تهران| جزیره جدا افتاده در دل پایتخت
مدیر اجرایی خانه ایرانی دروازه غار جمعیت امام علی (ع) در نشست تحلیلی یک تجربه زیسته از دروازه‌دار با عنوان «در همین نزدیکی» ضمن تشریح وضعیت اجتماعی مردم منطقه نیز اظهار کرد: این منطقه جمعیت مهاجر زیادی دارد و کمتر کسی نسبت به آن احساس تعلق می‌کند. بسیاری از کودکان کار خاستگاهشان دروازه غار است و عدم ثبت ازدواج مادران و ازدواج کودکان در منطقه رواج دارد.
۳۲ درصد ساکنان دروازه غار از «قوم غربت» هستند
به گفته ریحانه شیرازی، براساس این پژوهش‌ها در سال ۱۳۹۲ عمده کودکان این منطقه بین ۹ تا ۱۳ سال سن داشتند که این بازه سنی در سال ۱۳۹۷ عمدتا بین هفت تا ۱۱ سال قرارگرفته است. همچنین ۳۲ درصد از اصلیت ساکنان این منطقه «قوم غربت» بوده است و در سال ۱۳۹۷ ضمن تکرار همین آمار نشان می‌دهد که تعداد ساکنان افغانستانی منطقه افزوده‌شده است.
مدیر اجرایی خانه ایرانی دروازه‌دار با اشاره به وضعیت خانوادگی این کودکان نیز اظهار کرد: در سال ۱۳۹۲ بیشتر این کودکان در خانواده‌های بین دو تا ۱۲ نفر زندگی می‌کردند که این تعداد در سال ۱۳۹۷ بین چهار تا ۹ نفر رسیده است. بیشترین فراوانی خانواده‌های ساکن محله نیز هفت نفره بوده است. همچنین پژوهش‌ها نشان می‌دهد که علاقه کودکان بین این دو بازه زمانی نسبت به خانواده کاهش‌یافته است، بااین‌وجود وضعیت بهداشت و سلامت آن‌ها روبه بهبود بوده است.
او با بیان این‌که به لحاظ آموزشی در سال ۱۳۹۲، ۸۰ درصد این کودکان سواد داشته‌اند و ۵۰ درصد آن‌ها به مدرسه می‌رفتند، ادامه داد: در سال ۱۳۹۷ این میزان افزایش‌یافته است. همچنین ۴۷ درصد از این کودکان قبلا دست‌فروشی می‌کردند که این میزان در حال حاضر به ۸۰ درصد رسیده است. میانگین سن شروع به کار این کودکان در سال ۱۳۹۲، هفت سال بود که این رقم در سال ۱۳۹۷ به هشت سال افزایش‌یافته است.
به گفته شیرازی این کودکان اغلب به دلیل فشار خانوادگی و شرایط اقتصادی مشغول به کار شدند. همچنین در بین کودکان هفت سال به بالا رواج کارگری در حال تشدید شدن است، این در حالی است که در سال ۱۳۹۲ اغلب این کودکان به دست‌فروشی مشغول بودند.
ترس از دعوا بزرگ‌ترین عامل «ترس» کودکان محله
مدیر اجرایی خانه ایرانی دروازه‌دار با اشاره به عوامل ترس این کودکان از محله، تصریح کرد: در سال ۱۳۹۲، ۳۰ درصد این کودکان اظهار کرده بودند که از معتادان می‌ترسند که این رقم در سال ۱۳۹۷ به ۲۰ درصد کاهش‌یافته است. همچنین ترس از دعوا و درگیری بزرگ‌ترین ترس این کودکان از محله محسوب می‌شود. در سال ۱۳۹۲ این کودکان اظهار کرده بودند که از پلیس نیز می‌ترسند این در حالی است که در سال ۱۳۹۷ این مسئله کاهش‌یافته است.
او با اشاره به مکان بازی این کودکان نیز توضیح داد: در سال ۱۳۹۲، ۷۰ درصد این کودکان در پارک‌ها بازی می‌کردند که این رقم در سال ۱۳۹۷ به ۴۷ درصد کاهش‌یافته است. در عوض کودکانی که در کوچه بازی می‌کنند به ۱۰ درصد رسیده و ۳۰ درصد از این کودکان نیز بازی در خانه را انتخاب کرده‌اند. نوع بازی این کودکان عمدتا فوتبال عنوان‌شده است. همچنین کودکان کلاس‌های آموزشی سازمان‌های مردم‌نهاد را به مثابه یکی از تفریحاتشان عنوان کردند.
تنفر دختران دم‌بخت از کاربرد کلمه «محله حاشیه‌نشین»
در ادامه این نشست پرویز پیران استاد جامعه‌شناسی ضمن اشاره به اهمیت دستاوردهای این پژوهش نکاتی را در مورد آن ذکر کرد و گفت: اگرچه این پژوهش دستاوردهای درخشانی دارد، بااین‌حال بیان توأم با احساسات باعث می‌شود تا نگاه ما به پدیده‌های اجتماعی موردی شود و این خطر از نظر جامعه‌شناسی و روان‌شناسی تجربی وجود دارد.
او با انتقاد از کاربرد کلمه حاشیه برای این دسته از کودکان و ساکنان این محلات، ادامه داد: دلیل مخالفت با کلمه حاشیه به این دلیل است که این بازه بار منفی زیادی دارد و به نظر می‌رسد که حالت انفعالی کودک حاشیه‌نشین را بازتولید می‌کند به‌ویژه دختران دم‌بخت از کاربرد این کلمه متنفر هستند.
این استاد جامعه‌شناسی با بیان این‌که این دست پژوهش‌ها جرقه‌های مشارکت اجتماعی را روشن می‌کند، اظهار کرد: باید توجه داشته باشیم که برگزاری برخی از فعالیت‌ها در منطقه مثل تئاتر، مسابقه و غیره ممکن است مشارکت را موردی کند به همین دلیل این فعالیت‌ها باید در دل فرآیندهای مشارکتی پایدار انجام شود. همچنین الان نزدیک ۳۰ سال است که نگاه نیاز محور به محله موردنقد قرارگرفته است و باید دارایی محور جایگزین رویکردهای قبلی شود.
هیچ‌گاه نگفتیم درد را چگونه مداوا و ترمیم کنیم
یک مدرس شهرسازی نیز با اشاره به تاریخچه محله دروازه غار گفت: تمام نگاهی که ما به این محله تاکنون داشته‌ایم این بوده است که این غده چرکین باید چگونه جراحی شود و هیچ‌گاه نگفتیم آن را چگونه مداوا و ترمیم کنیم.
سید محسن حبیبی با بیان این‌که باید عینک پیش‌داوری را برداریم، تصریح کرد: حتی اگر هویت محله بر مبنای افراد طردشده است باید این نگاه را عوض کنیم این در حالی است که نگاه ما به این محله عمدتاً از بالا و عامرانه است. راه‌حل معضلات این محله در پایین و خود آن قرار دارد. حتی برای محدود کردن معتادان نیز راه‌حل در خود محله است و هیچ راهی نداریم جز این‌که جزو محله دروازه غار شویم.