قزوین| بلاتکلیفی 40 ساله
طرح توسعه خیابان شهید انصاری را به‌جرئت می‌توان بحث‌برانگیزترین طرح ناتمام توسعه شهری چند دهه گذشته در شهر قزوین قلمداد کرد.
طرحی که ابتدا در ۳ فاز، با هدف ایجاد محور شرقی، غربی مجزا و کاهش بار ترافیکی بافت مرکزی شهر طراحی شد و شامل سه بخش انصاری غربی، میانی و شرقی است که تا امروز دو مرحله غربی و میانی آن اجراشده است. طبق طرح تفصیلی شارمن «طرح اولیه خیابان شهید انصاری»، خیابان انصاری شرقی در امتداد خیابان انصاری غربی قرار داشت و بنا بود یک خیابان جدید به پهنای ۳۰ متر با قابلیت تردد خودروها از مبدأ دولت‌خانه صفوی و در دل محله بلاغی تا پیوستن به خیابان شاهد احداث شود.
اما پس از آغاز مرحله تملک طرح و تخریب‌های صورت گرفته در سالیان اخیر، مخالفت گسترده نهادهای مدنی و حافظ میراث فرهنگی، باعث توقف آن و ارجاع پرونده طرح به شورای عالی معماری و شهرسازی شد که در نهایت به لغو طرح یادشده منجر شد؛ ضمن اینکه طراح منصوب شورای عالی در ادامه طرحی را با محوریت پیاده راه جایگزین طرح قبلی کرد که شامل معبری به عرض ۶ متر و پیاده راه به پهنای ۵.۳ متر در مقیاس شهری بود؛ اما اعتراض جدی مدیران شهری قزوین سرنوشت اجرای این طرح را در هاله‌ای از ابهام فروبرده و در حال حاضر با مسکوت ماندن اجرای طرح بازآفرینی محله بلاغی، بلاتکلیفی چندین ساله ساکنان محله ۱۲۰۰ ساله بلاغی ادامه دارد.
تأکید شورای عالی بر طرح محله محور
مهسا مغاری، کارشناس شهرسازی با بیان اینکه شورای عالی شهرسازی و معماری طی ۲ مصوبه در سال ۱۳۹۴ بر محله محور بودن طرح توسعه محله بلاغی تأکید کرده، اضافه می‌کند: این یعنی نباید خیابانی با نام انصاری شرقی داشته باشیم بلکه لازم است طراحی شهری در راستای تجدید حیات و سرزندگی بافت این منطقه صورت گیرد.
او با اشاره به وجود آثار تاریخی فراوان در محله کهن بلاغی، ادامه می‌دهد: معلوم نیست چرا شهرداری قزوین از چند دهه قبل اصرار دارد خیابان‌های عریض را از محلات تاریخی قزوین عبور دهد، اگر قرار بر توسعه شهری است، بهترین جا برای این کار محلات نوساز قزوین مانند کوثر و مینودر است، نه محله‌ای مانند بلاغی که بیشتر از هزار سال قدمت دارد و پر از آثار تاریخی ارزشمند و جذب‌کننده گردشگر مانند مسجد و مدرسه حیدریه است.
نابودی بافت اجتماعی محله بلاغی
یک فعال مدنی دلیل اصلی مخالفت سمن‌های حامی میراث فرهنگی با طرح یادشده را نابودی بافت اجتماعی محله بلاغی دانست و گفت: چون اجرای طرح ساخت خیابان انصاری شرقی به تخریب هویت و بافت تاریخی محله بلاغی منجر خواهد شد، دوستداران میراث فرهنگی با اجرای این طرح مخالف هستند. مینا میرزاحسینی، اجرای ناقص طرح انصاری شرقی را علت خالی شدن این محله از ساکنان قدیمی آن تلقی کرد و افزود: بسیاری از اهالی این محله، به علت نداشتن مجوز بازسازی و ساخت‌وساز بنای خود این محله کهن را ترک کردند. میرزاحسینی که سال‌های کودکی‌اش را در این محله قدیمی و پرخاطره گذرانده، با ذکر اینکه در کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته ازنظر فرهنگی، احداث خیابان در محلات تاریخی محلی از اعراب ندارد، گفت: در حال حاضر رویکرد حفاظت محور در محله‌های تاریخی مدنظر است؛ ضمن اینکه محله بلاغی واجد ارزش‌های انسانی، تاریخی و اجتماعی زیادی است که با خیابان کشی از بین می‌روند. او با یادآوری این نکته که نباید آینده محله بلاغی را فدای نیازهای کوتاه‌مدت امروز کنیم، ادامه داد: وقتی بحث تراکم پیش می‌آید، خیلی از ساکنان محله موافقند که ملک خود را بتوانند ۳ یا ۴ طبقه بسازند، یا راحت شدن تردد برایشان خیلی اهمیت دارد؛ ولی به عواقب نامطلوب این ساخت‌وسازها بر توسعه فرهنگی شهر توجه نمی‌کنند.
بلاتکلیفی اهالی بلاغی
اما مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری مخالفان زیادی هم دارد؛ یکی از این مخالفان، مهرداد شاهسواری از اهالی محله بلاغی است.
