مشق شب دستوری نیست
حذف تکالیف دانش‌آموزان از جهات مختلف باید مورد بررسی قرار گرفت تا جایی که شماری از مدیران انتشارات کتاب‌های کنکور و کمک درسی به قم رفته و با شماری از مراجع تقلید و روحانیون ارشد دیدار کرده‌اند. برخی روحانیون نیز در این دیدارها، از یکی از برنامه‌های وزارت آموزش‌وپرورش برای حذف تکلیف شب دانش‌آموزان انتقاد کرده‌اند. مدیر انتشارات کتاب‌های کنکور و کمک درسی گاج در این‌باره گفت: سیستم حذف تکلیف در منزل، برای دانش‌آموزان آثار جبران‌ناپذیری دارد و موجب هدایت آنها به فضای مجازی می‌شود. ابوالفضل جوکار که با آیت ا...حسینی بوشهری در قم دیدار کرده بود، از برنامه وزارت آموزش‌وپرورش برای حذف تکلیف شبانه دانش آموزان انتقاد کرد. او گفت: حذف تکالیف در مدارس با الگو گرفتن از فنلاند کار سنجیده‌ای نیست. اینکه بخواهیم سیستم آموزشی یک کشور خارجی دیگر را کپی و آن را در کشورمان اجرایی کنیم، نمی‌تواند جوابگوی سیستم آموزشی کشور باشد. همچنین نایب رئیس جامعه مدرسان از ایده حذف تکلیف شبانه دانش آموزان انتقاد کرد. بوشهری ادامه داد: در جامعه بین افراط و تفریط قرار گرفته‌ایم. گاهی در آموزش و پرورش، سخت‌گیری‌ها آنچنان زیاد است که دانش آموز از مدرسه‌زده می‌شود، گاهی هم تکالیف را از دانش آموز می‌گیریم، این همان تفریط است.
باید به تعادل برسیم
رویکرد نوشتن تکالیف و مشق شب مساله مهمی است، یادگیری کودکان که خود سازندگان فردای این سرزمین هستند، به این مساله وابسته است، برای همین است که موضوع بحث و گفت و گوها جدی شده است، یک کارشناس آموزش و پرورش با اشاره به اینکه خواندن و نوشتن، خود نوعی مهارت است، به «آرمان» می‌گوید: آنهایی که از نظر کارشناسی درباره این مساله صحبت می‌کنند به دو گروه تقسیم شده‌اند، بخشی که می‌گویند مشق شب فشار بیهوده بر دانش‌آموز است و سیستم آموزشی ایران را با کشورهایی مانند فنلاند مقایسه می‌کنند که میانگین تکالیف دانش‌آموزان حدود نیم ساعت در روز است. در حالی که در ایران می‌بینند که دانش آموزان در دوره دبستان بیش از سه ساعت از تکالیف خود را باید در خانه انجام دهند، این کودک که از صبح در مدرسه بوده است، بعد از ظهر هم روال آموزشی او ادامه خواهد داشت. تجربه‌های آموزشی پیشرو برای کشورهایی مانند فنلاند و سوئیس می‌گوید که هر چقدر بتوانید فضای آموزشی منزل را با فضای مدارس متفاوت کنید، برای یادگیری کودکان مناسب‌تر خواهد بود. این کشورها هر کار آموزشی را در مدارس انجام می‌دهند. محمدرضا نیک‌نژاد توضیح می‌دهد: دسته‌ای هم بر این فکرند که وزیر آموزش و پرورش دستور داده است که مشق شب را حذف کنند، آموزش ابتدایی هم گفت که این طرح را برای کلاس‌های زیر 15 نفر اجرا می‌کنیم و این در حال اجرا شدن است و مهم این است که خانواده‌ها می‌گویند که این طرح موجب افت مهارت‌های خواندنی و نوشتنی کودکان شده است. او با تاکید بر اینکه در نحوه تصمیم‌گیری برای چگونگی سیستم آموزش باید به تعادل برسیم، ادامه می‌دهد: در زمان قدیم مشق نوشتن به نوعی تنبیه انگاشته می‌شد و کودکان را وادار می‌کردند ساعات طولانی تکلیف شب بنویسند. از طرفی نباید به قدری این مساله را نادیده بگیریم که در بخش آموزشی با مشکل مواجه شویم. هدف بخش آموزشی در آموزش و پرورش خواندن، نوشتن و حساب است. این سه هدف اصلی آموزش است و باید کودک را به نوعی آموزش دهیم که مهارت‌های پایه را در آموزش به‌دست آورد. اگر مشق شب را آنقدر کاهش دهید که برای کودک گسست ایجاد شود و نتواند مهارت کسب کند، این خود نقصانی است که در چند سال اخیر به آن دامن زده شده است. این روند می‌خواهد فشار آموزشی را روی کودکان کم کند و کم کم به‌جایی برسد که افراط و تفریط از بین برود و به تعادل و نتیجه نهایی رسیده شود.
