایران است اما مسئولان کشور با آن مخالفند (در صورتی که تا کنون آمریکا کمترین میزان صادرات واکسن را در بین تولیدکنندگان عمده در جهان داشته است)، یا حتی مسئولان نظام را به مخالفت با واردات واکسن متهم کردند در حالی که همان موقع تلاش‌ها برای واردات واکسن مطمئن در حال انجام بود و در ادامه ایران از کشورهای مختلف اروپایی و آسیایی اقدام به خرید واکسن کرد. از سویی در مقطعی که امکان ورود واکسن‌های روسی و چینی به کشور مهیا شد، همین طیف غرب‌گرا با همراهی برخی فعالان سیاسی حوزه پزشکی شروع به بدگویی از این واکسن‌ها که اتفاقاً گذر زمان مرغوبیت و استقبال کشورهای مختلف از آنها را نشان داد کردند که البته همین مخالفت‌ها در مسیر ورود انبوه و سریع واکسن‌های مورد توافق با روسیه و چین مانع ایجاد کرد.
سال گذشته نمونه‌های مختلفی از تلاش عجیب و استدلال‌های غیرمنطقی برخی چهره‌های سیاسی اصلاح‌طلب و رسانه‌ها و افراد غرب‌گرا برای القای اینکه اگر ایران در واردات واکسن توفیق لازم را نداشته علت آن نپیوستن به FATF است مطرح شد.
به‌عنوان مثال علی مطهری ادعا کرده بود که عدم تصویب FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام مانع اساسی برای واردات واکسن کرونا به کشور است! وی در توئیتر خود نوشت: «به‌خاطر اینکه در لیست سیاه FATF قرار داریم نتوانستیم ۵۰ میلیون دلار مبلغ سهمیه ایران از واکسن کرونا سازمان جهانی بهداشت برای هشت میلیون ایرانی را منتقل کنیم و سهمیه ایران باطل شد. مجمع تشخیص مصلحت نظام باید پاسخگو باشد.»
این خط خبری را علی ربیعی سخنگوی دولت قبل نیز دنبال کرده و با تأیید تلویحی این ادعا در نشست خبری خود با رسانه‌ها گفت: «در مورد انتقال پول بنا بر قوانین تحریم و قواعد FATF چندین مرحله انتقال پول با مشکل مواجه شد و با موانعی روبه‌رو بودیم. به‌طور کلی نپیوستن به FATF آثار خود را نشان خواهد داد قبلاً نیز دولت دیدگاه خود را در این زمینه اعلام کرده بود. امیدواریم با راه‌گشایی‌هایی مقام معظم رهبری که در مجمع تشخیص مصلحت نظام ایجاد کردند بتوانیم مصلحت کشور را تأمین کنیم.»
همین اظهارات ربیعی هم با استقبال رسانه‌های معاند مواجه شد و تقریباً هیچ رسانه ضدانقلابی نبود که روی اظهارات ربیعی مانور ندهد. در کنار آن هشتگ‌سازی در فضای مجازی نیز به طرز مشکوکی به این ماجرا دامن می‌زد.
اما همان زمان تعداد زیادی از کارشناسان و فعالان سیاسی کشور این ادعا را رد کرده بودند.
مسعود براتی، کارشناس دیپلماسی اقتصادی در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر تأکید کرد: توصیه‌های FATF هیچ‌گونه محدودیتی در حوزه تجارت بشردوستانه از جمله خرید واکسن کرونا ایجاد نمی‌کند و عده‌ای مشغول دادن آدرس غلط به مردم هستند.
سیدمصطفی میر سلیم نماینده مردم تهران در مجلس نیز دی‌ماه سال قبل در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، در پاسخ به این سوال که دولت و حامیان دولت مدعی هستند که در صورت نپیوستن ایران به FATF، دولت نمی‌تواند واکسن یا تجهیزات لازم را تهیه کند، گفته بود: «این حرف اگر درست باشد بسیار غیرمسئولانه است، همین امروز با روش‌های مناسب می‌توان نیازمندی‌هایی را که به خارج وجود دارد مثل تأمین واکسن و قطعات فنی که می‌توان با دور زدن تحریم‌ها آنها را وارد کرد. اگر دولت، چنین امری را بهانه کند به مفهوم سرپوش نهادن بر ضعف خود دولت در اتخاذ شیوه مناسب برای دور زدن تحریم‌هاست.»