او دراین‌باره گفت: طرح مزبور چند بند مشخص دارد که فکر نمی‌کنم اگر این بندها اجرا شوند، هیچ‌کدام از طراحان آن حاضر باشند در محله بلاغی زندگی کنند و گویا قرار است این طرح به قیمت قربانی کردن اهالی این محله اجرا شود. شاهسواری با اشاره به ۲ ماده و مفاد مهم این طرح، افزود: ممنوع بودن ساختن پیلوت که منجر به از بین رفتن فضای پارک خودرو در محله بلاغی می‌شود، اعتراض ساکنان محله را در پی داشته و بعضی از اهالی بلاغی در قالب شب‌نامه‌هایی که در محل پخش کرده‌اند، اعتراض شدید خود را به طراحان و تصویب‌کنندگان این طرح اعلام کرده‌اند. او به مسکوت بودن طرح گفته‌شده در ۸ سال گذشته نیز اشاره کرد و ادامه داد: به‌واسطه اختلاف شهرداری و سازمان میراث فرهنگی بر سر این طرح، مالکان و اهالی بلاغی نتوانسته‌اند در این مدت خانه‌های خود را بازسازی و نوسازی کرده و یا به فروش برسانند، به‌طوری‌که به نظر می‌رسد همه‌چیز در این محله یخ‌زده است.
رویکرد شهرداری قزوین در بافت تاریخی، خدمات‌رسانی است
شهردار قزوین نبود نگاه اعتدالی در بین مدیران درگیر با طرح را حلقه مفقوده اجرای طرح توسعه خیابان شهید انصاری در سال‌های اخیر دانست و گفت: رویکرد شهرداری قزوین در بافت تاریخی، خدمات‌رسانی است و به دنبال کسب درآمد در بافت تاریخی نبوده‌ایم و قصد داریم با ارائه مجوزهای رایگان بخشی از مشکلات شهروندان را رفع کنیم.
علی صفری با بیان اینکه مجموعه مدیریت شهری تمام توان خود را برای رفع مشکلات ساکنان محله بلاغی به کار خواهد بست، افزود: دیدگاه شهرداری قزوین این است که ضمن حفظ انسجام تاریخی و هویت فرهنگی محله بلاغی و توجه به پیاده محوری و انسان‌محوری بتوان با توجه به شرایط روز به مردم این محله خدمات مناسبی ارائه کرد.
او هویت و بافت تاریخی محله بلاغی را بسیار با اهمیت خواند و ادامه داد: شورای عالی معماری و شهرسازی مصوبه‌ای را در قالب ١٢ بند در خصوص ساماندهی محله بلاغی به دستگاه‌های مرتبط با طرح در استان اعلام کرده که با کلیات آن موافق هستیم، اما برخی موضوعات از جمله ضوابط ساختمانی، عرض‌گذرها و پهنای معبر نیازمند تصریح و شفاف‌سازی بیشتری است.
شهردار قزوین، شتاب‌زدگی در اظهارنظر درباره طرح تازه شورای عالی شهرسازی و معماری را ریشه بگومگوهای چند ماه اخیر بین شهرداری و مدیرکل سابق میراث فرهنگی بیان کرد و گفت: متأسفانه نگاه برخی مدیران در ادوار مختلف نگاه فنی و جامع‌الشرایطی نبوده و اجرای طرح شهید انصاری شرقی کمی دستخوش لجبازی برخی مدیران شده است.
صفری ضمن تأکید بر ضرورت تعامل بین سازمان‌های درگیر در طرح یادشده اضافه کرد: دراین‌باره ۳ جلسه کمیسیون ماده ۵ در شهریور و اسفندماه سال ۹۶ و شهریور سال جاری برگزار شد که نتیجه آن به شورای عالی معماری و شهرسازی ارسال شد و امیدواریم با توجه به ایجاد تغییراتی در رأس وزارت راه و شهرسازی، گام‌های مثبتی از سوی نهادهای بالادستی در راستای رفع مشکل محله بلاغی برداشته شود.
لزوم تمکین مدیران در برابر قانون
سرپرست میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان قزوین هم در خصوص موضوع محله بلاغی و طرح توسعه خیابان انصاری شرقی گفت: در ارتباط با اجرای طرح خیابان شهید انصاری شرقی و ساماندهی محله بلاغی تمام تلاشم را به کار خواهم بست تا مجری مناسبی برای اجرای مصوبه‌های شورای عالی معماری و شهرسازی کشور باشم.
علیرضا خزائلی با یادآوری اینکه نمی‌توان بخشی از بندهای ۱۲ گانه تصویب‌شده توسط شورای عالی معماری و شهرسازی کشور را بر پایه سلیقه و نگاه شخصی یا درون‌سازمانی اجرا نکرد، اضافه کرد: اختلاف دیدگاه نهادهایی مانند شهرداری و میراث در موضوعاتی مانند بازآفرینی محله بلاغی طبیعی است، اما مهم تمکین همه مدیران در برابر قانون است.
او در جواب این سؤال که آیا در صورت اعتراض شهرداری، میزان پهنای معبر یا گذر در مصوبه شورای عالی اصلاح خواهد شد، توضیح داد: برخی از نکاتی که از سوی برخی مدیران در رسانه‌ها مطرح می‌شود، قابل استناد نیست و جزئیاتی مانند پهنای معبر در جلسات کارشناسی و توسط مشاوران پروژه بررسی می‌شود.
خزائلی یادآور شد: در نهایت آنچه از سوی شورای عالی شهرسازی و معماری کشور ابلاغ شود، توسط دستگاه‌های ذی‌ربط از جمله میراث فرهنگی لازم‌الاجراست.