کوتاهی قد کودکان و هر آنچه باید بدانید
کودکان کوتاه قد والدین را نگران می‌کنند که چرا رشد نمی‌کنند؟ چرا از هم سن و سالهایشان کوتاه قد‌تر هستند؟ چه کنیم تا مشکل کوتاهی قد آن‌ها حل شود؟
کودکان کوتاه قد والدین را نگران می‌کنند که چرا رشد نمی‌کنند؟ چرا از هم سن و سالهایشان کوتاه قد‌تر هستند؟ چه کنیم تا مشکل کوتاهی قد آن‌ها حل شود و.. که پاسخ همه را در ادامه خواهید یافت. در این بخش به اصطلاح تاخیر رشد به مسئله‌ی کوتاهی قد در کودکان خواهیم پرداخت.
تاخیر رشد زمانی رخ می‌دهد که یک کودک به میزان نرمال نسبت به سن خود رشد نمی‌کند این تاخیر ممکن است ناشی از شرایط سلامتی نظیر کمبود هورمون رشد یا کم کاری تیروئید باشد در برخی موارد، درمان اولیه می‌تواند به کودک برای رسیدن به یک قد عادی یا نزدیک به نرمال کمک کند.
نقش تغذیه بر رشد قدی کودکان
برای رشد و نمو کودکان علاوه بر انرژی، وجود اسید آمینه و اسید چرب که در برخی از چربی‌ها مانند ماهی و روغن‌های گیاهی وجود دارد نیاز می‌باشد.
استفاده از غذا‌هایی که پروتئین آن‌ها مطلوب نباشد و نتواند اسیدآمینه کافی را برای بدن کودک فراهم کند منجر به کندی رشد کودک خواهد شد. دریافت ریز مغذی‌های متفاوت مانند ویتامین‌ها و املاح برای رشد مناسب کودک ضروری است. از جمله مهمترین ریز مغذی‌ها می‌توان به آهن، کلسیم، روی اشاره کرد که کمبود آن‌ها باعث تاخیر رشد خواهد شد.
علائم کوتاهی قد در کودکان
معمولا پدر و مادر کوتاه، کودکان کوتاه‌قدی دارند. کودکانی که به لحاظ فامیلی قد کوتاهی دارند، دچار علائم خاصی که مربوط به رشد کودکان باشد، نیستند. آن‌ها در زمان مناسب وارد مرحله بلوغ می‌شوند و دوره بلوغ خود را به صورت طبیعی طی می‌کنند. آن‌ها به طور معمول قدی مشابه والدین خود خواهند داشت.
کودکانی که به "تاخیرسرشتی رشد" مبتلا هستند، هیچ بیماری خاصی نخواهند داشت. این کودکان دیر‌تر از همسالان خود وارد دوره بلوغ می‌شوند. از آنجا که دوره رشد آن‌ها طولانی‌تر است، نسبت به همسالان خود از قد کوتاه‌تری برخوردار هستند. الگوی رشد آن‌ها شبیه به والدینشان خواهد بود.
ممکن است برخی از علائم کوتاهی قد، نشان دهنده‌ی شرایط خاص پزشکی باشد. اگر علائم زیر را مشاهده کردید، باید توسط پزشک بررسی‌های بیشتری صورت بپذیرد:
دلایل کوتاهی قد در کودکان
دلایل کوتاهی قد را می‌توان در سه دسته عمده تقسیم بندی نمود:
بیماری‌های مزمن (برای مثال، سوء تغذیه)، عوامل ژنتیکی و خانوادگی و یا ایجاد اختلال در فرایند رشد کودکان (مثلاً بلوغ زودرس یا دیررس).
در سراسر جهان، سوء تغذیه شایع‌ترین علت نارسایی رشد است و معمولاً به فقر و یا عدم توسعه یافتگی جوامع باز می‌گردد. سوء تغذیه در کشور‌های توسعه یافته، اغلب ناشی از رژیم‌های نامناسب غذایی است. در این موارد وزن گیری ناکافی کودک بیشتر قابل توجه است تا کوتاهی قد.
