زنجان| از نفس افتاده
نبود سرمایه‌گذار، علت اصلی فروش فرش زنجان در قم است
رئیس اتحادیه صنف تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستبافت زنجان علت اصلی فروش فرش دستبافت زنجان به نام قم را نبود سرمایه‌گذار این صنعت در زنجان عنوان کرد و گفت: اغلب سرمایه‌گذاران این حوزه در قم بوده و در زنجان، سرمایه‌گذاری کرده‌اند و با پرداخت دستمزد به بافنده، وی را موظف می‌کنند تا فرش را پس از اتمام به سرمایه‌گذار تحویل دهد. شورای مزد فرش زنجان نیز متشکل از پنج نفر و زیر نظر این اتحادیه اقدام به قیمت‌گذاری فرش می‌کند.
جعفر نجفی با بیان این‌که 90 درصد فرش دستبافت استان از این طریق فروخته می‌شود، افزود: 10 درصد باقی‌مانده که سرمایه از خودشان بوده و اقدام به تهیه نقشه، ابریشم و سایر وسایل کرده و فرش می‌بافند نیز به دلیل نبود خریدار در زنجان، فرش خود را در قم به فروش می‌رسانند.
او با بیان این‌که بازار فرش در زنجان تا 10 سال پیش، خوب بود و همه برای خود می‌بافتند و جهت فروش در مغازه‌ها جمع می‌شد، خاطرنشان کرد: اگر مانند 10 سال پیش، سرمایه‌گذار بومی استان بوده و در داخل استان انبار داشته باشد مشتری از خارج از استان به زنجان آمده و حتی اگر لازم شد برای خرید فرش دستبافت زنجان چند روزی هم در استان می‌ماند تا جنس موردعلاقه خود را بخرد و سپس عملیات مربوط به صادرات را در تهران انجام دهد.
نجفی، بازار فرش دستبافت در زنجان را در حال حاضر، نامناسب توصیف کرد و گفت: 60 درصد فعالان حوزه فرش در 10 سال گذشته به دلیل وضعیت نامطلوب بازار، تغییر شغل داده و از آن 40 درصد باقی‌مانده هم همان‌طور که گفته شد 90 درصد برای سرمایه‌گذار بافته و 10 درصد باقی‌مانده هم فرش خود را در قم یا تهران می‌فروشند و فرش ابریشم زنجان از آن استان‌ها صادر می‌شود.
رئیس اتحادیه صنف تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستبافت زنجان ادامه داد: زنجانی‌ها بهترین بافندگان فرش ابریشم هستند و تمام فرش‌هایی که از قم صادر می‌شود حاصل دست بافندگان زنجانی است.
نجفی در خصوص مشکلات قالیبافان زنجانی گفت: طبق سرشماری سال 87 توسط اداره فرشِ اداره کل وقت بازرگانی استان زنجان 67 هزار نفر برای پوشش بیمه تأمین اجتماعی، شناسایی شد اما شمار بیمه‌شدگان به دلیل تغییر شغل به 23 هزار نفر رسید.
او افزود: هرچند امکان سوءاستفاده در بین بیمه‌شدگان وجود دارد اما متأسفانه بنا به دلایلی بیمه‌شدگان واقعی را نیز به‌صورت متوالی حذف کردند و اکنون تنها 3 هزار نفر باقی‌مانده است.
رئیس اتحادیه صنف تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستبافت زنجان با بیان این‌که تأمین اجتماعی، قالیبافان را خانه‌خراب کرده است، تصریح کرد: طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی، تأمین اجتماعی حق بازرسی در مورد بیمه فرشبافان را نداشته و بازرسی مربوط به سازمان صنعت، معدن و تجارت و این اتحادیه است.
او ادامه داد: این قانون به‌رغم ابلاغ، اجرا نمی‌شود و تأمین اجتماعی کار خودش را می‌کند و باسلیقه‌ای عمل کردن، سبب حذف بیمه‌شدگان به دلایل نامعلوم می‌شود.