حال سوال اینجاست، اکنون که واردات واکسن به ۵۰ میلیون دز رسیده و به گفته معاون فنی گمرک، ۴۵ درصد واردات واکسن مربوط به یک ماه اخیر یعنی استقرار رئیس‌جمهور و در ادامه دولت جدید و ۵۵ درصد واردات مربوط به ۷ ماه فعالیت دولت قبل بوده است، آیا ایران به FATF پیوسته است؟ حال که پاسخ منفی است باید مدعیان گذشته علت ادعای نادرست خود را توضیح دهند.
در همین زمینه همتی رئیس کل سابق بانک مرکزی نیز بر خلاف ادعای برخی در خصوص FATF به نقش تحریم‌ها در مبادلات مربوط به واکسن پرداخت. اما چه چیزی توانست قفل این بخش از تحریم‌ها را بشکند؟ مذاکره با گردن کج یا چشم امید بستن به قول و وعده آمریکا به جای نگاه به توانمندی‌های داخلی؟
سعید نمکی وزیر سابق بهداشت ۲۴ خرداد ماه ۱۴۰۰ گفت: «دیروز مجوز اضطراری واکسن کووایران برکت صادر شد. واکسن تولید مشترک پاستور و کوبا نیز قرار شد پاستور مدارک را آماده کند و طی هفته آینده اقدام کنیم؛ بنابراین واکسن برکت به مجموعه واکسیناسیون ما می‌پیوندد و پاستور هفته آینده خواهد پیوست.»
چند روز پس از انتشار خبر صدور مجوز واکسن ایرانی، بی‌بی‌سی به نقل از وزارت دارایی آمریکا خبر از صدور مجوز واردات اقلام مرتبط با کرونا را به ایران داد.
آقای رئیسی پس از مراسم تنفیذ و تحلیف و در دست گرفتن سکان اجرایی کشور حتی قبل از تشکیل کابینه جدید به‌طور جدی در جلسات هیئت دولت، ستاد کرونا و تماس با مسئولان خارجی موضوع مدیریت کرونا و تسهیل در واردات واکسن را دنبال کرد. شاهد این موضوع سخنان رئیس جمعیت هلال‌احمر کشور است.
کریم همتی دیروز درباره چرایی سرعت گرفتن واردات واکسن، گفت: رئیس‌جمهور جدید شخصاً با چین، روسیه و سایر کشورها تماس گرفت و این روند برای واردات واکسن خیلی کمک کرد.
از سوی دیگر وزیر بهداشت نیز روز جمعه گفت: شنیده بودیم که می‌گفتند واکسن به ما نمی‌دهند و وقتی دولت را تحویل گرفتیم، ذخایر واکسن، ناکافی بود اما رئیس‌جمهور و معاون اول وی، وزرا به‌ویژه وزرای امور خارجه و راه و شهرسازی هم‌قسم شدند که این مشکل را حل کنند و خداوند هم نعمت‌های خودش را به مقدار فراوان به ما رساند.
حال که بیش از گذشته مشخص شده است که حل مشکلات با تدبیر واقعی و نه ادعا و با نگاه به توانمندی‌های داخلی و نه معطل ماندن به پای وعده‌های دروغین غرب قابل رفع است، باید دید کدام مشکل و مانع دیگر کشور در سال‌های گذشته بوده است که به جای تلاش برای رفع، با گره زدن به FATF و پالرمو و تحریم و… تبدیل به مشکلاتی مزمن برای مردم و بهانه خوبی برای مسئولان کم‌کار برای فرار از پاسخگویی بوده است؟
معاون فنی گمرک در حاشیه تخلیه این محموله در فرودگاه امام خمینی (ره) با بیان اینکه این پنجاهمین محموله واکسن‌های وارداتی کرونا است، گفت: در ۴۹ محموله قبلی، حدود ۴۷ میلیون دز واکسن وارد شد.
ارونقی ادامه داد: حدود ۴۵ درصد از کل واکسن‌های وارداتی در همین ماه و ۵۵ درصد دیگر در هفت ماه گذشته وارد شده و قرار است در دو روز آینده، محموله پنج میلیون دوزی دیگر توسط هلال‌احمر وارد کشور شود و همچنین بر اساس اعلام مسئولان وزارت بهداشت، چند محموله میلیونی دیگر نیز تا پایان همین ماه، وارد خواهد شد.