کودکانی که از لحاظ ژنتیکی کوتاه هستند، معمولاً پدر و مادری کوتاه‌قد دارند. این کودکان سرعت رشدشان طبیعی (میزان رشد نسبت به زمان) است و رشد استخوان آن‌ها نیز مراحل طبیعی (که توسط مقایسه سن استخوانی و سن تقویمی مشخص می‌شود.) خود را طی می‌کند. آن‌ها در زمان مناسب وارد مرحله بلوغ خود می‌شوند و به طور معمول طول قدشان با قد پدر و مادرشان سازگاری دارد.
"تأخیر سرشتی رشد" اصطلاحی است که برای توصیف فرزندانی که کوچک‌تر از سن طبیعی خود هستند، اما نرخ رشدشان طبیعی است، بکار می‌رود. نشانه‌های "تأخیر سرشتی رشد" عبارت‌اند از: تأخیر در سن استخوان‌ها، سرعت رشد طبیعی، رشد قد بر اساس الگوی رشد خانواده. "بلوغ تأخیری" اصطلاحی است که اکثراً برای کودکان مبتلا به "تأخیر سرشتی رشد"، بکار برده می‌شود. معمولاً این افراد دارای بستگان نزدیکی هستند که او نیز به این عارضه مبتلا می‌باشد. به عنوان مثال ممکن است در خانواده آن‌ها دختری باشد که پس از ۱۵ سالگی، اولین قاعدگی او رخ می‌دهد. یا پسری که بعد از ۱۸ سالگی به سن بلوغ برسد.
هرچند که نادر است، اما اختلالات غدد درون ریز، مانند کم کاری تیروئید (کمبود هورمون‌های تیروئید) و یا کمبود هورمون‌های رشد نیز می‌تواند در رشد کودک مؤثر باشند.
معمولاً قد و قامت کوتاه می‌تواند با بیماری‌های ژنتیکی نیز مرتبط باشد، مانند جهش ژن SHOX، سندرم داون، یا سندرم ترنر.
چه زمانی به پزشک مراجعه نماییم؟
اگر کودک شما به طور قابل توجهی کوتاه‌تر از کودکان هم سن خود است، اگر شما متوجه کاهش نرخ رشد و یا توقف رشد او شدید، باید به پزشک مراجعه نمایید.
معاینه و آزمایشات
پزشک سابقه و شرح حال دقیقی از کودک دریافت می‌کند سپس معاینات فیزیکی را انجام می‌دهد از جمله: اندازه گیری قد، وزن، اندازه اندام‌ها و تنه کودک.
ممکن است پزشک برای بررسی اختلالات هورمونی و ژنتیکی، آزمایش خون درخواست دهد.
آزمایش‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• برای ارزیابی کمبود هورمون رشد: آزمایش بررسی سطح انسولین
• برای ارزیابی بیماری‌های خونی: آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی
• برای ارزیابی کم کاری تیروئید: آزمایش سطح تیروکسین (T۴) خون و هورمون محرک تیروئید (TSH)
• برای ارزیابی سندرم ترنر (یکی از علت‌های شایع کوتاهی قد در دختران): آزمایش کاریوتایپ برای تشخیص ناهنجاری‌های کروموزومی
• برای ارزیابی جهش‌های ژنتیکی:، آزمایش خون برای آنالیز DNA
ممکن است پزشک به منظور تعیین سن استخوانی کودک، با کمک اشعه ایکس از مچ و دست چپ تصویر برداری نمایید. اگر پزشک به وجود تومور شک کند و آن را عامل کوتاهی قد بداند، ممکن است اسکن‌ها و ازمایشات خاص دیگری را نیز برای شما درخواست دهد.
