پلاسما درمانی بیماران کرونا به کجا رسید؟
سخنگوی سازمان انتقال خون ضمن تشریح نقش این سازمان در تهیه و آماده‌سازی پلاسمای بهبود یافتگانِ کووید۱۹ جهت پلاسما درمانی موارد مجاز بیماران کرونا، در عین حال درباره شرایط و همچنین سرانجام بکارگیری این روش درمانی توضیح داد.
بشیر حاجی‌بیگی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره پلاسما درمانی بیماران کووید ۱۹ و طرح مباحثی مبنی بر خروج این روش از پروتکل درمان کرونا، با بیان اینکه سازمان انتقال خون ایران به عنوان تامین‌کننده پلاسمای بهبود یافتگان از کووید ۱۹ بوده و افتخار دارد که از کشورهای پیشرو در جهان در تهیه این نوع از پلاسما محسوب می‌شود، گفت: در حال حاضر درمان دارویی خاصی و هیچ داروی شناخته شده‌ای برای درمان کووید ۱۹ وجود ندارد. البته به جز درمان‌های تسکینی و برخی از درمان‌های ضد انعقادی و استروئید که آن هم در شرایط ویژه انجام می‌شود.
وی افزود: باید توجه کرد که اثربخشی برخی از داروها و اقدامات درمانی به طور کلی مردود شده است، اما برخی از اقدامات درمانی و داروها هنوز در حد کارآزمایی بالینی و مجوزهای اضطراری مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال در مراحل اولیه ویروسی بیماری، داروی رمدسیویر و روش تزریق پلاسمای بهبودیافتگان از کرونا با تیتر بالا از جمله آن هستند.
حاجی‌بیگی با بیان اینکه نتایج ضد و نقیض در مطالعات انجام شده در خصوص اقدامات درمانی هنوز تائید یا رد کامل آنها را در پی نداشته است، اظهار کرد: بر همین اساس و با توجه به انتشار برخی اطلاعات مثبت در خصوص اثربخشی تزریق پلاسمای بهبود یافتگان، این روش صرفاً با مجوز کارآزمایی بالینی در دستورالعمل‌های مختلف دنیا از جمله ایران قرار گرفته است.
سخنگوی سازمان انتقال خون ایران تاکید کرد: براساس نسخه ۹ و ۱۰ راهنمای مدیریت درمان بیماران کووید ۱۹ که توسط کمیته علمی کرونا و معاونت درمان وزارت بهداشت، اعلام شد، تغییر خاصی در جهت افزودن یا حذف قطعی استفاده از پلاسمای بیماران بهبود یافته دیده نمی‌شود و مصرف و تجویز پلاسمای بیماران بهبودیافته به صورت کارآزمایی بالینی بلامانع است، اما در نسخه اخیر این راهنما اشاره شده است که استفاده از روش‌های هموپرفیوژن و پلاسما فرزیس درمانی و استفاده از IVIG تا زمانیکه مدارک کافی تایید نشده، توصیه نمی‌شود. در عین حال باید توجه کرد که تعویض خون با استفاده از روش پلاسما فرزیس درمانی با تزریق پلاسمای تهیه شده از بهبود یافتگان از کووید ۱۹ کاملا متفاوت است.
حاجی‌بیگی همچنین اظهار کرد: بر اساس آخرین صورت‌جلسه شورای عالی سازمان انتقال خون که با حضور وزیر بهداشت، پزشکان و متخصصین عرصه سلامت کشور و همچنین اساتید طب انتقال خون برگزار شد، تهیه و آماده‌سازی پلاسمای بهبود یافتگان از کووید۱۹ جهت پلاسما درمانی در موارد مجاز تا هنگامی که دستور رسمی توقف تامین پلاسمای مورد نیاز مراکز درمانی و بیمارستانی به سازمان انتقال خون ایران ابلاغ نشود، ادامه خواهد یافت.
وی همچنین تاکید کرد: نقش سازمان انتقال خون صرفاً تهیه فرآورده‌های مورد نیاز مراکز درمانی و بیمارستانی در کشور است و هیچ نقش موثری در تجویز و یا عدم تجویز فرآورده‌ها ندارد. در حال حاضر ۱۸۰۰۰ نفر از مردم نوع‌دوست و ایثارگر که از بهبود یافتگان از کووید ۱۹ هستند، جهت اهدای این نوع پلاسما به مراکز انتقال خون سراسر کشور مراجعه کرده‌اند.
