«خراسان» روزنامه ماندگار مردم
سرانجام روزنامه خراسان به شماره بیست هزارم خود رسید.
«خراسان» در این سال ها بالاخص پس از تبدیل شدنش به موسسه فرهنگی هنری خراسان از آغاز دهه ۸۰ سعی کرده وامدار هیچ جریان سیاسی نباشد و سیاست گذارانش با وجود علایق سیاسی هیچ گاه مصلحت مردم، اسلام و انقلاب را به هیچ جریان و سلیقه ای ترجیح نداده اند؛ خراسانی که سعی در پیاده سازی رویکردی تعاملی داشته و دارد و خلق ایده ستون پرخواننده حرف مردم (و دیگر ستون های مشابه) که همچون نبض کف جامعه است، از این رویکرد نشئت گرفت. خراسانی که امروز با پیاده سازی ضمایم و صفحات مختلف، روزنامه ای برای همه اعضای خانواده است. به لحاظ کمی نیز اگر خراسان در آغازین سال دهه ۸۰ تنها ۱۶صفحه بود، امروز باوجود کاهش صفحات به دلیل رکود اقتصادی در کشور روزانه ۴۸صفحه منتشر می کند و تقریبا به همین اندازه نیازمندی ها. در این سال ها مطالب مطول هم از خراسان رخت بربسته و سبکی روایی و کوتاه جایگزین مطالب قبلی شده است. شما در صفحات متعدد خراسان یادداشت و‌تحلیل روز می بینید. رویکردهای تحلیلی خراسان را امروز می توانید در مطالب تحلیلی، یادداشت ها، فراخبرها، گفت وگوها و خبرهای اختصاصی خراسان ببینید؛ موضوعاتی که ارزش افزوده امروز خراسان نسبت به شبکه های اجتماعی همچون تلگرام است. ضمن آن که ساختار سازی برای پیگیری مطالبات مردم در سطح خرد و پیگیری توسعه ملی و منطقه ای در سطح کلان از جمله اتفاقاتی بوده که در یک دهه اخیر در روزنامه خراسان نهادینه شده است و اکنون با گذشت بیش از 70 سال از انتشار مداوم روزنامه خراسان، بیش از هر سوالی این پرسش مطرح است که آیا با وجود پیشرفت هایی در بسترهای ارتباطی و رسانه ای، روزنامه ها به عنوان یکی از رسانه های قدیمی همچنان می توانند به حیات خود ادامه دهند؟ آیا روزنامه ها با وجود گسترش استفاده از فضای مجازی همچنان مخاطب خواهند داشت؟
بدون شک طی این سال ها رسانه های چاپی و به خصوص روزنامه ها بدین گونه مورد تهدید قرار نداشته اند. اگر نگاهی به سیر تحولات مطبوعات در ایران بیندازیم می بینیم در طول این مسیر نسبتا طولانی، رقبای سرسختی همچون رادیو، تلویزیون، خبرگزاری ها، وب سایت ها، وبلاگ ها و شبکه های اجتماعی به صحنه آمدند اما رسانه های مکتوب به راه خود ادامه دادند. اما آن چه رسانه های نوین همچون پیام رسان های اجتماعی بر بستر تلفن های هوشمند را به جدی ترین تهدید روزنامه ها تبدیل کرده، برخورداری این رسانه ها از امکان تعامل و دو سویه بودن ارتباط بین آن ها و مخاطبان است. ظهور و اقبال عمومی به پیام رسان ها هم اکنون یکی از پرمخاطره ترین زمان ها را برای رسانه های مختلف از جمله رسانه های مکتوب شکل داده است. اما اگر رسانه های مکتوب الزاماتی را که به اختصار در ادامه مطلب خواهد آمد رعایت کنند راهی برای بقا خواهند داشت:
اعتبار و روایی- یکی از مهم ترین نقاط ضعف رسانه های دو سویه قابل استناد نبودن محتوای آن است. قطعا شما با خواندن یک خبر در یک کانال تلگرامی یا پست توئیتری و اینستاگرامی نمی توانید از صحت آن مطمئن شوید چون هیچ الزامی به رعایت روایی و صحت در فضای مجازی وجود ندارد؛ موضوعی که در رسانه های رسمی از جمله در روزنامه ها به دلیل الزام به پاسخ گویی خبرهای منتشر شده باید قاعدتا مستند انعکاس پیدا کند.
توجه به خبرهای محلی- خبرها، سوژه ها و گزارش های پیگیرانه محلی و منطقه ای می تواند کمک خوبی برای بقای مطبوعات باشد. معمولا بنگاه های خبری به گزارش ها و موضوعات محلی آن گونه که باید نمی پردازند، بنابراین رسانه های محلی یکی از مولفه هایی است که رسانه های مکتوب می توانند به آن توجه بیشتری داشته باشند.