نکته مهم در اظهارات معاون فنی گمرک، حجم گسترده واردات واکسن در زمان کوتاه فعالیت دولت جدید به نسبت فعالیت دولت قبل در حوزه واردات واکسن است. حدود ۴۵ درصد از کل واکسن‌های وارداتی در همین ماه بوده و ۵۵ درصد دیگر در هفت ماه گذشته وارد شده است.
۲ سوال مهم
در خصوص واردات واکسن در زمان دولت قبل هم البته تلاش‌های قابل توجهی صورت گرفت و طی هفت ماه ۲۶ میلیون و ۶۰۰ دز واکسن وارد شد و البته قراردادهایی هم منعقد شد از جمله با برخی کشورها و سازمان جهانی بهداشت که به طور کامل محقق نشد، اما سوال این است که آیا از تمام ظرفیت‌ها و تلاش‌ها برای تأمین واکسن استفاده شد؟ در دو هفته اخیر واردات بیش از ۲۱ میلیون دُز واکسن عملی شد که تقریباً با بخش عمده‌ای از واردات دولت قبل برابری می‌کند.قبل از پرداختن به این سوالات، نگاهی به برخی ادعاها و اظهارنظرها در خصوص موانع واردات عمده واکسن در گذشته که بیش از آنکه رنگ و بوی فنی و کارشناسی داشته باشند حال و هوای سیاسی داشتند لازم به‌نظر می‌آید.
از زمانی که موضوع واردات واکسن به‌عنوان راه مهم غلبه بر اپیدمی‌کرونا و پیشگیری از مرگ و میرها و بستری‌های خطرناک مطرح شد، تلاش‌هایی برای تحقق این موضوع از سوی دولت قبل صورت گرفت.
اما همزمان شاهد تحرک افراد رسانه‌ای و برخی فعالان فضای مجازی و چهره‌های سیاسی و حتی به ظاهر علمی‌مرتبط با طیف غرب‌گرا در کشور برای تخطئه اقدامات انجام شده برای واردات واکسن بودیم.
در حالی که رهبر انقلاب در همان ابتدا بر اهمیت واکسن تأکید داشتند و علی‌رغم مخالفت منطقی با واردات واکسن از آمریکا، انگلیس و فرانسه با استناد به تجربه گذشته بدقولی‌ها و خباثت‌های این کشورهای غربی از جمله جنایت ارسال خون‌های آلوده به ایران، بر بلامانع بودن واردات واکسن‌های مطمئن از سایر کشورها تأکید کردند، اما همان طیف تحریف‌کننده، به دروغ فضا را طوری ترسیم کردند که گویا میلیون‌ها دز از واکسن‌های آمریکایی هم اکنون پشت مرزها آماده ورود به ایران است اما مسئولان کشور با آن مخالفند (در صورتی که تا کنون آمریکا کمترین میزان صادرات واکسن را در بین تولیدکنندگان عمده در جهان داشته است)، یا حتی مسئولان نظام را به مخالفت با واردات واکسن متهم کردند در حالی که همان موقع تلاش‌ها برای واردات واکسن مطمئن در حال انجام بود و در ادامه ایران از کشورهای مختلف اروپایی و آسیایی اقدام به خرید واکسن کرد. از سویی در مقطعی که امکان ورود واکسن‌های روسی و چینی به کشور مهیا شد، همین طیف غرب‌گرا با همراهی برخی فعالان سیاسی حوزه پزشکی شروع به بدگویی از این واکسن‌ها که اتفاقاً گذر زمان مرغوبیت و استقبال کشورهای مختلف از آنها را نشان داد کردند که البته همین مخالفت‌ها در مسیر ورود انبوه و سریع واکسن‌های مورد توافق با روسیه و چین مانع ایجاد کرد.
واکسن بهانه‌ای برای تحمیل FATF
از طرفی، گویا موضوع واردات واکسن محمل خوبی برای جولان عده‌ای از غرب گرایان ایجاد کرده بود تا بتوانند سیاست مطلوب خود برای تسلیم ایران در برابر زیاده‌خواهی‌های غرب را به اجرا بگذارند.سال گذشته نمونه‌های مختلفی از تلاش عجیب و استدلال‌های غیرمنطقی برخی چهره‌های سیاسی اصلاح‌طلب و رسانه‌ها و افراد غرب‌گرا برای القای اینکه اگر ایران در واردات واکسن توفیق لازم را نداشته علت آن نپیوستن به FATF است مطرح شد.