حاجی بیگی با بیان اینکه بر اساس مطالعات اخیر استفاده از پلاسمای بهبود یافتگان از کووید ۱۹ برای تاثیرگذاری بر کاهش مرگ بیماران بستری کووید باید هر چه سریعتر پس از ابتلا به بیماری انجام شود؛ یعنی در سه روز اول، اظهار کرد: البته تزریق تاخیری آن تاثیری در کاهش مرگ و میر ندارد، اما تزریق زودرس آن در صورتیکه با تیتر بالای آنتی‌بادی تهیه شده باشد، باعث کاهش مرگ و میر می‌شود. همچنین تزریق پلاسمای بهبود یافتگان به بیماران باعث کاهش فاکتورهای التهابی نیز می‌شود.
سخنگوی سازمان انتقال خون ایران گفت: در عین حال سازمان غذا و دارو آمریکا در ۴ فوریه ۲۰۲۱، طی اصلاحیه‌ای بر صدور مجوز اضطراری قبلی جهت استفاده از پلاسمای بهبودیافتگان کووید ۱۹ در بیماران مبتلا به کووید ۱۹، این درمان را محدود به استفاده از پلاسما با تیتر بالای آنتی بادی و تزریق در بیماران بستری شده که در مراحل ابتدایی بیماری هستند، کرده است. همچنین این سازمان اعلام کرده که هر گونه تغییر در دستورالعمل استفاده اضطراری از پلاسمای کووید ۱۹ منوط به ارزیابی تحقیقات و مستندات علمی در دسترس خواهد بود که تا به امروز اصلاحیه ای در دستورالعمل بالا انجام نشده است.
حاجی‌بیگی افزود: در عین حال طبق آخرین یافته‌ها که نتایج آن درJama Oncology به چاپ رسیده است، استفاده از پلاسمای بهبود یافتگان از کووید ۱۹ باعث کاهش چشمگیر مرگ و میر ۳۰ روزه در بیماران مبتلا به سرطان و بدخیمی‌های خونی می‌شود که در اثر بیماری کووید ۱۹ در بیمارستان بستری شده‌اند. از این دست مطالعات که نشان می‌دهد استفاده زود هنگام از پلاسمای بهبود یافتگان از کووید ۱۹ در درمان بیماران مبتلا به کووید ۱۹ که از برخی بیماری‌های دیگر از جمله بیماری‌های سرکوب‌کننده سیستم ایمنی رنج می‌برند، نتایج اثربخشی داشته است که در مجلات معتبر هم به چاپ رسیده‌اند.
وی گفت: بنابراین با توجه به اینکه هرگونه تغییر در پروتکل درمان بیماری کووید ۱۹ باید مبتنی بر شواهد و مدارک مستند باشد، به نظر می‌رسد این تصمیم یعنی خروج پلاسما درمانی از پروتکل درمان کووید ۱۹، کمی شتاب زده و بدون توجه به مستندات علمی موجود اتخاذ شده است.
وی افزود: باید توجه کرد که اثربخشی برخی از داروها و اقدامات درمانی به طور کلی مردود شده است، اما برخی از اقدامات درمانی و داروها هنوز در حد کارآزمایی بالینی و مجوزهای اضطراری مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال در مراحل اولیه ویروسی بیماری، داروی رمدسیویر و روش تزریق پلاسمای بهبودیافتگان از کرونا با تیتر بالا از جمله آن هستند.
حاجی‌بیگی با بیان اینکه نتایج ضد و نقیض در مطالعات انجام شده در خصوص اقدامات درمانی هنوز تائید یا رد کامل آنها را در پی نداشته است، اظهار کرد: بر همین اساس و با توجه به انتشار برخی اطلاعات مثبت در خصوص اثربخشی تزریق پلاسمای بهبود یافتگان، این روش صرفاً با مجوز کارآزمایی بالینی در دستورالعمل‌های مختلف دنیا از جمله ایران قرار گرفته است.
سخنگوی سازمان انتقال خون ایران تاکید کرد: براساس نسخه ۹ و ۱۰ راهنمای مدیریت درمان بیماران کووید ۱۹ که توسط کمیته علمی کرونا و معاونت درمان وزارت بهداشت، اعلام شد، تغییر خاصی در جهت افزودن یا حذف قطعی استفاده از پلاسمای بیماران بهبود یافته دیده نمی‌شود و مصرف و تجویز پلاسمای بیماران بهبودیافته به صورت کارآزمایی بالینی بلامانع است، اما در نسخه اخیر این راهنما اشاره شده است که استفاده از روش‌های هموپرفیوژن و پلاسما فرزیس درمانی و استفاده از IVIG تا زمانیکه مدارک کافی تایید نشده، توصیه نمی‌شود. در عین حال باید توجه کرد که تعویض خون با استفاده از روش پلاسما فرزیس درمانی با تزریق پلاسمای تهیه شده از بهبود یافتگان از کووید ۱۹ کاملا متفاوت است.