نجفی اضافه کرد: با تلاش و پیگیری فراوان و رایزنی با نمایندگان استان، فرش دستبافت زنجان را تا محل مجلس شورای اسلامی برده و نمایشگاهی برگزار کردیم که نمایندگان از آن بازدید کرده و فرش ابریشم زنجان را مورد تحسین قرار دادند اما نبود سرمایه‌گذار و اوضاع نامطلوب بازار، فرش زنجان را گمنام کرده است.
فرش دستبافت زنجان، نفس‌های آخر را می‌کشد
یک فعال حوزه فرش دستبافت گفت: برخلاف آمارهای ارائه‌شده، الآن صادرات فرش نداریم و فقط خریدوفروش در بازار داخلی انجام می‌شود.
مهدی رضایی علت فروش فرش زنجان در خارج از این استان را نبود حمایت دانست و خاطرنشان کرد: بافندگان زنجانی هراندازه هم که ماهر، خوش‌دست و دارای دستان طلایی باشند وقتی در داخل استان، حمایت نمی‌شود، فرش زنجان در خارج از این استان به فروش می‌رسد.
او افزود: وقتی فردی غریبه در زنجان سرمایه‌گذاری کرده و وسایل مربوط به فرش را خودش تهیه می‌کند طبیعی است که اجازه نمی‌دهد با نام و برند زنجان باشد و برند شهر خود که معمولا قم است را روی فرش گذاشته و با نام قم می‌فروشد.
رضایی ادامه داد: در نتیجه، مشکل از پایه شروع می‌شود که همان سرمایه‌گذاری و حمایت از بافندگان است. اگر سرمایه‌گذار از استان خودمان باشد این مشکل پیش نمی‌آید.
این فعال حوزه فرش دستبافت با بیان این‌که بی‌خیالی و کم‌توجهی کار دستمان داده است، گفت: تعداد محدودی سرمایه‌گذار حوزه فرش در زنجان وجود دارد اما چون اسم و برند زنجان، قیمت فرش را تنزل می‌دهد فرش بافته‌شده را قبل از شست‌وشو به قم می‌فروشد تا از آنجا صادر شود.
او تصریح کرد: زنجانی‌ها فقط بافنده خوبی بوده و بهترین نقشه‌ها، تغییرات نقشه‌ها و کپی‌برداری از آن‌ها از قم آمده و لذا برند آن معتبر شده است.
رضایی با بیان این‌که قیمت فرش دستبافت ابریشم طی یک سال اخیر 3 برابر و فرش افشار 1.5 برابر افزایش پیداکرده است، خاطرنشان کرد: بااین‌حال چون صادرات فرش وجود ندارد و فقط خریدوفروش داخلی انجام می‌شود و آن‌هم به دلیل گرانی و پایین آمدن قدرت خرید، استقبال چندانی ندارد که این امر سبب کاهش تولید می‌شود.
فعال حوزه فرش دستبافت با بیان این‌که عامه مردم نمی‌توانند فرش دستبافت بخرند و تنها 10 درصد توان خرید دارند افزود: درصورتی‌که این میزان نیز اشباع‌شده و مصرف داخلی نباشد رکود، ایجادشده و خریدوفروش به صفر نزدیک می‌شود.
او ادامه داد: از طرفی هم به‌رغم افزایش قیمت‌ها به دلایلی مانند میل به راحت‌طلبی، کاهش تعداد فرزندان حتی در خانوارهای روستایی و عوارضی مانند کمردرد، ضعف چشم‌ها، آرتروز گردن و دست سبب شده تا تعداد بافندگان کاهش یابد که با این روند تا چند سال آینده این هنر از بین می‌رود و الآن هم نفس‌های آخر را می‌کشد.
رضایی گفت: فرش دستبافت زنجان مانند کلاف سردرگم شده و باید با ساماندهی بافندگان، آزاد شدن صادرات، تغییر و مدرن شدن نقشه‌ها مانند شهرهای دیگر به‌روز باشیم.
او در خصوص بیمه قالیبافان با بیان این‌که این طرح، دردی را دوا نکرد، گفت: بیمه تأمین اجتماعی خوب است اما درصورتی‌که برای اصل بافنده باشد چون برخی فرش‌های بافته‌شده ایرادهای زیادی دارند. پس در کنار بیمه باید آموزش قالیبافان، انجام تست مهارت قالیبافی و سنجش خروجی نیز انجام می‌شد که نیازمند حمایت و هزینه کردن دولت است.