به‌عنوان مثال علی مطهری ادعا کرده بود که عدم تصویب FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام مانع اساسی برای واردات واکسن کرونا به کشور است! وی در توئیتر خود نوشت: «به‌خاطر اینکه در لیست سیاه FATF قرار داریم نتوانستیم ۵۰ میلیون دلار مبلغ سهمیه ایران از واکسن کرونا سازمان جهانی بهداشت برای هشت میلیون ایرانی را منتقل کنیم و سهمیه ایران باطل شد. مجمع تشخیص مصلحت نظام باید پاسخگو باشد.»
این خط خبری را علی ربیعی سخنگوی دولت قبل نیز دنبال کرده و با تأیید تلویحی این ادعا در نشست خبری خود با رسانه‌ها گفت: «در مورد انتقال پول بنا بر قوانین تحریم و قواعد FATF چندین مرحله انتقال پول با مشکل مواجه شد و با موانعی روبه‌رو بودیم. به‌طور کلی نپیوستن به FATF آثار خود را نشان خواهد داد قبلاً نیز دولت دیدگاه خود را در این زمینه اعلام کرده بود. امیدواریم با راه‌گشایی‌هایی مقام معظم رهبری که در مجمع تشخیص مصلحت نظام ایجاد کردند بتوانیم مصلحت کشور را تأمین کنیم.»
همین اظهارات ربیعی هم با استقبال رسانه‌های معاند مواجه شد و تقریباً هیچ رسانه ضدانقلابی نبود که روی اظهارات ربیعی مانور ندهد. در کنار آن هشتگ‌سازی در فضای مجازی نیز به طرز مشکوکی به این ماجرا دامن می‌زد.
اما همان زمان تعداد زیادی از کارشناسان و فعالان سیاسی کشور این ادعا را رد کرده بودند.
مسعود براتی، کارشناس دیپلماسی اقتصادی در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر تأکید کرد: توصیه‌های FATF هیچ‌گونه محدودیتی در حوزه تجارت بشردوستانه از جمله خرید واکسن کرونا ایجاد نمی‌کند و عده‌ای مشغول دادن آدرس غلط به مردم هستند.
سیدمصطفی میر سلیم نماینده مردم تهران در مجلس نیز دی‌ماه سال قبل در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، در پاسخ به این سوال که دولت و حامیان دولت مدعی هستند که در صورت نپیوستن ایران به FATF، دولت نمی‌تواند واکسن یا تجهیزات لازم را تهیه کند، گفته بود: «این حرف اگر درست باشد بسیار غیرمسئولانه است، همین امروز با روش‌های مناسب می‌توان نیازمندی‌هایی را که به خارج وجود دارد مثل تأمین واکسن و قطعات فنی که می‌توان با دور زدن تحریم‌ها آنها را وارد کرد. اگر دولت، چنین امری را بهانه کند به مفهوم سرپوش نهادن بر ضعف خود دولت در اتخاذ شیوه مناسب برای دور زدن تحریم‌هاست.»
رسوایی مدعیان با گذر زمان
اما با گذشت ماه‌ها از آن فضاسازی برای پیشبرد هدف تحمیل زیانبار FATF و با پایان دولت دوازدهم و شروع به کار دولت سیزدهم افزایش پر حجم و چشمگیر واردات واکسن از کشورهای مختلف و در ادامه رکوردشکنی‌های پی‌درپی تزریق روزانه واکسن که مقایسه با تزریق هفتگی واکسن در سطح جهان ایران را جز کشورهای پیشرو در این امر قرار می‌دهد نشان داد که یا وابسته دانستن تسهیل واردات واکسن به پیوستن به FATF برای پوشاندن کم‌کاری یا تعلل در واردات واکسن بوده است و یا قرار بوده مواردی همچون واکسن برای تحمیل اراده غرب گرایان به پیوستن کشور به FATF گروگان گرفته شود.حال سوال اینجاست، اکنون که واردات واکسن به ۵۰ میلیون دز رسیده و به گفته معاون فنی گمرک، ۴۵ درصد واردات واکسن مربوط به یک ماه اخیر یعنی استقرار رئیس‌جمهور و در ادامه دولت جدید و ۵۵ درصد واردات مربوط به ۷ ماه فعالیت دولت قبل بوده است، آیا ایران به FATF پیوسته است؟ حال که پاسخ منفی است باید مدعیان گذشته علت ادعای نادرست خود را توضیح دهند.