حاجی‌بیگی همچنین اظهار کرد: بر اساس آخرین صورت‌جلسه شورای عالی سازمان انتقال خون که با حضور وزیر بهداشت، پزشکان و متخصصین عرصه سلامت کشور و همچنین اساتید طب انتقال خون برگزار شد، تهیه و آماده‌سازی پلاسمای بهبود یافتگان از کووید۱۹ جهت پلاسما درمانی در موارد مجاز تا هنگامی که دستور رسمی توقف تامین پلاسمای مورد نیاز مراکز درمانی و بیمارستانی به سازمان انتقال خون ایران ابلاغ نشود، ادامه خواهد یافت.
وی همچنین تاکید کرد: نقش سازمان انتقال خون صرفاً تهیه فرآورده‌های مورد نیاز مراکز درمانی و بیمارستانی در کشور است و هیچ نقش موثری در تجویز و یا عدم تجویز فرآورده‌ها ندارد. در حال حاضر ۱۸۰۰۰ نفر از مردم نوع‌دوست و ایثارگر که از بهبود یافتگان از کووید ۱۹ هستند، جهت اهدای این نوع پلاسما به مراکز انتقال خون سراسر کشور مراجعه کرده‌اند.
حاجی بیگی با بیان اینکه بر اساس مطالعات اخیر استفاده از پلاسمای بهبود یافتگان از کووید ۱۹ برای تاثیرگذاری بر کاهش مرگ بیماران بستری کووید باید هر چه سریعتر پس از ابتلا به بیماری انجام شود؛ یعنی در سه روز اول، اظهار کرد: البته تزریق تاخیری آن تاثیری در کاهش مرگ و میر ندارد، اما تزریق زودرس آن در صورتیکه با تیتر بالای آنتی‌بادی تهیه شده باشد، باعث کاهش مرگ و میر می‌شود. همچنین تزریق پلاسمای بهبود یافتگان به بیماران باعث کاهش فاکتورهای التهابی نیز می‌شود.
سخنگوی سازمان انتقال خون ایران گفت: در عین حال سازمان غذا و دارو آمریکا در ۴ فوریه ۲۰۲۱، طی اصلاحیه‌ای بر صدور مجوز اضطراری قبلی جهت استفاده از پلاسمای بهبودیافتگان کووید ۱۹ در بیماران مبتلا به کووید ۱۹، این درمان را محدود به استفاده از پلاسما با تیتر بالای آنتی بادی و تزریق در بیماران بستری شده که در مراحل ابتدایی بیماری هستند، کرده است. همچنین این سازمان اعلام کرده که هر گونه تغییر در دستورالعمل استفاده اضطراری از پلاسمای کووید ۱۹ منوط به ارزیابی تحقیقات و مستندات علمی در دسترس خواهد بود که تا به امروز اصلاحیه ای در دستورالعمل بالا انجام نشده است.
حاجی‌بیگی افزود: در عین حال طبق آخرین یافته‌ها که نتایج آن درJama Oncology به چاپ رسیده است، استفاده از پلاسمای بهبود یافتگان از کووید ۱۹ باعث کاهش چشمگیر مرگ و میر ۳۰ روزه در بیماران مبتلا به سرطان و بدخیمی‌های خونی می‌شود که در اثر بیماری کووید ۱۹ در بیمارستان بستری شده‌اند. از این دست مطالعات که نشان می‌دهد استفاده زود هنگام از پلاسمای بهبود یافتگان از کووید ۱۹ در درمان بیماران مبتلا به کووید ۱۹ که از برخی بیماری‌های دیگر از جمله بیماری‌های سرکوب‌کننده سیستم ایمنی رنج می‌برند، نتایج اثربخشی داشته است که در مجلات معتبر هم به چاپ رسیده‌اند.
وی گفت: بنابراین با توجه به اینکه هرگونه تغییر در پروتکل درمان بیماری کووید ۱۹ باید مبتنی بر شواهد و مدارک مستند باشد، به نظر می‌رسد این تصمیم یعنی خروج پلاسما درمانی از پروتکل درمان کووید ۱۹، کمی شتاب زده و بدون توجه به مستندات علمی موجود اتخاذ شده است.