آشنایی با انواع مزاج + راههای اصلاح مزاج های مختلف

مزاج چیست؟

خون در جریان در رگ های بدن، از هضم غذا ناشی می شود. در واقع مواد غذایی در معده تحت تأثیر نوعی تغییرات قرار می گیرد و به خون مبدل می شود. در داخل خون، مزاج وجود دارد که دارای مواد یا خلط گرمی، خشکی، تری و سردی می باشد. 
از خلط گرم با عنوان آتش، مزاج تر با عنوان آب، مزاج سرد با عنوان خاک و از مزاج خشک با عنوان باد یاد می شود.
 
مزاج در لغت به معنی "درهم آمیختن" است. از منظر علمی مزاج شناسی، امری ارزشمند است که با شناخت ویژگی های روحی و جسمانی، مواد غذایی و گیاهان دارویی نوعی رژیم و سبک زندگی نوینی را ارائه می دهد تا به ارتقای سلامت جسمانی و روحانی افراد کمک کند. 
 

انواع مزاج

به طور کلی مزاج به دو دسته ی اصلی تقسیم می شود:
 

معتدل حقیقی

معتدل حقیقی امری انتزاعی و تخیلی است زیرا حاکی از تقسیم مساوی اخلاط در بدن دارد که این امر تا حدودی غیر ممکن است.
 

معتدل فرضی

بهترین مزاج بدنی برای هر انسانی، معتدل فرضی است. زمانی مزاج یک انسان به حد اعتدال می رسد که میزان عناصر متضاد در بدن او به میزان مناسب ترکیب شوند. 
در ادامه چهار مزاج مرکب را بیان می کنیم:
مزاج گرم و تر یا دموی
مزاج گرم و خشک یا صفراوی
مزاج سرد و تر یا بلغمی
مزاج سرد و خشک یا سوداوی
 
عسل مصلح شیر و ماست است و برای اصلاح مزاج کاربرد دارد
 

اصول حاکم بر اصلاح مزاج

یکی اصل های مهم در اصلاح مزاج ، دست کشیدن از صرف غذا قبل از احساس سیری است. از آنجایی که فرایند انتقال پیغام سیری از معده به مغز به کندی شکل می گیرد، فرد در موعد مناسب متوجه سیری نمی شود. لذا قبل از احساس سیری کامل از غذا خوردن دست بکشید. 
 
در ادامه برخی از نکات عمومی را بیان می کنیم:
•رفع یبوست
•رعایت حد اعتدال در مصرف مواد غذایی سرد و گرم
•پرهیز از روغن های صنعتی
•بهره گیری از روغن های طبیعی نظیر کنجد، زیتون
•پرهیز از مصرف قند های مصنوعی، فست فود و شیرینی
•مصرف آب سازگار با دمای محیط (روزانه حداقل 8 لیوان)
•پرهیز از مصرف آب (نیم ساعت قبل از غذا و یک ساعت و نیم بعد از غذا)
•پرهیز از استحمام در هنگام شب
•پرهیز از استحمام در آب داغ یا سرد
•برخورداری از خواب کافی
•انجام فعالیت های روزانه (تحرک کافی)
•عدم مصرف چند ماده ی غذایی و ریزه خواری
•عدم استفاده از غذاهای خام در کنار غذاهای پخته شده نظیر صرف سالاد در کنار غذا
•مصرف دارو در زمان موعد
•تکمیل دوره ی درمان
توجه داشته باشید که پس از تکمیل دوره ی درمان به منظور پایدار سازی وضعیت تعادل در بدن، مصرف روزانه ی آب، ورزش ، خواب مناسب، استحمام در طول روز و پرهیز از استحمام در هنگام شب را فراموش نکنید. 
 