تحریم‌های کرونایی چگونه ترک برداشت؟
موضوع دیگری که در خصوص موانع واردات واکسن به کشور مطرح بود و البته با توجه به خباثت آمریکا و همپیمانان غربی‌اش از جمله در تحریم داروی بیماران خاص یا کودکان مظلوم مبتلا به بیماری پروانه‌ای موضوع جدید و عجیبی نبود، مانع‌تراشی تحریم‌های آمریکا در مسیر واردات واکسن کرونا بود.در همین زمینه همتی رئیس کل سابق بانک مرکزی نیز بر خلاف ادعای برخی در خصوص FATF به نقش تحریم‌ها در مبادلات مربوط به واکسن پرداخت. اما چه چیزی توانست قفل این بخش از تحریم‌ها را بشکند؟ مذاکره با گردن کج یا چشم امید بستن به قول و وعده آمریکا به جای نگاه به توانمندی‌های داخلی؟
سعید نمکی وزیر سابق بهداشت ۲۴ خرداد ماه ۱۴۰۰ گفت: «دیروز مجوز اضطراری واکسن کووایران برکت صادر شد. واکسن تولید مشترک پاستور و کوبا نیز قرار شد پاستور مدارک را آماده کند و طی هفته آینده اقدام کنیم؛ بنابراین واکسن برکت به مجموعه واکسیناسیون ما می‌پیوندد و پاستور هفته آینده خواهد پیوست.»
چند روز پس از انتشار خبر صدور مجوز واکسن ایرانی، بی‌بی‌سی به نقل از وزارت دارایی آمریکا خبر از صدور مجوز واردات اقلام مرتبط با کرونا را به ایران داد.
تحریم‌ها تنها در صورت قدرتمند شدن ایران لغو می‌شود
سال‌ها آمریکایی‌ها ادعا می‌کردند ایران تحت تحریم دارویی نیست، اما پس از آنکه ایران واکسن کرونا را ساخت اعلام کردند تحریم‌های دارویی ایران رنگ باخت. این تجربه را ایران در ماجرای بنزین هم داشته است. در سال‌هایی که ایران توانست ظرفیت تولید بنزین خود را افزایش دهد و از واردات بنزین بی‌نیاز شود، ترامپ گزینه تحریمی‌بنزین را از روی میز برداشت. این تنها شاه‌کلید رفع تحریم‌های ظالمانه علیه ایران است. ایران باید قدرتمند شود.تماس رئیس‌جمهور با کشور چین موجب سرعت گرفتن واردات واکسن شد
یکی دیگر از دلایل تسریع در موضوع واکسن را می‌توان پیگیری مستقیم رئیس‌جمهور جدید کشورمان در این زمینه دانست.آقای رئیسی پس از مراسم تنفیذ و تحلیف و در دست گرفتن سکان اجرایی کشور حتی قبل از تشکیل کابینه جدید به‌طور جدی در جلسات هیئت دولت، ستاد کرونا و تماس با مسئولان خارجی موضوع مدیریت کرونا و تسهیل در واردات واکسن را دنبال کرد. شاهد این موضوع سخنان رئیس جمعیت هلال‌احمر کشور است.
کریم همتی دیروز درباره چرایی سرعت گرفتن واردات واکسن، گفت: رئیس‌جمهور جدید شخصاً با چین، روسیه و سایر کشورها تماس گرفت و این روند برای واردات واکسن خیلی کمک کرد.
از سوی دیگر وزیر بهداشت نیز روز جمعه گفت: شنیده بودیم که می‌گفتند واکسن به ما نمی‌دهند و وقتی دولت را تحویل گرفتیم، ذخایر واکسن، ناکافی بود اما رئیس‌جمهور و معاون اول وی، وزرا به‌ویژه وزرای امور خارجه و راه و شهرسازی هم‌قسم شدند که این مشکل را حل کنند و خداوند هم نعمت‌های خودش را به مقدار فراوان به ما رساند.
حال که بیش از گذشته مشخص شده است که حل مشکلات با تدبیر واقعی و نه ادعا و با نگاه به توانمندی‌های داخلی و نه معطل ماندن به پای وعده‌های دروغین غرب قابل رفع است، باید دید کدام مشکل و مانع دیگر کشور در سال‌های گذشته بوده است که به جای تلاش برای رفع، با گره زدن به FATF و پالرمو و تحریم و… تبدیل به مشکلاتی مزمن برای مردم و بهانه خوبی برای مسئولان کم‌کار برای فرار از پاسخگویی بوده است؟