افزایش واکسیناسیون، نویدبخش کاهش مرگ و میر کرونایی
در حال حاضر مجموع واکسن‌های تزریق شده در کشور به ۲۹ میلیون و ۴۵۳ هزار و ۴۴۴ دوز رسیده که این افزایش روند واکسیناسیون می‌تواند نویدبخش کاهش مرگ و میر کرونایی باشد.
به عبارتی دیگر تاکنون ۱۹ میلیون و ۴۶۷ هزار و ۸۵۸ نفر دوز اول واکسن کرونا و ۹ میلیون و ۶۸۴ هزار و ۶۶۹ نفر نیز دوز دوم را تزریق کرده‌اند و روند رو به رشد واردات و تولید داخل واکسن می‌تواند نوید بخش کاهش مرگ و میر باشد.
بر اساس گزارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در برخی از استان‌های کشور روز بدون فوت بیمار کرونایی وجود داشت و حتی در تهران میزان مراجعان سرپایی و بستری رو به کاهش است، بطوری که به گفته فرمانده ستاد عملیاتی مدیریت کرونا در تهران، میزان مراجعان سرپایی کرونایی در تهران در این مدت بین ۱۰ تا ۳۲ درصد و تعداد بیماران بستری در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها هم حدود دو درصد کاهش یافته است.
حدود ۱۷ ماه ویروس کرونا نه تنها ایران بلکه تمام کشورهای دنیا را درگیر خود کرده است و تبعات و پیامدهای این بیماری سبب شده در بسیاری از کشورها اقدامات و امکانات لازم برای تولید و توزیع واکسن فراهم شود، از جمله واکسن‌هایی که در کشورهای مختلف در حال حاضر تولید و در سطح گسترده قابل دسترسی است واکسن اسپوتنیک، فایزر، مدرنا و آکسفورد است.
در ایران نیز چندین شرکت مانند پاستور، رازی، کووبرکت و فخرا مجوز برای تولید واکسن را دریافت کرده‌اند و برخی از آنها مانند کووبرکت اکنون در مرحله تولید انبوه هستند، اما همزمان با تولید واکسن، اقدامات برای واردات واکسن هم انجام شده و بخشی از اقشار جامعه از جمله پزشکان، پرستاران، سالمندان و افراد در معرض خطر واکسینه شده‌اند، از آنجایی که تنها راه قطع زنجیره کرونا واکسیناسیون است بنابراین این مهم مورد توجه همه دولت‌ها قرار گرفته و در این مورد کوشش‌هایی به عمل آمده است.
بهرام عین اللهی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این زمینه می‌گوید: همان طور که در دنیا ثابت شده مهمترین عاملی که می‌تواند جلوی کرونا را بگیرد واکسیناسیون گسترده است که نتیجه آن کاهش میزان مرگ و میر است. البته این بدان معنا نیست کسی که واکسن می‌زند کرونا نمی‌گیرد بلکه شدت بیماری کم می‌شود. از این رو برنامه اصلی ما واکسیناسیون گسترده است.
وی می‌افزاید: ۶۰ میلیون جمعیت بالای ۱۸ سال داریم که به هر نفر باید دو دوز واکسن تزریق شود پس به ۱۲۰ میلیون واکسن نیاز داریم. تاکنون حدود ۲۲ میلیون واکسن تزریق شده است طبیعتاً میزان تولید داخل واکسن به ۹۸ میلیون دوز نمی‌رسد پس ناچار به واردات واکسن هستیم و از همه کسانی که بتوانند این کار را انجام بدهند کمک می‌گیریم و حتی از بخش غیردولتی استفاده می‌کنیم منتها وزارت بهداشت باید نظارت داشته باشد چون واکسن چرخه سرما دارد و باید واکسن‌هایی که انجام می‌شود نیز ثبت گردد.
عین اللهی تاکید می‌کند: تهیه واکسن اولویت اول ما است و این توسط دولت انجام می‌شود. هر چه زودتر واکسن تهیه کنیم موفق تر می‌شویم. لذا تا پایان بهمن امسال واکسیناسیون تمام می‌شود، برای تزریق واکسن باید از همه امکانات اعم از نیروهای مسلح، بسیج، هلال احمر و شهرداری استفاده کرد و یک بسیج انقلابی ایجاد کرد تا شاهد صف‌های مردم برای تزریق واکسن نباشیم. باید به مردم احترام بگذاریم.