به هم پیوستگی اطلاع رسانی- یکی از شاخص های دیگر، داشتن یک شبکه رسانه ای از مجموع رسانه هاست. در این شبکه به هم پیوسته اطلاع رسانی، رسانه مکتوب باید در «مدیاهای» مختلف همچون حضور در شبکه های اجتماعی، پیام رسان های اجتماعی، وبلاگ، وب سایت، اپلیکیشن و سامانه پیامکی حضور داشته باشد و مخاطب، اخبار و مطالب روزنامه را در مدیاهای مختلف ببیند و بتواند به راحتی با آن تعامل داشته باشد. این کار به چسبندگی بیشتر مخاطب به رسانه مکتوب کمک می کند.
فرا خبر- رسانه های فضای مجازی قادر به استفاده از تعداد مشخصی کلمه هستند و حتی اگر بتوانند از تعداد کلمات بیشتری استفاده کنند، مخاطب رغبتی برای خواندن آن در فضای مجازی ندارد. در نتیجه فرصتی برای تحلیل در این رسانه وجود ندارد. این موضوع می تواند فرصتی باشد تا روزنامه ها با دور شدن از فضای خبری صرف و پرداختن به تحلیل و ایجاد فراخبر که شامل تحلیل، نقد، گفت و گو یا ارائه سابقه ای از خبر است، این امکان را فراهم کند که مخاطب با انگیزه به سمت آن برود.
نظارت و دیده بانی- در بسیاری از نقاط دنیا گردش آزاد اطلاعات به نوعی وجود دارد که علاوه بر نظارت بر عملکرد دستگاه ها باعث ایجاد جذابیت می شود، اما در کشور ما با توجه به مدل گردش اطلاعات، این نوع گردش را تجربه نمی کنیم و طبیعتا مچ گیری و جذابیت های رسانه ای کاهش می یابد و اقبال از رسانه ها نیز کمتر می شود.
آینده ای بهتر- باید گفت که رسانه های مکتوب در آینده
نمی تواند وضعیتی بدتر از این روزها داشته باشد. چرا که بحران اقتصادی به حدی رسیده است که خیلی از روزنامه ها شمارگان شان را کم کرده اند تا بتوانند هزینه های شان را کاهش دهند. مولفه های تاثیرگذار بر هزینه های یک روزنامه، گرانی کاغذ و رکود بازار است که در چند سال اخیر شاهد آن هستیم.
در نتیجه به نظر می رسد شرایط برای رسانه های مکتوب از این بدتر نمی شود و در آینده رسانه های مکتوب اوضاع بهتری را تجربه خواهند کرد، به شرط آن که الزامات مذکور را رعایت کنند. گرچه وضعیت کنونی به خصوص به لحاظ اقتصادی یکی از سخت ترین شرایط حفظ روزنامه هاست، اما چنان چه صاحبان رسانه های مکتوب به الزامات کار حرفه ای و ارتقای مداوم کیفیت از یک سو و پیگیری مطالبات اصیل و اساسی مردم و شناخت فرصت ها از دیگر سو همت بگمارند و همچنین صداقت و امانتداری و شناخت و پاسخ گویی به نیازهای مخاطبان را اصل بدانند همچنان می توانند زنده، اثرگذار و حتی جریان ساز باشند.
با همه این مشکلات اما خراسان به گواه بیست هزارمین شماره اش نشان داده به لطف امام رئوف شمس الشموس حضرت علی بن موسی الرضا(ع) و به پشتوانه مردم رسانه ماندگار بوده، هست وخواهد ماند.
بدون شک طی این سال ها رسانه های چاپی و به خصوص روزنامه ها بدین گونه مورد تهدید قرار نداشته اند. اگر نگاهی به سیر تحولات مطبوعات در ایران بیندازیم می بینیم در طول این مسیر نسبتا طولانی، رقبای سرسختی همچون رادیو، تلویزیون، خبرگزاری ها، وب سایت ها، وبلاگ ها و شبکه های اجتماعی به صحنه آمدند اما رسانه های مکتوب به راه خود ادامه دادند. اما آن چه رسانه های نوین همچون پیام رسان های اجتماعی بر بستر تلفن های هوشمند را به جدی ترین تهدید روزنامه ها تبدیل کرده، برخورداری این رسانه ها از امکان تعامل و دو سویه بودن ارتباط بین آن ها و مخاطبان است. ظهور و اقبال عمومی به پیام رسان ها هم اکنون یکی از پرمخاطره ترین زمان ها را برای رسانه های مختلف از جمله رسانه های مکتوب شکل داده است. اما اگر رسانه های مکتوب الزاماتی را که به اختصار در ادامه مطلب خواهد آمد رعایت کنند راهی برای بقا خواهند داشت:
اعتبار و روایی- یکی از مهم ترین نقاط ضعف رسانه های دو سویه قابل استناد نبودن محتوای آن است. قطعا شما با خواندن یک خبر در یک کانال تلگرامی یا پست توئیتری و اینستاگرامی نمی توانید از صحت آن مطمئن شوید چون هیچ الزامی به رعایت روایی و صحت در فضای مجازی وجود ندارد؛ موضوعی که در رسانه های رسمی از جمله در روزنامه ها به دلیل الزام به پاسخ گویی خبرهای منتشر شده باید قاعدتا مستند انعکاس پیدا کند.
