قم| عبور از سال‌های سبز
درحالی‌که بیش از ده سال است خشکسالی روی خشکسالی در استان قم انباشته‌شده کاهش ۵۵ درصدی بارندگی در سال گذشته نیز خبر از سخت‌تر شدن مدیریت منابع آبی می‌دهد.
نزدیک شدن به‌روزهای گرم سال با یادآوری روزهای بدون باران نگرانی خشکسالی و کمبود آب را بیشتر در ذهن‌ها زنده می‌کند. آن‌هم در قم که حالا سال‌هاست خشکسالی روی خشکسالی جا خوش کرده است و هرسال بیش از گذشته شیره جان زمین کشیده می‌شود، آب از سر رودخانه‌های سطح زمین گذشته و آوردشان به صفر رسیده و حالا سال‌هاست که چاه‌ها جورشان را می‌کشند و هرروز بیش از گذشته از عمق قد می‌کشند.
گردوغبار و ریزگردها، تغییر اقلیم، شور شدن آب‌وخاک، از میان رفتن زیست‌بوم‌های طبیعی، نشست و رانش زمین، نابودی کشاورزی در برخی روستاها و تخلیه روستاها و افزایش هزینه توسعه شهرها همه تنها بخشی از مشکلاتی است که درنتیجه خشکسالی و از آن مهم‌تر مدیریت ناصحیح منابع آب در سال‌های گذشته گریبان قم را گرفته است.
آن‌طور که عباس جعفری می‌گوید به دلیل موقعیت جغرافیایی استان قم و قرارگیری در پایین‌دست این استان با آسیب‌های اکولوژیکی، زیست‌محیطی و هیدرولوژیکی بسیاری دست‌وپنجه نرم می‌کند و برداشت‌های بی‌رویه در این منطقه علاوه برافت بیش از ۱۰ متری سطح آب زیرزمینی، افت شدید کیفی منابع آب زیرزمینی را به همراه داشته است.
این کارشناس محیط‌زیست اعتقاد دارد که یکی از عوامل نشست سطح زمین هم همین برداشت‌های بی‌رویه است که تخریب سکونتگاه‌ها و نابودی کلی سفره‌های آب زیرزمینی را به همراه دارد.
عبور از سال‌های سبز قم
عکس تاریخی ثبت‌شده در سال ۱۳۱۳ که توسط پژوهشگری به نام اشمیت از فراز شهر قم و با هواپیما گرفته‌شده به‌خوبی نمایش می‌دهد که در آن دوره قم و اطراف آن را باغ‌های گسترده احاطه کرده بود و از دور شهری بسیار آباد و سرسبز نشان داده‌شده است، روایت‌های مختلف هم از سرسبز و پر آب بودن قم درگذشته‌ای نه‌چندان دور حکایت می‌کند اما آن‌طور که جعفری می‌گوید امروز این وضعیت تا جایی پیش رفته است که آورد دو رودخانه قمرود و قره‌چای که اصلی‌ترین منابع آبی استان بودند از حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب آورده سالانه به نزدیک صفر رسیده است و از کمربند سبزی که در سال‌های گذشته دور تا دور قم را احاطه کرده بود نیز دیگر خبری نیست.
این افزایش مصرف آب جایی مشخص‌تر می‌شود که بدانیم در طول ۳۰ سال گذشته چاه‌های عمیق استان ۹ برابر شده است و روزبه‌روز به عمق چاه‌ها نیز افزوده‌شده است؛ این در حالی است که به گفته مدیرکل هواشناسی استان قم از ۵۰ سال گذشته استان قم ازلحاظ برداشت آب منطقه ممنوعه اعلام‌شده بود.
آن‌طور که یحیی زارع گفته است، نادیده گرفتن این هشدارها در طول ۵ دهه گذشته وضعیت خشکسالی در استان را بسیار حساس کرده است، به‌طوری‌که حالا ۱۰ سال است که در استان قم خشکسالی روی خشکسالی افزوده می‌شود.
به گفته وی با در نظر نگرفتن این هشدارها امروز قم با یک خشکسالی بسیار گسترده و انباشته‌شده روی‌هم مواجه است و درحالی‌که مدیریت آبی باید از سال‌ها قبل در برنامه قرار می‌گرفت نه‌تنها این اتفاق نیفتاده بلکه هرروز برداشت آب از استان بیشتر شده و چاه‌ها عمق بیشتری پیدا کردند.
کاهش شدید باران در قم
کاهش باران در سال گذشته نیز وضعیت را نگران‌کننده‌تر کرده است، آن‌طور که زارع گفته است بارش باران در قم از اول سال زراعی یعنی از اول مهرماه ۹۶ تا به امروز به‌صورت میانگین ۶۳ و نیم میلی‌متر بوده است درحالی‌که در سال گذشته تا همین تاریخ ۱۴۱ و نیم میلی‌متر بارندگی ثبت‌شده بود.
به گفته مدیرکل هواشناسی استان قم در بلندمدت است آن‌هم بارندگی ۱۳۰ و نیم میلی‌متر بوده است؛ یعنی نسبت به سال گذشته ۷۸ میلی‌متر و نسبت به بلندمدت ۶۷ میلی‌متر کاهش بارندگی داشته‌ایم و به‌طورکلی آمارها نشان می‌دهد که نسبت به سال گذشته بیش از ۵۵ درصد کاهش بارندگی در استان قم داریم که این موضوع اهمیت مدیریت منابع آبی را بیشتر مطرح می‌کند.
زارع اما اعتقاد دارد که این وضعیت کاهش بارندگی منحصر به قم نیست و به‌صورت میانگین در کشور نیز بارندگی‌ها ۱۰۸ میلی‌متر بوده و نسبت به سال قبل از آن ۴۴ درصد کاهش داشته است که در برخی مناطق وضعیت وخیم‌تر بوده و تا ۸۰ درصد کاهش بارندگی در برخی از مناطق کشور نیز ثبت‌شده است.
عوامل نابودی محیط‌زیست در قم
کارشناسان معتقدند که این کمبود بارش‌ها درنتیجه تغییر اقلیم است که خود از تبعات صنعتی شدن بوده و در سراسر دنیا مشترک است، به گفته زارع این تغییر اقلیم هم براثر گرم شدن کره زمین و صنعتی شدن شهرها به وجود آمده است، در نظر نداشتن محیط‌زیست و منابع طبیعی درروند صنعتی شدن در سال‌های گذشته سبب نابودی محیط‌زیست شده است.
خودروهای تک‌سرنشین و رشد سرسام‌آور موتورسیکلت‌ها، توسعه صنایع آلاینده و مصرف سوخت‌های فسیلی همه به وجود آورنده گرمای بیشتر برای زمین هستند که درنتیجه آن به هم خوردگی و جابه‌جایی فصل‌ها و این بارش‌هایی ناگهانی را خواهیم داشت.
مدیرکل هواشناسی استان قم از بارش‌های اخیر در فصل بهار می‌گوید که امیدواری‌هایی را برای جبران بخشی از کمبود منابع آبی در بین مردم ایجاد کرده است اما زارع اعتقاد دارد که این بارندگی‌ها به‌هیچ‌وجه دردی را از خشکسالی قم دوا نخواهد کرد و تنها راه مدیریت این وضعیت این است که مردم خود نظارت داشته باشند و در این شرایط نامناسب حداقل مصرف خود را به نصف برسانند.