اصلاح مزاج های مختلف

اصلاح مزاج گرم و تر

یکی از اهداف غذایی اصلاح مزاج، برقراری تعادل در غلبه ی مزاج گرم و مرطوب در بدن است. 
اصلاح مزاج دموی موجب کنترل دمای داخلی بدن، کاهش قوای هاضمه، کاهش فشار ناشی از حرارت بر روی اعضای مختلف بدن، کنترل بخارات می گردد. 
 
رژیم غذایی و پرهیزات غذایی در خصوص تغییر مزاج بلغمی
•نوشیدن آب جرعه جرعه
•انجام فعالیت بدنی و ورزش کافی
•مصرف غذاهای بخار پز، میوه و سالاد
•عدم پر خوری
•پیشگیری از بروز یبوست های مزمن
•پرهیز از صرف غذاهای پر کالری، شیرینی و لبنیات
•عدم مصرف نوشیدنی در هنگام صرف غذا
•استحمام در بازه ی زمانی کوتاه با آب هم دمای بدن و حتی خنک تر از بدن
•پرهیز از مجادله و بحث
•عدم استفاده از غذاهایی با طبع گرم و مرطوب
 
زنجبیل در فرایند اصلاح مزاج به عنوان یکی از مصلحات غلبه ی بلغم مصرف می شود
 

اصلاح مزاج سرد و خشک

از مزاج سرد و خشک با عنوان سوداوی نیز یاد می شود. این خلط، مرموز ترین اخلاط در بدن است که با بیماری های مختلف رابطه دارد. به عبارتی دیگر، اختلالاتی نظیر کم خوابی، خلط سودا را در بدن شکل می دهند. در مقابل، غلبه ی سودا عامل کم خوابی است. 
 
افراد با مزاج سوداوی اغلب تیز بین، مضطرب، حساس، زود رنج، متفکر و قابل اعتماد هستند.  غلبه ی سودا در بدن موجب بروز افسردگی، خشکی مخاط بینی، وسواس فکری، اشتهای کاذب، کم پشتی مو و لکه های تیره رنگ بر روی پوست می گردد. 
 
نکات ضروری در راستای اصلاح مزاج سرد و خشک:
مزاج سوداویی، نوعی مزاج سرد و خشک است. بدین جهت در طول درمان، موادی نظیر خشکبار، بادمجان، قهوه، فست فود، شکلات، نوشابه های گاز دار، پنیر، ترشیجات، دخانیات، مشروبات الکلی و آب سرد منع مصرف دارد. 
 
علاوه بر این، در اکثر اصلاحات غذایی که توسط درمانگران طب سنتی ارائه شده است، به هم صحبتی با افراد مثبت اندیش و انجام فعالیت روزانه ی ورزش توصیه می شود. 
لازم به ذکر است که غلبه ی مزاج سوداوی همیشه از سردی و خشکی نشأت نمی گیرد. بلکه در مواردی احتمال دارد که خلط دم و صفرا در بدن سوخته شود. این روند سودای سوخته را به وجود می آورد. سودای سوخته فرد را مستعد بیماری های اعصاب و روان می کند و زمینه ی ظهور توده های سرطانی را فراهم می کند. 
 
از دیگر تذکره های مصرفی در خصوص غلبه ی سودایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
•مصرف دم نوش هایی با طبع گرم نظیر بهار نارنج، باد رنج بویه، سنبل الطیب و اسطوخودوس
•مصرف نوشیدنی آب سیب یا آب هویج
•استفاده ی روزانه از مویز، گلابی، انجیر، بادام، کنجد، انگور
•بهره گیری از نان سنگک در ازاء نان لواش
•عدم بهره گیری از گوشت گوساله و گاو
•برنج قهوه ای جایگزینی بسیار مناسب برای برنج سفید است
•استفاده از سویق گندم، خرما، کشمش، انبه، آناناس، تخم کبک، جعفری، شوید، شیره ی خرما و انگور 
توجه داشته باشید که نتیجه بخشی هر اصلاح مزاجی به پشتکار و باور قلبی فرد نیاز دارد.