توجه به خبرهای محلی- خبرها، سوژه ها و گزارش های پیگیرانه محلی و منطقه ای می تواند کمک خوبی برای بقای مطبوعات باشد. معمولا بنگاه های خبری به گزارش ها و موضوعات محلی آن گونه که باید نمی پردازند، بنابراین رسانه های محلی یکی از مولفه هایی است که رسانه های مکتوب می توانند به آن توجه بیشتری داشته باشند.
به هم پیوستگی اطلاع رسانی- یکی از شاخص های دیگر، داشتن یک شبکه رسانه ای از مجموع رسانه هاست. در این شبکه به هم پیوسته اطلاع رسانی، رسانه مکتوب باید در «مدیاهای» مختلف همچون حضور در شبکه های اجتماعی، پیام رسان های اجتماعی، وبلاگ، وب سایت، اپلیکیشن و سامانه پیامکی حضور داشته باشد و مخاطب، اخبار و مطالب روزنامه را در مدیاهای مختلف ببیند و بتواند به راحتی با آن تعامل داشته باشد. این کار به چسبندگی بیشتر مخاطب به رسانه مکتوب کمک می کند.
فرا خبر- رسانه های فضای مجازی قادر به استفاده از تعداد مشخصی کلمه هستند و حتی اگر بتوانند از تعداد کلمات بیشتری استفاده کنند، مخاطب رغبتی برای خواندن آن در فضای مجازی ندارد. در نتیجه فرصتی برای تحلیل در این رسانه وجود ندارد. این موضوع می تواند فرصتی باشد تا روزنامه ها با دور شدن از فضای خبری صرف و پرداختن به تحلیل و ایجاد فراخبر که شامل تحلیل، نقد، گفت و گو یا ارائه سابقه ای از خبر است، این امکان را فراهم کند که مخاطب با انگیزه به سمت آن برود.
نظارت و دیده بانی- در بسیاری از نقاط دنیا گردش آزاد اطلاعات به نوعی وجود دارد که علاوه بر نظارت بر عملکرد دستگاه ها باعث ایجاد جذابیت می شود، اما در کشور ما با توجه به مدل گردش اطلاعات، این نوع گردش را تجربه نمی کنیم و طبیعتا مچ گیری و جذابیت های رسانه ای کاهش می یابد و اقبال از رسانه ها نیز کمتر می شود.
آینده ای بهتر- باید گفت که رسانه های مکتوب در آینده
نمی تواند وضعیتی بدتر از این روزها داشته باشد. چرا که بحران اقتصادی به حدی رسیده است که خیلی از روزنامه ها شمارگان شان را کم کرده اند تا بتوانند هزینه های شان را کاهش دهند. مولفه های تاثیرگذار بر هزینه های یک روزنامه، گرانی کاغذ و رکود بازار است که در چند سال اخیر شاهد آن هستیم.
در نتیجه به نظر می رسد شرایط برای رسانه های مکتوب از این بدتر نمی شود و در آینده رسانه های مکتوب اوضاع بهتری را تجربه خواهند کرد، به شرط آن که الزامات مذکور را رعایت کنند. گرچه وضعیت کنونی به خصوص به لحاظ اقتصادی یکی از سخت ترین شرایط حفظ روزنامه هاست، اما چنان چه صاحبان رسانه های مکتوب به الزامات کار حرفه ای و ارتقای مداوم کیفیت از یک سو و پیگیری مطالبات اصیل و اساسی مردم و شناخت فرصت ها از دیگر سو همت بگمارند و همچنین صداقت و امانتداری و شناخت و پاسخ گویی به نیازهای مخاطبان را اصل بدانند همچنان می توانند زنده، اثرگذار و حتی جریان ساز باشند.
با همه این مشکلات اما خراسان به گواه بیست هزارمین شماره اش نشان داده به لطف امام رئوف شمس الشموس حضرت علی بن موسی الرضا(ع) و به پشتوانه مردم رسانه ماندگار بوده، هست وخواهد ماند.