یزد| تهدید کشاورزی ابرکوه با خشکسالی

سالانه 150 میلیون مترمکعب از منابع آب‌های زیرزمینی دشت ابرکوه برداشت می‌شود که 84 درصد آن در بخش کشاورزی و بقیه صرف شرب، بهداشت و صنعت می‌شود.

چاه‌های عمیق و نیمه عمیق و قنات، تنها منبع تأمین آب منطقه است که نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ باغ‌ها و اراضی کشاورزی و افزایش راندمان تولید با بهره‌گیری از روش‌های نوین آبیاری دارد.

برداشت‌های بی‌رویه و غیراصولی چند سال گذشته آب توسط کشاورزان از منابع آبی در کنار خطر خشکسالی چند صباحی است، گلوی کشاورزان و دامداران ابرکوه را می‌فشارد و به دلیل کمبود منابع آبی سطح زیر کشت اراضی 10 درصد کاهش یافت.

به دلیل کاهش بارندگی و افت سالانه 60 سانتیمتر سطح آب‌های زیرزمینی و تداوم آن، این چالش آینده کشاورزی منطقه را تهدید می‌کند.

پدیده خشکسالی باعث شد که زمینه مهاجرت روستائیان به شهرها خصوصا ابرکوه و شهر یزد فراهم شود که این خود تبعات و مشکلات اجتماعی، اقتصادی و امنیتی و حاشیه‌نشینی زیادی را به همراه دارد.

منابع آب‌های زیرزمینی ابرکوه عمدتا از شمال فارس که در مجاورت ابرکوه قرار دارد، تغذیه می‌شود، به دلیل برداشت بی‌رویه در بالادست توسط کشاورزان آن استان، خطر کم‌آبی و بی‌آبی ابرکوه را تهدید کرده است.

ایجاد 36 فرو چاله و فرونشست در شهرستان، به دلیل وجود کسری یک میلیارد مترمکعب آب در آبخوان دشت ابرکوه، همراه با افت 21 متر از سطح آب‌های زیرزمینی و تداوم 2 دهه خشکسالی از دیگر آثار این پدیده طبیعی است.

افت 20 متری آب سفره‌های زیرزمینی در سه دهه

درخواست‌ جابه‌جایی و کف شکنی از اقدام‌های معمول مالکان اغلب چاه‌های ابرکوه است که بیش از 170 مورد محل چاه‌های کشاورزی تا 9 مرتبه تغییر داده شد و در کنار هزینه‌های بالای حفاری، نتایج قابل‌توجهی نیز در برنداشت.

حسین فلاح زاده یکی از کشاورزان منطقه گفت: یک حلقه چاه کشاورزی را چهار بار جابه‌جا کرد و از عمق 90 متری زمین 25 لیتر آب در هر ثانیه برداشت ‌کرد که هم‌اکنون میزان آبدهی از عمق 300 متری زمین به 13 لیتر در ثانیه کاهش یافت.

او ادامه داد: خانوارهای کشاورز که بیشتر محل درآمد و هزینه‌های زندگی آن‌ها از این راه تأمین می‌شود به دلیل کاهش آب سفره‌های زیرزمینی و کاهش بارندگی دچار مشکلات عدیده‌ای شدند.

او بیان کرد: وسعت باغ‌ها و اراضی زراعی مزرعه‌اش 35 هکتار است که برای استفاده بهینه 15 هکتار آن را به سیستم آبیاری قطره‌ای تجهیز کرد.

خشک شدن 94.5 درصد قنات در 2 قرن

مدیر جهاد کشاورزی ابرکوه هم با اشاره به اجرای 2 مرحله خاموشی 60 روز چاه‌های کشاورزی از آبان تا بهمن‌ماه امسال اظهار داشت: کم‌آبی و وجود عرصه‌های متعدد بیابانی، زنگ خطری است که باید موردتوجه بیشتر کشاورزان و بهره‌برداران قرار گیرد.

مهدی غیب الهی گفت: کشاورزان برای افزایش بهره‌وری آب، با مدیریت برداشت از افت سطح آب‌های زیرزمینی جلوگیری کنند و سیستم آبیاری نوین را موردتوجه قرار دهند.

به گفته این کارشناس ارشد بخش کشاورزی شهرستان، ابرکوه 200 سال قبل 120 رشته قنات داشت که تعداد آن هم‌اکنون به 11 رشته کاهش ‌یافت که اغلب این قنات‌ها نیز در معرض خشک شدن قرار دارند.

مدیر جهاد کشاورزی ابرکوه طول 11 رشته قنات دایر را 126 کیلومتر ذکر کرد و یادآور شد: برای افزایش آبدهی این منابع که سالانه 6.5 میلیون مترمکعب آب 500 هکتار اراضی زراعی و باغی را تأمین می‌کند، افزون بر 10 میلیارد ریال بودجه برای مرمت و بازسازی قنات‌ها نیاز است.

او ادامه داد: تاکنون برای استفاده بهینه از آب در بخش کشاورزی با حمایت و کمک‌های بلاعوض دولت چهار هزار هکتار از باغ‌ها و اراضی زراعی شهرستان از سال‌ 1373 تاکنون به سیستم آبیاری نوین تجهیز شد.

غیب الهی اضافه داد: جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه و هدر رفت آب و افزایش راندمان تولید در واحد سطح در بخش کشاورزی از مزایای اجرای این طرح‌هاست.

او کاهش کشت محصول کشاورزی پر آبخواه تا 30 درصد، اجرای 54 طرح آبیاری نوین در 500 هکتار در سال زراعی جاری، پرداخت تسهیلات بلاعوض به متقاضیان کشت محصول زعفران را ازجمله اقداماتی دانست که برای مدیریت مصرف آب انجام‌شده است.

افت سطح آب‌های زیرزمینی دشت ابرکوه

رئیس شورای حفاظت منابع آب ابرکوه گفت: طرح 60 روزه خاموشی 662 حلقه چاه کشاورزی شهرستان در 2 مرحله پایان یافت.

محمدکاظمی نسب، افزود: برای مدیریت مصرف آب با مصوبه شورای حفاظت منابع آب، قطع برق چاه‌های کشاورزی در 2 دوره زمانی از 26 آبان تا 26 آذرماه و از یازدهم دی‌ماه تا یازدهم بهمن اجرا شد.

فرماندار ابرکوه با اشاره به افت سطح آب‌های زیرزمینی دشت ابرکوه، ادامه داد: در سال زراعی (97 – 96) با خاموشی چاه‌های کشاورزی 16.7 میلیون مترمکعب آب صرفه‌جویی شد.

همچنین رئیس اداره منابع آب ابرکوه گفت: باهدف مدیریت برداشت و حفظ منابع آبی موجود، سال آینده برداشت به‌صورت حجمی تحویل و با استفاده از کنتور هوشمند انجام می‌شود.

محمدعلی شرافت با بیان اینکه خاموشی چاه‌های بهترین موقع برای تقویت سفره‌های آب زیرزمینی اجرا شد، تصریح کرد: برداشت‌های بی‌رویه و غیراصولی از منابع آب‌های زیرزمینی در کنار خشکسالی‌های متوالی، موجب افت شدید سطح آب زیرزمینی شده است.

او ادامه داد: افت سطح آب سفره‌های زیرزمینی با توجه به اینکه در فصول بارندگی آب چندانی وارد سفره‌ها نمی‌شود، در 30 سال گذشته به بیش از 20 متر رسیده است.