فروش فرش زنجان در قم، مرسوم شده است
رئیس اتحادیه صنف فروشندگان فرش دستبافت زنجان نیز با بیان این‌که در کل، مرسوم شده و فرش ابریشم زنجان به قم می‌رود، گفت: علت، این است که تولید اولیه فرش ابریشم در قم بوده و صادرات نیز از آنجا انجام می‌شود.
محمد پارسا افزود: در زنجان، فرش ابریشم در فروشگاه‌ها پیدا نمی‌شود چون بلافاصله پس از اتمام به قم رفته و خریدار مخصوص و صادرکننده مخصوص در آنجا دارد به همین دلیل فرش ابریشم در زنجان به بازار نمی‌رود.
او با بیان این‌که بافنده منسجم در زنجان وجود ندارد، خاطرنشان کرد: فقط تعدادی کارگاه فرشبافی در زنجان وجود داشته و تکی‌ها هم به قم انتقال داده می‌شوند درحالی‌که اگر از زنجان صادر شود در درآمد گمرک مؤثر بوده و با نام و برند زنجان خواهد بود.
پارسا در خصوص فرش افشار نیز گفت: پشم‌ها انواع مختلفی دارد که از سایر شهرها می‌آید و درخواست کرده‌ایم که پشم دباغی را جمع کنند چون کیفیت فرش را پایین می‌آورد اما به دلیل برخی منفعت‌ها اجرانشده و به‌راحتی وارد بازار می‌شود چون سود بالایی دارد.
او گفت: فرش افشار زنجان در داخل استان خریدوفروش شده و در تهران شست‌وشو و از آنجا صادر می‌شود.
اولویت مرکز ملی فرش، اشتغال‌زایی است
رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان گفت: دیدگاه و اولویت مرکز ملی فرش ایران تولید، فروش، اشتغال‌زایی و صادرات کالای ایرانی است و این‌که فرش به نام کدام استان باشد مهم نیست.
سید محسن جعفری با بیان این‌که فرش ابریشم قم، برند شده است، خاطرنشان کرد: تا حدودی تبریز و کاشان هم سرآمد شده‌اند که آن‌ها هم از سبک قم، تبعیت کرده و ازنظر کیفیت با آن برابری می‌کنند.
او با بیان این‌که ضرورتی بر اصرار به نام یک استان نیست، افزود: حتی اگر بگوییم فرش زنجان با قم برابری می‌کند بازهم ممکن است تأثیر منفی گذاشته و خریدار با شنیدن نام استان‌های مختلف با قیمت متفاوت بخواهد بخرد که در آن صورت از ارزش فرش زنجان کاسته می‌شود. در نتیجه مهم این است تولیدکننده، پول بیشتری به دست بیاورد.
جعفری، موضوع دیگر را تقسیم‌بندی گمرک در ارزیابی فرش ابریشم خواند و اظهار داشت: 4 نقطه تبریز، قم، کاشان و اصفهان برای فرش دستبافت، تعریف‌شده که کارشناسان گمرک با ارزیابی در هنگام صادرات، قیمت‌گذاری می‌کنند و چون فرش زنجان دارای سبک قم است در رده فرش‌های آن استان، ارزیابی و قیمت‌گذاری می‌شود.
رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان ادامه داد: فرش پشمی نیز به‌صورت گسترده بافته می‌شود که توسط کارشناسان گمرک به 2 منطقه، تقسیم‌بندی شده و نرخ مشخصی دارد.
او با بیان این‌که تولیدکننده داخلی استان هم وجود دارد، گفت: اما عمده سرمایه‌گذاران از قم هستند و مواد اولیه ازآنجا تأمین و در زنجان بافته می‌شود و درنهایت از طریق عامل فروش به قم می‌رسد. داخلی‌ها هم برای این‌که گران بفروشند فرش خود را به قم می‌برند.
