آیا بروز عوارض نشان‌دهنده اثرگذاری واکسن است؟
بسیاری از افراد وقتی بعد از دریافت واکسن کووید-۱۹ دچار سردرد می‌شوند یا کمی احساس بیماری می‌کنند، این طور برداشت می‌کنند که سیستم ایمنی بدنشان سخت در حال کار است. در مقابل، برخی دیگر که بعد از تزریق واکسن دچار هیچ عارضه‌ای نمی‌شوند نگران هستند که ممکن است واکسن کار خود را درست انجام نداده یا سیستم ایمنی بدن آنها واکنش درستی به واکسن نشان نداده باشد. اما آیا واقعا ارتباطی بین عوارضی که بعد از واکسن مشاهده می‌کنید و آن چه در سطح سلولی درون بدن شما اتفاق می‌افتد وجود دارد؟
«رابرت فینبرگ» پزشکی که در زمینه بیماری‌های عفونی و ایمونولوژی دانشکده پزشکی دانشگاه ماساچوست فعالیت می‌کند، توضیح می‌دهد که چرا این برداشت با واقعیت عملکرد واکسن‌ها مطابقت ندارد.
وقتی واکسن دریافت می‌کنید بدن شما چه کاری انجام می‌دهد؟
سیستم ایمنی بدن شما از طریق دو سیستم مختلف به مولکول‌های خارجی که هر واکسنی را تشکیل می‌دهند پاسخ می‌دهد. پاسخ اولیه به دلیل آن چه پاسخ ایمنی ذاتی نامیده می‌شود اتفاق می‌افتد. این سیستم به محض این که سلول‌های بدن شما متوجه شوند در معرض هر گونه ماده خارجی از یک ترکش گرفته تا یک ویروس قرار گرفته‌اند، فعال می‌شود. هدف این سیستم از بین بردن مهاجم است. گلبول‌های سفید خون به نام نوتروفیل‌ها و ماکروفاژها برای از بین بردن این مهاجم تلاش می‌کنند.
این اولین خط دفاعی نسبتا کوتاه‌مدت است و چند ساعت یا چند روز طول می‌کشد اما فعال‌شدن خط دوم دفاعی روزها تا هفته‌ها به طول می‌انجامد. این پاسخ ایمنی سازگارشونده که ماندگاری آن طولانی‌مدت است به سلول‌های T و B سیستم ایمنی بدن شما متکی است. این سلول‌ها یاد می‌گیرند مهاجمان خاص مانند پروتئین ویروس کرونا را تشخیص دهند. اگر این سلول‌های ایمنی، در ماه‌ها یا حتی سال‌های آینده دوباره با این مهاجم روبه‌رو شوند، آن را شناسایی و آنتی‌بادی تولید می‌کنند که آن را از بین می‌برد. درباره واکسن‌های سارس-کووید-۲، ایجاد پاسخ انطباقی که محافظت طولانی‌مدت در برابر ویروس را به همراه دارد، تقریباً دو هفته طول می‌کشد. علایمی که در یکی - دو روز بعد از دریافت واکسن با آنها مواجه می‌شوید، بخشی از پاسخ ایمنی ذاتی است. واکنش التهابی بدن که با هدف پاکسازی سریع مولکول‌های خارجی صورت می‌گیرد.
عوارض بعد از تزریق واکسن چه معنایی دارد؟
عوارضی که بعد از تزریق واکسن بروز می‌کند از یک فرد به فرد دیگر متفاوت است اما این که پاسخ اولیه چقدر چشمگیر است، لزوماً به پاسخ طولانی‌مدت مربوط نمی‌شود. در خصوص دو دوز واکسن کووید-۱۹، بیش از ۹۰ درصد افراد واکسینه‌شده پاسخ ایمنی تطبیقی محافظتی پیدا کرده‌اند؛ در حالی که کمتر از ۵۰ درصد دچار عوارض جانبی شدند که بیشتر آنها خفیف بوده‌اند. نکته اصلی این است که شما نمی‌توانید بر اساس عوارض بیرونی که مشاهده می‌کنید، میزان عملکرد واکسن در بدن‌تان را ارزیابی کنید. افراد مختلف پاسخ ایمنی قوی یا ضعیف به واکسن نشان می‌دهند اما عوارض جانبی پس از تزریق واکسن به شما نمی‌گوید که جزو کدام دسته هستید. در واقع دومین پاسخ ایمنی، یعنی پاسخ ایمنی تطبیقی است که به بدن کمک می‌کند تا ایمنی کسب کند، نه پاسخ التهابی که تحریک‌کننده دردهای اولیه است. این امکان هم وجود دارد که شما بعد از دریافت واکسن متوجه هیچ‌گونه عوارضی نشوید.