مسعود مردانی متخصص بیماری‌های عفونی می‌گوید: تزریق واکسن علیه کرونا، ایمنی لازم را در بدن افراد دریافت کننده واکسن ایجاد می‌کند، دریافت کنندگان واکسن در صورت ابتلاء کمتر نیاز به ارائه خدمات در بخش‌های مراقبت‌های ویژه دارند و حتی به نوع شدید مبتلا نمی‌شوند.
وی می‌افزاید: تمام واکسن‌های تأیید شده سازمان جهانی بهداشت نشان داده‌اند که در محافظت از انسان در برابر بیماری شدید ناشی از کرونا بسیار اثرگذار هستند. همچنین تزریق واکسن از مرگ بر اثر ابتلاء به کرونا جلوگیری می‌کند و تاکنون موردی از فوت مبتلایان به کرونا که واکسن نیز تزریق کرده‌اند، گزارش نشده است.
سخنگوی ستاد مقابله با کرونا تصریح می‌کند: افراد واکسینه شده در صورت ابتلاء به بیماری کووید -۱۹ دچار مرگ و میر و عوارض جدی ناشی از بیماری نخواهند شد، با تزریق همه واکسن‌ها ممکن است عوارض جدی به صورت نادر بروز نماید، اما عواقب ابتلاء به بیماری کووید -۱۹ از عوارض احتمالی و نادر واکسن‌ها بسیار بیشتر است و واکسیناسیون یک امر ضروری برای حفظ سلامت هر فرد و جامعه است.
وی می‌گوید: ایمنی زایی واکسن دو تا سه هفته بعد از تزریق نوبت اول آغاز می‌شود و دو هفته بعد از تزریق نوبت دوم کامل می‌شود. بنابراین ریسک ابتلاء به بیماری کووید -۱۹ در روزهای ابتدایی بعد از تزریق واکسن وجود دارد و نباید نادیده گرفته شود.
مردانی تاکید می‌کند: ماندگاری ایمنی در برابر ویروس کرونا بعد از تزریق واکسن‌های کرونا مشخص نیست، اما انتظار می‌رود دو هفته بعد از کامل شدن واکسیناسیون، فرد واکسینه شده حداقل شش ماه در برابر ویروس کرونا ایمنی داشته باشد.
رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت نیز ضمن اشاره به تأثیر واکسیناسیون در کاهش بسترهای تصریح می‌کند: بر اساس اعلام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت و با طرحی که در چندین دانشگاه علوم پزشکی از ابتدای امسال اجرایی شده، کارایی واکسیناسیون کشور در کاهش میزان بستری در دریافت کنندگان واکسن‌ها، چشمگیر بوده است.
کیانوش جهانپور می‌گوید: با سفارش و حمایت معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت و به منظور مراقبت فعال عوارض واکسن‌های رایج مورد استفاده در کشور، مطالعه‌ای با استفاده از آخرین راهنمای سازمان جهانی بهداشت منطبق بر طراحی CEM یا (Cohort Event Monitoring) با مجری گری دانشگاه علوم پزشکی شاهرود و در هفت شهر کشور شامل شاهرود، رشت، بیرجند، مشهد، سنندج، زاهدان و کرمان از ابتدای امسال در حال اجرا است.
وی می‌افزاید: این مطالعه مورد توجه و علاقه سازمان جهانی بهداشت در ژنو قرار گرفته و مقرر شده مورد حمایت معنوی و مالی آن سازمان نیز قرار گیرد. در این طرح قرار است حداقل ۳۰ هزار نفر از دریافت کنندگان هر یک از واکسن‌های اسپوتنیک، سینوفارم، آسترازنکا و کووایران برکت به مدت ۱۷ هفته پس از دریافت دُز دوم (در مورد آسترازنکا ۲۵ هفته پس از دوز دوم) و به صورت فعال (تماس تلفنی هفتگی) مورد پیگیری قرار گرفته و عوارض مهم قابل انتساب به واکسن، ابتلاء به کووید ۱۹ (بالینی و آزمایشگاهی)، بستری به علل مختلف از جمله ابتلاء به کووید ۱۹ و نهایتاً مرگ در این افراد ثبت و پیامدهای مهم مورد اشاره (بستری و مرگ) در کمیته‌های بررسی و طبقه بندی علت بستری یا فوت به دقت بررسی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
سخنگوی سازمان غذا و دارو می‌گوید: بنا بر اعلام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت تاکنون بیش از یک سوم از تعداد نمونه مورد نیاز یعنی حدود ۴۰ هزار نفر از ۱۲۰ هزار نفر، وارد مطالعه شده و مطالعه تا زمان رسیدن به تعداد مقرر ادامه خواهد یافت همچنین قابلیت اضافه شدن واکسن‌های جدید به این مطالعه در صورتی که وارد سیستم واکسیناسیون کشور شوند، وجود دارد.