جعفری در خصوص بازرسی از بافندگان فرش، نسبت به بیمه تأمین اجتماعی، تصریح کرد: مرجع تشخیص قالیبافان، اتحادیه صنف تولیدکنندگان و بافندگان و سازمان صنعت، معدن و تجارت بوده و نسبت به بازرسی، چیزی در قانون نیامده است.
رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان افزود: کاهش بیمه‌شدگان 2 علت دارد؛ یکی عدم تأمین اعتبار از سوی دولت و دیگری سخت‌گیری بیش‌ازاندازه تأمین اجتماعی که هم اتحادیه و هم ما نسبت به این موضوع، انتقاد داریم.
او با بیان این‌که از ابتدای سال 93 متقاضی جدید پذیرش نمی‌کنیم، ادامه داد: ورودی نداریم و خروجی هم می‌دهیم. طبیعی است که تعداد بیمه‌شدگان کاهش پیدا می‌کند.
جعفری با اشاره به این‌که در پایان سال 92 تعداد بیمه‌شدگان تأمین اجتماعی در بخش قالیبافی، 500 هزار نفر در سطح کشور بود، گفت: درحالی‌که اعتباری که دولت برای بیمه‌شدگان در نظر گرفته بود کفاف 250 هزار نفر را می‌کرد. بر این اساس در پایان سال 92 تعداد بیمه‌شدگان زنجانی 21 هزار نفر بود که اعتبار مربوطه برای 10 هزار و 500 نفر کفاف می‌کرد.
رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان با انتقاد از تأمین اجتماعی، افزود: شدت و نحوه بازرسی‌ها تا حدودی زیاد است که موجب حذف بیمه‌شدگان می‌شود.
او با اشاره به این‌که اکنون تعداد بیمه‌شدگان قالیبافی از 21 هزار نفر به 5 هزار نفر کاهش‌یافته است، تصریح کرد: با افزایش حداقل حقوق حق بیمه‌ها نیز به‌رغم محدودیت اعتباری دولت، افزایش یافت. ضمن این‌که 1500 نفر نیز به بازنشستگی رسیده و از چرخه پوشش بیمه خارج شدند، 2500 نفر نیز در مشاغل دیگر، مشغول شده و از شغل جدید بیمه شدند و تعدادی هم به دلیل عدم پرداخت به‌موقع و ابطال قرارداد در طی سال‌های 94 تا 97 از چرخه خارج‌شده‌اند.
جعفری ادامه داد: تعدادی از قالیبافان نیز چون استانداردی برای قالیبافی تعریف‌شده و میزان بافت را مشخص کرده است به‌عنوان بافنده قبول ولی به‌عنوان شاغل در قالیبافی جهت پوشش بیمه پذیرفته نیستند و این‌ها مهم‌ترین دلایل کاهش بیمه‌شدگان است.
رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان یادآور شد: طبق بررسی‌ها از سال 93 که کاهش بیمه‌شدگان قالیبافی آغازشده متأسفانه تأمین اجتماعی استان زنجان از حیث حذف و ریزش بیمه‌شدگان با 65 درصد ریزش در رتبه سوم کشور قرار دارد.
جعفری در خصوص تسهیلات حوزه فرشبافی نیز گفت: سیاست‌گذاری این تسهیلات برای ایجاد اشتغال است یعنی به کسی پرداخت شود که دار قالی آویخته و خرج زندگی را می‌دهد اما ممکن است سوءاستفاده هم بشود.
او افزود: طبق ضوابط، صدور گواهی مهارت از سوی اتحادیه بافندگان، ثبت‌نام متقاضی در سامانه تسهیلات مشاغل خانگی و صدور معرفی‌نامه جهت اخذ وام از سوی سازمان صمت، مراحل اخذ تسهیلات است.
جعفری با بیان این‌که متقاضیان تسهیلات قالیبافی، 2 قشر هستند که حمایت لازم از هر 2 عمل می‌آید، تصریح کرد: قشر اول، افرادی هستند که برای تهیه ابزار فرشبافی و قشر دوم، افرادی هستند که جهت تأمین مخارج زندگی، دار قالی آویخته‌اند که متولی هر 2 مورد، اتحادیه است و ما آن‌ها را می‌شناسیم.