درمان‌های پزشکی
درمان‌ها به عوامل به وجود آورنده کوتاهی قد بستگی دارند.
برای کودکانی که به طور طبیعی قدشان کوتاه است، به طور کلی ضرورتی برای درمان و بلند شدن قد وجود ندارد. والدین باید درک نمایند که استفاده از هورمون‌های رشد در کودکانی که به صورت ذاتی کوتاه‌قد هستند، مؤثر نمی‌باشد.
دارو‌ها
درمان با دارو به علت کوتاهی قد بستگی دارد. استفاده از هورمون‌های تیروئید بسیار آسان و برای کودکان مبتلا به کم کاری تیروئید بسیار مؤثر است. درمان با هورمون‌های نوترکیب رشد انسانی (سوماتوتروپین مشتق شده از rDNA) بسیار مؤثر و ایمن است؛ و برای کسانی که به علت کمبود هورمون‌های رشد قدشان دچار اختلال شده است مفید می‌باشد. FDA آن را تأیید کرده و برای برخی از بیماری‌های دیگر مرتبط با کوتاهی قد نیز مفید است. با این حال، هورمون رشد برای کودکانی که به طور ذاتی کوتاه‌قد می‌باشند، مؤثر نیست (کودکانی که به صورت خانوادگی کوتاه‌قد هستند). هورمون‌های رشد باید تحت مراقبت متخصص غدد کودکان استفاده گردد.
عمل جراحی
درمان جراحی بستگی به علت زمینه‌ای کوتاهی قد دارد. اگر یک تومور مغزی باعث کمبود هورمون رشد شده باشد، ممکن است به عمل جراحی نیاز باشد.
خیلی از پدر و مادرها می‌دانند قد فرزندشان کوتاه‌تر از حالت طبیعی است، اما دست روی دست می‌گذارند و کاری انجام نمی دهند تا زمانی که فرصت داشته باشند یا وقتی کوتاهی قد، کودک شان را آزار دهد، در حالی که برای درمان کوتاهی قد کودکان باید به موقع به پزشک متخصص غدد مراجعه شود.
تاخیر رشد زمانی رخ می‌دهد که یک کودک به میزان نرمال نسبت به سن خود رشد نمی‌کند این تاخیر ممکن است ناشی از شرایط سلامتی نظیر کمبود هورمون رشد یا کم کاری تیروئید باشد در برخی موارد، درمان اولیه می‌تواند به کودک برای رسیدن به یک قد عادی یا نزدیک به نرمال کمک کند.
نقش تغذیه بر رشد قدی کودکان
برای رشد و نمو کودکان علاوه بر انرژی، وجود اسید آمینه و اسید چرب که در برخی از چربی‌ها مانند ماهی و روغن‌های گیاهی وجود دارد نیاز می‌باشد.
استفاده از غذا‌هایی که پروتئین آن‌ها مطلوب نباشد و نتواند اسیدآمینه کافی را برای بدن کودک فراهم کند منجر به کندی رشد کودک خواهد شد. دریافت ریز مغذی‌های متفاوت مانند ویتامین‌ها و املاح برای رشد مناسب کودک ضروری است. از جمله مهمترین ریز مغذی‌ها می‌توان به آهن، کلسیم، روی اشاره کرد که کمبود آن‌ها باعث تاخیر رشد خواهد شد.
علائم کوتاهی قد در کودکان
معمولا پدر و مادر کوتاه، کودکان کوتاه‌قدی دارند. کودکانی که به لحاظ فامیلی قد کوتاهی دارند، دچار علائم خاصی که مربوط به رشد کودکان باشد، نیستند. آن‌ها در زمان مناسب وارد مرحله بلوغ می‌شوند و دوره بلوغ خود را به صورت طبیعی طی می‌کنند. آن‌ها به طور معمول قدی مشابه والدین خود خواهند داشت.