جهانپور خاطر نشان می‌کند: با توجه به اهمیت و فوریت تجزیه و تحلیل داده‌ها تا این مرحله جهت پاسخ به سوالات مهم کشور و اینکه در همین مرحله نیز داده‌های ارزشمندی در خصوص تعداد بستری به علت ابتلاء به کووید ۱۹ در زمان‌های مختلف متعاقب دریافت واکسن به دست آمده، مجری طرح با هدایت و نظارت اعضای کمیته راهبری مطالعات واکسیناسیون کووید ۱۹ که در این معاونت تشکیل شده، تجزیه و تحلیل میانی روی این داده‌ها انجام داده‌اند که در جلسات متعدد کارشناسی توسط اعضای کمیته راهبری که همگی از اساتید به نام و صاحب نظر در این زمینه هستند، بررسی و مورد نقد و اصلاح قرار گرفته است.
وی می‌افزاید: بر اساس یافته‌های این مطالعه، کارایی واکسیناسیون کشور در کاهش میزان بستری در دریافت کنندگان واکسن‌ها، چشمگیر بوده است. آنچه از یافته‌های توصیفی این مطالعه بر می‌آید، حاکی از آن است که در مجموع از تعداد ۴۰ هزار و ۷۹۸ نفری که وارد مطالعه شده‌اند، یک هزار و ۴۶۹ مورد کووید ۱۹ گزارش و ثبت شده و ۷۰۷ نفر از این افراد معادل ۴۸.۱ درصد مرد بوده‌اند و میانگین سن مبتلایان ۵۷.۲ با انحراف معیار ۱۸.۸ سال و دامنه ۱۸.۸ تا ۹۹.۸ سال بوده و ۹۶۰ نفر از این افراد معادل ۶۵.۴ درصد بر اساس خود گزارش دهی اعلام کرده‌اند که دارای تست PCR مثبت بوده‌اند و ۱۸۰ نفر از آنها نیز معادل ۱۲.۳ درصد به علت کووید ۱۹ بستری شده‌اند که البته ۱۳۸ نفر از آنها PCR مثبت داشته‌اند.
رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت می‌گوید: تعداد افراد وارد مطالعه شده به تفکیک نوع واکسن عبارت است از یک هزار و ۹۸ نفر واکسن اسپوتنیک وی، ۲۲ هزار و ۹۲ نفر واکسن سینوفارم، ۱۳ هزار و هشت نفر واکسن آسترازنکا و چهار هزار و ۶۰۰ نفر واکسن کووایران برکت.
جهانپور می‌افزاید: یافته‌های موجود، اثربخشی واکسن‌ها در پیشگیری از بستری ناشی از ابتلاء به کووید ۱۹ معادل ۸۸.۶ درصد محاسبه شده است البته ورود نمونه‌ها به این مطالعه کماکان ادامه داشته و نه تنها پتانسیل اضافه شدن واکسن‌های جدید به آن وجود دارد، نتایج تکمیلی نیز با بررسی‌های بیشتر از آن قابل استخراج است که متعاقباً و هر زمان که گزارش‌های مربوطه آماده شد، مورد نقد و اصلاح قرار گرفت، ارائه می‌شود. با افزایش حجم نمونه مطالعه و پیگیری بیشتر شرکت کنندگان، این امکان خواهد بود که کارایی برنامه واکسیناسیون کشور در جلوگیری از فوت و همچنین مقایسه عملکرد واکسن‌ها نیز گزارش شود. به هر روی، دولت سیزدهم رویکرد اصلی خود در حوزه بهداشت و مقابله با کرونا را بر محور تسریع تأمین واکسن و واکسیناسیون سراسری بنا نهاده است.
وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی روز دوشنبه یکم شهریور ماه در صحن علنی مجلس شورای اسلامی حین معرفی و ارائه برنامه خود، بر پایان واکسیناسیون تا پایان بهمن سال جاری تاکید کرد، و اکنون با امید به تحقق این وعده و عزم جدی دولت برای ریشه کنی کرونا، بدون شک باید بسیار زودتر روزهای بدون مرگ و بستری کرونا را شاهد باشیم.
بر اساس گزارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در برخی از استان‌های کشور روز بدون فوت بیمار کرونایی وجود داشت و حتی در تهران میزان مراجعان سرپایی و بستری رو به کاهش است، بطوری که به گفته فرمانده ستاد عملیاتی مدیریت کرونا در تهران، میزان مراجعان سرپایی کرونایی در تهران در این مدت بین ۱۰ تا ۳۲ درصد و تعداد بیماران بستری در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها هم حدود دو درصد کاهش یافته است.
حدود ۱۷ ماه ویروس کرونا نه تنها ایران بلکه تمام کشورهای دنیا را درگیر خود کرده است و تبعات و پیامدهای این بیماری سبب شده در بسیاری از کشورها اقدامات و امکانات لازم برای تولید و توزیع واکسن فراهم شود، از جمله واکسن‌هایی که در کشورهای مختلف در حال حاضر تولید و در سطح گسترده قابل دسترسی است واکسن اسپوتنیک، فایزر، مدرنا و آکسفورد است.
در ایران نیز چندین شرکت مانند پاستور، رازی، کووبرکت و فخرا مجوز برای تولید واکسن را دریافت کرده‌اند و برخی از آنها مانند کووبرکت اکنون در مرحله تولید انبوه هستند، اما همزمان با تولید واکسن، اقدامات برای واردات واکسن هم انجام شده و بخشی از اقشار جامعه از جمله پزشکان، پرستاران، سالمندان و افراد در معرض خطر واکسینه شده‌اند، از آنجایی که تنها راه قطع زنجیره کرونا واکسیناسیون است بنابراین این مهم مورد توجه همه دولت‌ها قرار گرفته و در این مورد کوشش‌هایی به عمل آمده است.
بهرام عین اللهی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این زمینه می‌گوید: همان طور که در دنیا ثابت شده مهمترین عاملی که می‌تواند جلوی کرونا را بگیرد واکسیناسیون گسترده است که نتیجه آن کاهش میزان مرگ و میر است. البته این بدان معنا نیست کسی که واکسن می‌زند کرونا نمی‌گیرد بلکه شدت بیماری کم می‌شود. از این رو برنامه اصلی ما واکسیناسیون گسترده است.
وی می‌افزاید: ۶۰ میلیون جمعیت بالای ۱۸ سال داریم که به هر نفر باید دو دوز واکسن تزریق شود پس به ۱۲۰ میلیون واکسن نیاز داریم. تاکنون حدود ۲۲ میلیون واکسن تزریق شده است طبیعتاً میزان تولید داخل واکسن به ۹۸ میلیون دوز نمی‌رسد پس ناچار به واردات واکسن هستیم و از همه کسانی که بتوانند این کار را انجام بدهند کمک می‌گیریم و حتی از بخش غیردولتی استفاده می‌کنیم منتها وزارت بهداشت باید نظارت داشته باشد چون واکسن چرخه سرما دارد و باید واکسن‌هایی که انجام می‌شود نیز ثبت گردد.
عین اللهی تاکید می‌کند: تهیه واکسن اولویت اول ما است و این توسط دولت انجام می‌شود. هر چه زودتر واکسن تهیه کنیم موفق تر می‌شویم. لذا تا پایان بهمن امسال واکسیناسیون تمام می‌شود، برای تزریق واکسن باید از همه امکانات اعم از نیروهای مسلح، بسیج، هلال احمر و شهرداری استفاده کرد و یک بسیج انقلابی ایجاد کرد تا شاهد صف‌های مردم برای تزریق واکسن نباشیم. باید به مردم احترام بگذاریم.
مسعود مردانی متخصص بیماری‌های عفونی می‌گوید: تزریق واکسن علیه کرونا، ایمنی لازم را در بدن افراد دریافت کننده واکسن ایجاد می‌کند، دریافت کنندگان واکسن در صورت ابتلاء کمتر نیاز به ارائه خدمات در بخش‌های مراقبت‌های ویژه دارند و حتی به نوع شدید مبتلا نمی‌شوند.