اگر بعد از تزریق واکسن احساس بیماری کنیم، آیا این نشان‌دهنده مصونیت قوی است؟
دانشمندان هیچ‌گونه ارتباطی بین واکنش التهابی اولیه و پاسخ طولانی‌مدت که منجر به ایمنی در برابر بیماری می‌شود، شناسایی نکرده‌اند. هیچ‌گونه شواهد علمی وجود ندارد که نشان دهد فردی با عوارض جانبی واضح‌تر بعد از تزریق واکسن در برابر کووید-۱۹ ایمنی پیدا کند و هیچ دلیلی وجود ندارد که یک پاسخ ایمنی ذاتی شدید، پاسخ انطباقی فرد را بهتر کند. واکسن‌های مجاز کووید-۱۹ ایمنی محافظتی را برای بیش از ۹۰ درصد از دریافت‌کنندگان فراهم می‌کند اما کمتر از ۵۰ درصد افراد برخی واکنش‌ها نسبت به واکسن را گزارش می‌دهند و تعداد بسیار کمی هم واکنش شدید دارند.
وقتی واکسن دریافت می‌کنید بدن شما چه کاری انجام می‌دهد؟
سیستم ایمنی بدن شما از طریق دو سیستم مختلف به مولکول‌های خارجی که هر واکسنی را تشکیل می‌دهند پاسخ می‌دهد. پاسخ اولیه به دلیل آن چه پاسخ ایمنی ذاتی نامیده می‌شود اتفاق می‌افتد. این سیستم به محض این که سلول‌های بدن شما متوجه شوند در معرض هر گونه ماده خارجی از یک ترکش گرفته تا یک ویروس قرار گرفته‌اند، فعال می‌شود. هدف این سیستم از بین بردن مهاجم است. گلبول‌های سفید خون به نام نوتروفیل‌ها و ماکروفاژها برای از بین بردن این مهاجم تلاش می‌کنند.
این اولین خط دفاعی نسبتا کوتاه‌مدت است و چند ساعت یا چند روز طول می‌کشد اما فعال‌شدن خط دوم دفاعی روزها تا هفته‌ها به طول می‌انجامد. این پاسخ ایمنی سازگارشونده که ماندگاری آن طولانی‌مدت است به سلول‌های T و B سیستم ایمنی بدن شما متکی است. این سلول‌ها یاد می‌گیرند مهاجمان خاص مانند پروتئین ویروس کرونا را تشخیص دهند. اگر این سلول‌های ایمنی، در ماه‌ها یا حتی سال‌های آینده دوباره با این مهاجم روبه‌رو شوند، آن را شناسایی و آنتی‌بادی تولید می‌کنند که آن را از بین می‌برد. درباره واکسن‌های سارس-کووید-۲، ایجاد پاسخ انطباقی که محافظت طولانی‌مدت در برابر ویروس را به همراه دارد، تقریباً دو هفته طول می‌کشد. علایمی که در یکی - دو روز بعد از دریافت واکسن با آنها مواجه می‌شوید، بخشی از پاسخ ایمنی ذاتی است. واکنش التهابی بدن که با هدف پاکسازی سریع مولکول‌های خارجی صورت می‌گیرد.
عوارض بعد از تزریق واکسن چه معنایی دارد؟
عوارضی که بعد از تزریق واکسن بروز می‌کند از یک فرد به فرد دیگر متفاوت است اما این که پاسخ اولیه چقدر چشمگیر است، لزوماً به پاسخ طولانی‌مدت مربوط نمی‌شود. در خصوص دو دوز واکسن کووید-۱۹، بیش از ۹۰ درصد افراد واکسینه‌شده پاسخ ایمنی تطبیقی محافظتی پیدا کرده‌اند؛ در حالی که کمتر از ۵۰ درصد دچار عوارض جانبی شدند که بیشتر آنها خفیف بوده‌اند. نکته اصلی این است که شما نمی‌توانید بر اساس عوارض بیرونی که مشاهده می‌کنید، میزان عملکرد واکسن در بدن‌تان را ارزیابی کنید. افراد مختلف پاسخ ایمنی قوی یا ضعیف به واکسن نشان می‌دهند اما عوارض جانبی پس از تزریق واکسن به شما نمی‌گوید که جزو کدام دسته هستید. در واقع دومین پاسخ ایمنی، یعنی پاسخ ایمنی تطبیقی است که به بدن کمک می‌کند تا ایمنی کسب کند، نه پاسخ التهابی که تحریک‌کننده دردهای اولیه است. این امکان هم وجود دارد که شما بعد از دریافت واکسن متوجه هیچ‌گونه عوارضی نشوید.
اگر بعد از تزریق واکسن احساس بیماری کنیم، آیا این نشان‌دهنده مصونیت قوی است؟
دانشمندان هیچ‌گونه ارتباطی بین واکنش التهابی اولیه و پاسخ طولانی‌مدت که منجر به ایمنی در برابر بیماری می‌شود، شناسایی نکرده‌اند. هیچ‌گونه شواهد علمی وجود ندارد که نشان دهد فردی با عوارض جانبی واضح‌تر بعد از تزریق واکسن در برابر کووید-۱۹ ایمنی پیدا کند و هیچ دلیلی وجود ندارد که یک پاسخ ایمنی ذاتی شدید، پاسخ انطباقی فرد را بهتر کند. واکسن‌های مجاز کووید-۱۹ ایمنی محافظتی را برای بیش از ۹۰ درصد از دریافت‌کنندگان فراهم می‌کند اما کمتر از ۵۰ درصد افراد برخی واکنش‌ها نسبت به واکسن را گزارش می‌دهند و تعداد بسیار کمی هم واکنش شدید دارند.