کودکانی که به "تاخیرسرشتی رشد" مبتلا هستند، هیچ بیماری خاصی نخواهند داشت. این کودکان دیر‌تر از همسالان خود وارد دوره بلوغ می‌شوند. از آنجا که دوره رشد آن‌ها طولانی‌تر است، نسبت به همسالان خود از قد کوتاه‌تری برخوردار هستند. الگوی رشد آن‌ها شبیه به والدینشان خواهد بود.
ممکن است برخی از علائم کوتاهی قد، نشان دهنده‌ی شرایط خاص پزشکی باشد. اگر علائم زیر را مشاهده کردید، باید توسط پزشک بررسی‌های بیشتری صورت بپذیرد:
- توقف رشد کودک یا رشد کمتر از حد مورد انتظار (کمتر از ۴ سانتی متر در هر سال، قبل از بلوغ)
- کاهش یا افزایش وزن (بیش از ۲.۵ کیلو در یک ماه)
- ضعف تغذیه / از دست دادن اشتها
- بلوغ جنسی دیررس (عدم رشد سینه در سن ۱۴ سالگی یا عدم قاعدگی تا سن ۱۵ سالگی برای دختران. بزرگ نشدن بیضه‌ها تا سن ۱۴ سالگی برای پسران)
دلایل کوتاهی قد در کودکان
دلایل کوتاهی قد را می‌توان در سه دسته عمده تقسیم بندی نمود:
بیماری‌های مزمن (برای مثال، سوء تغذیه)، عوامل ژنتیکی و خانوادگی و یا ایجاد اختلال در فرایند رشد کودکان (مثلاً بلوغ زودرس یا دیررس).
در سراسر جهان، سوء تغذیه شایع‌ترین علت نارسایی رشد است و معمولاً به فقر و یا عدم توسعه یافتگی جوامع باز می‌گردد. سوء تغذیه در کشور‌های توسعه یافته، اغلب ناشی از رژیم‌های نامناسب غذایی است. در این موارد وزن گیری ناکافی کودک بیشتر قابل توجه است تا کوتاهی قد.
کودکانی که از لحاظ ژنتیکی کوتاه هستند، معمولاً پدر و مادری کوتاه‌قد دارند. این کودکان سرعت رشدشان طبیعی (میزان رشد نسبت به زمان) است و رشد استخوان آن‌ها نیز مراحل طبیعی (که توسط مقایسه سن استخوانی و سن تقویمی مشخص می‌شود.) خود را طی می‌کند. آن‌ها در زمان مناسب وارد مرحله بلوغ خود می‌شوند و به طور معمول طول قدشان با قد پدر و مادرشان سازگاری دارد.
"تأخیر سرشتی رشد" اصطلاحی است که برای توصیف فرزندانی که کوچک‌تر از سن طبیعی خود هستند، اما نرخ رشدشان طبیعی است، بکار می‌رود. نشانه‌های "تأخیر سرشتی رشد" عبارت‌اند از: تأخیر در سن استخوان‌ها، سرعت رشد طبیعی، رشد قد بر اساس الگوی رشد خانواده. "بلوغ تأخیری" اصطلاحی است که اکثراً برای کودکان مبتلا به "تأخیر سرشتی رشد"، بکار برده می‌شود. معمولاً این افراد دارای بستگان نزدیکی هستند که او نیز به این عارضه مبتلا می‌باشد. به عنوان مثال ممکن است در خانواده آن‌ها دختری باشد که پس از ۱۵ سالگی، اولین قاعدگی او رخ می‌دهد. یا پسری که بعد از ۱۸ سالگی به سن بلوغ برسد.
هرچند که نادر است، اما اختلالات غدد درون ریز، مانند کم کاری تیروئید (کمبود هورمون‌های تیروئید) و یا کمبود هورمون‌های رشد نیز می‌تواند در رشد کودک مؤثر باشند.