وی می‌افزاید: تمام واکسن‌های تأیید شده سازمان جهانی بهداشت نشان داده‌اند که در محافظت از انسان در برابر بیماری شدید ناشی از کرونا بسیار اثرگذار هستند. همچنین تزریق واکسن از مرگ بر اثر ابتلاء به کرونا جلوگیری می‌کند و تاکنون موردی از فوت مبتلایان به کرونا که واکسن نیز تزریق کرده‌اند، گزارش نشده است.
سخنگوی ستاد مقابله با کرونا تصریح می‌کند: افراد واکسینه شده در صورت ابتلاء به بیماری کووید -۱۹ دچار مرگ و میر و عوارض جدی ناشی از بیماری نخواهند شد، با تزریق همه واکسن‌ها ممکن است عوارض جدی به صورت نادر بروز نماید، اما عواقب ابتلاء به بیماری کووید -۱۹ از عوارض احتمالی و نادر واکسن‌ها بسیار بیشتر است و واکسیناسیون یک امر ضروری برای حفظ سلامت هر فرد و جامعه است.
وی می‌گوید: ایمنی زایی واکسن دو تا سه هفته بعد از تزریق نوبت اول آغاز می‌شود و دو هفته بعد از تزریق نوبت دوم کامل می‌شود. بنابراین ریسک ابتلاء به بیماری کووید -۱۹ در روزهای ابتدایی بعد از تزریق واکسن وجود دارد و نباید نادیده گرفته شود.
مردانی تاکید می‌کند: ماندگاری ایمنی در برابر ویروس کرونا بعد از تزریق واکسن‌های کرونا مشخص نیست، اما انتظار می‌رود دو هفته بعد از کامل شدن واکسیناسیون، فرد واکسینه شده حداقل شش ماه در برابر ویروس کرونا ایمنی داشته باشد.
رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت نیز ضمن اشاره به تأثیر واکسیناسیون در کاهش بسترهای تصریح می‌کند: بر اساس اعلام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت و با طرحی که در چندین دانشگاه علوم پزشکی از ابتدای امسال اجرایی شده، کارایی واکسیناسیون کشور در کاهش میزان بستری در دریافت کنندگان واکسن‌ها، چشمگیر بوده است.
کیانوش جهانپور می‌گوید: با سفارش و حمایت معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت و به منظور مراقبت فعال عوارض واکسن‌های رایج مورد استفاده در کشور، مطالعه‌ای با استفاده از آخرین راهنمای سازمان جهانی بهداشت منطبق بر طراحی CEM یا (Cohort Event Monitoring) با مجری گری دانشگاه علوم پزشکی شاهرود و در هفت شهر کشور شامل شاهرود، رشت، بیرجند، مشهد، سنندج، زاهدان و کرمان از ابتدای امسال در حال اجرا است.
وی می‌افزاید: این مطالعه مورد توجه و علاقه سازمان جهانی بهداشت در ژنو قرار گرفته و مقرر شده مورد حمایت معنوی و مالی آن سازمان نیز قرار گیرد. در این طرح قرار است حداقل ۳۰ هزار نفر از دریافت کنندگان هر یک از واکسن‌های اسپوتنیک، سینوفارم، آسترازنکا و کووایران برکت به مدت ۱۷ هفته پس از دریافت دُز دوم (در مورد آسترازنکا ۲۵ هفته پس از دوز دوم) و به صورت فعال (تماس تلفنی هفتگی) مورد پیگیری قرار گرفته و عوارض مهم قابل انتساب به واکسن، ابتلاء به کووید ۱۹ (بالینی و آزمایشگاهی)، بستری به علل مختلف از جمله ابتلاء به کووید ۱۹ و نهایتاً مرگ در این افراد ثبت و پیامدهای مهم مورد اشاره (بستری و مرگ) در کمیته‌های بررسی و طبقه بندی علت بستری یا فوت به دقت بررسی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
سخنگوی سازمان غذا و دارو می‌گوید: بنا بر اعلام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت تاکنون بیش از یک سوم از تعداد نمونه مورد نیاز یعنی حدود ۴۰ هزار نفر از ۱۲۰ هزار نفر، وارد مطالعه شده و مطالعه تا زمان رسیدن به تعداد مقرر ادامه خواهد یافت همچنین قابلیت اضافه شدن واکسن‌های جدید به این مطالعه در صورتی که وارد سیستم واکسیناسیون کشور شوند، وجود دارد.