تصمیمات آموزش و پرورش نیاز به پژوهش دارد
نیک‌نژاد درباره تاثیر جایگزین کردن مشق شب با مهارت‌های آموزشی بر یادگیری کودکان توضیح می‌دهد: در چند سال اخیر به‌جای اینکه تکالیف نوشتنی را در کودکان زیاد کنند، به دانش‌آموزان برگه‌هایی در قالب تکالیف داده می‌شد تا به سوالات پاسخ دهند و جاهای خالی را پرکنند. این مساله در علوم و تا اندازه‌ای ریاضی و نه به اندازه‌ای که تغییری در آموزش ایجاد شود، محاسبات را تحت شعاع قرار داد. مهارتی کردن تکلیف خیلی تخصصی است، نیاز به تحقیق و پژوهش دقیق دارد که بدانیم مشق مهارتی برای چیست و بعد به سمتی برویم که این تکالیف به مهارت‌ها آسیب نزند. بله می‌توان تکالیف را مهارتی کرد. این تغییر نیاز به این دارد که ما تعریف مشخصی از مهارتی کردن تکلیف داشته باشیم و بعد قسمت پژوهشی را بررسی کنیم. اگرچه تقریبا با تصمیماتی که در حوزه آموزش گرفته می‌شود، موافقم، اما این موافقت به این معنی نیست که هر روز رفتاری جدید را وارد مساله آموزش و پرورش کنیم. هر کدام از این مسائل نیاز به پژوهش دارند. به گفته نیک‌نژاد مطالعات سطحی کشورهای دیگر و تا حدی تجربیات داخلی در زمینه مشق شب باعث چنین تصمیمی شده است.
مشق شب دستور از بالا نیست
با وجود اختلاف نظرهایی که درباره مشق شب کودکان بالا گرفته است، سخنگوی کمیسیون آموزش با بیان اینکه امیدوارم روزی تمام افرادی که درباره مشق شب اظهار نظر می‌کنند معلم بوده باشند، به «آرمان» می‌گوید: موضوع مشق شب برای افرادی که رشته تعلیم و تربیت، فن معلمی و روش تدریس خوانده اند و معلم هستند، مشخص است. مشق شب یک فرمول کلی ندارد که بگوییم و از آن تبعیت کنند. متناسب با موضوع درس، شرایط کلاس و دانش‌آموزانی که به درس گوش می‌دهند و جایگاهی که کودکان در آن قرار می‌گیرند متفاوت است. مشق شب یک دستور از بالا نیست و قانونی لازم ندارد که مجلس هم در این مساله ورود پیدا کند. میرحمایت میرزاده با اشاره به اینکه این روزها هرکسی در رسانه‌ها به خود اجازه می‌دهد درباره مشق شب اظهار نظر کند، ادامه می‌دهد: نیازی به نظر مجلس و کمیسیون نیست. درباره این مساله نیازی به قانون‌گذاری نیست. موضوع تخصصی است که معلم مدرسه براساس موضوع درس، مخاطبان و شرایط مدرسه ممکن است مشق شب تعیین کند و بعضی شب‌ها لازم نباشد.