معمولاً قد و قامت کوتاه می‌تواند با بیماری‌های ژنتیکی نیز مرتبط باشد، مانند جهش ژن SHOX، سندرم داون، یا سندرم ترنر.
چه زمانی به پزشک مراجعه نماییم؟
اگر کودک شما به طور قابل توجهی کوتاه‌تر از کودکان هم سن خود است، اگر شما متوجه کاهش نرخ رشد و یا توقف رشد او شدید، باید به پزشک مراجعه نمایید.
معاینه و آزمایشات
پزشک سابقه و شرح حال دقیقی از کودک دریافت می‌کند سپس معاینات فیزیکی را انجام می‌دهد از جمله: اندازه گیری قد، وزن، اندازه اندام‌ها و تنه کودک.
ممکن است پزشک برای بررسی اختلالات هورمونی و ژنتیکی، آزمایش خون درخواست دهد.
آزمایش‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• برای ارزیابی کمبود هورمون رشد: آزمایش بررسی سطح انسولین
• برای ارزیابی بیماری‌های خونی: آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی
• برای ارزیابی کم کاری تیروئید: آزمایش سطح تیروکسین (T۴) خون و هورمون محرک تیروئید (TSH)
• برای ارزیابی سندرم ترنر (یکی از علت‌های شایع کوتاهی قد در دختران): آزمایش کاریوتایپ برای تشخیص ناهنجاری‌های کروموزومی
• برای ارزیابی جهش‌های ژنتیکی:، آزمایش خون برای آنالیز DNA
ممکن است پزشک به منظور تعیین سن استخوانی کودک، با کمک اشعه ایکس از مچ و دست چپ تصویر برداری نمایید. اگر پزشک به وجود تومور شک کند و آن را عامل کوتاهی قد بداند، ممکن است اسکن‌ها و ازمایشات خاص دیگری را نیز برای شما درخواست دهد.
درمان‌های پزشکی
درمان‌ها به عوامل به وجود آورنده کوتاهی قد بستگی دارند.
برای کودکانی که به طور طبیعی قدشان کوتاه است، به طور کلی ضرورتی برای درمان و بلند شدن قد وجود ندارد. والدین باید درک نمایند که استفاده از هورمون‌های رشد در کودکانی که به صورت ذاتی کوتاه‌قد هستند، مؤثر نمی‌باشد.
دارو‌ها
درمان با دارو به علت کوتاهی قد بستگی دارد. استفاده از هورمون‌های تیروئید بسیار آسان و برای کودکان مبتلا به کم کاری تیروئید بسیار مؤثر است. درمان با هورمون‌های نوترکیب رشد انسانی (سوماتوتروپین مشتق شده از rDNA) بسیار مؤثر و ایمن است؛ و برای کسانی که به علت کمبود هورمون‌های رشد قدشان دچار اختلال شده است مفید می‌باشد. FDA آن را تأیید کرده و برای برخی از بیماری‌های دیگر مرتبط با کوتاهی قد نیز مفید است. با این حال، هورمون رشد برای کودکانی که به طور ذاتی کوتاه‌قد می‌باشند، مؤثر نیست (کودکانی که به صورت خانوادگی کوتاه‌قد هستند). هورمون‌های رشد باید تحت مراقبت متخصص غدد کودکان استفاده گردد.
عمل جراحی
درمان جراحی بستگی به علت زمینه‌ای کوتاهی قد دارد. اگر یک تومور مغزی باعث کمبود هورمون رشد شده باشد، ممکن است به عمل جراحی نیاز باشد.
خیلی از پدر و مادرها می‌دانند قد فرزندشان کوتاه‌تر از حالت طبیعی است، اما دست روی دست می‌گذارند و کاری انجام نمی دهند تا زمانی که فرصت داشته باشند یا وقتی کوتاهی قد، کودک شان را آزار دهد، در حالی که برای درمان کوتاهی قد کودکان باید به موقع به پزشک متخصص غدد مراجعه شود.