جهانپور خاطر نشان می‌کند: با توجه به اهمیت و فوریت تجزیه و تحلیل داده‌ها تا این مرحله جهت پاسخ به سوالات مهم کشور و اینکه در همین مرحله نیز داده‌های ارزشمندی در خصوص تعداد بستری به علت ابتلاء به کووید ۱۹ در زمان‌های مختلف متعاقب دریافت واکسن به دست آمده، مجری طرح با هدایت و نظارت اعضای کمیته راهبری مطالعات واکسیناسیون کووید ۱۹ که در این معاونت تشکیل شده، تجزیه و تحلیل میانی روی این داده‌ها انجام داده‌اند که در جلسات متعدد کارشناسی توسط اعضای کمیته راهبری که همگی از اساتید به نام و صاحب نظر در این زمینه هستند، بررسی و مورد نقد و اصلاح قرار گرفته است.
وی می‌افزاید: بر اساس یافته‌های این مطالعه، کارایی واکسیناسیون کشور در کاهش میزان بستری در دریافت کنندگان واکسن‌ها، چشمگیر بوده است. آنچه از یافته‌های توصیفی این مطالعه بر می‌آید، حاکی از آن است که در مجموع از تعداد ۴۰ هزار و ۷۹۸ نفری که وارد مطالعه شده‌اند، یک هزار و ۴۶۹ مورد کووید ۱۹ گزارش و ثبت شده و ۷۰۷ نفر از این افراد معادل ۴۸.۱ درصد مرد بوده‌اند و میانگین سن مبتلایان ۵۷.۲ با انحراف معیار ۱۸.۸ سال و دامنه ۱۸.۸ تا ۹۹.۸ سال بوده و ۹۶۰ نفر از این افراد معادل ۶۵.۴ درصد بر اساس خود گزارش دهی اعلام کرده‌اند که دارای تست PCR مثبت بوده‌اند و ۱۸۰ نفر از آنها نیز معادل ۱۲.۳ درصد به علت کووید ۱۹ بستری شده‌اند که البته ۱۳۸ نفر از آنها PCR مثبت داشته‌اند.
رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت می‌گوید: تعداد افراد وارد مطالعه شده به تفکیک نوع واکسن عبارت است از یک هزار و ۹۸ نفر واکسن اسپوتنیک وی، ۲۲ هزار و ۹۲ نفر واکسن سینوفارم، ۱۳ هزار و هشت نفر واکسن آسترازنکا و چهار هزار و ۶۰۰ نفر واکسن کووایران برکت.
جهانپور می‌افزاید: یافته‌های موجود، اثربخشی واکسن‌ها در پیشگیری از بستری ناشی از ابتلاء به کووید ۱۹ معادل ۸۸.۶ درصد محاسبه شده است البته ورود نمونه‌ها به این مطالعه کماکان ادامه داشته و نه تنها پتانسیل اضافه شدن واکسن‌های جدید به آن وجود دارد، نتایج تکمیلی نیز با بررسی‌های بیشتر از آن قابل استخراج است که متعاقباً و هر زمان که گزارش‌های مربوطه آماده شد، مورد نقد و اصلاح قرار گرفت، ارائه می‌شود. با افزایش حجم نمونه مطالعه و پیگیری بیشتر شرکت کنندگان، این امکان خواهد بود که کارایی برنامه واکسیناسیون کشور در جلوگیری از فوت و همچنین مقایسه عملکرد واکسن‌ها نیز گزارش شود. به هر روی، دولت سیزدهم رویکرد اصلی خود در حوزه بهداشت و مقابله با کرونا را بر محور تسریع تأمین واکسن و واکسیناسیون سراسری بنا نهاده است.
وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی روز دوشنبه یکم شهریور ماه در صحن علنی مجلس شورای اسلامی حین معرفی و ارائه برنامه خود، بر پایان واکسیناسیون تا پایان بهمن سال جاری تاکید کرد، و اکنون با امید به تحقق این وعده و عزم جدی دولت برای ریشه کنی کرونا، بدون شک باید بسیار زودتر روزهای بدون مرگ و بستری کرونا را شاهد باشیم.