اسکیزوفرنی؛ پیچیده‌ترین و مظلومترین اختلال روانی
هر سال با فرا رسیدن ۲۴ می‌مصادف با سوم خرداد‌ماه روز جهانی «اسکیزوفرنی» با هدف توجه جوامع مختلف به این بیماری و حمایت بیشتر از بیماران در سراسر جهان برگزار می‌شود. شعار جهانی این روز به بالا بردن سطح آگاهی اجتماعی اختصاص یافته است.
اسکیزوفرنی یا روان گسیختگی یکی از رایج‌ترین و پیچیده‌ترین اختلالات روانی است که با اختلالات شناختی و هیجانی آشکار همراه است مشخصة این بیماری ازکارافتادگی فرایند‌های فکری و پاسخگویی عاطفی ضعیف است. این بیماری که در میان بیماری‌های عمده روان‌شناختی از همه وخیم‌تر است، معمولاً خود را به صورت توهم شنیداری، توهم‌های جنون‌آمیز یا عجیب و غریب، یا تکلم و تفکر آشفته نشان می‌دهد این در حالی است که این بیماری با اختلال در عملکرد اجتماعی یا شغلی قابل توجهی همراه است وشروع علائم آن نیز معمولاً در دوران نوجوانی است.
امروزه از اسکیزوفرنی به عنوان یک بیماری مغزی نام برده می‌شود که با اختلالات شناختی و هیجانی آشکار همراه است؛ از این رو شاید دیگر واژه اسکیزوفرنی نام چندان مناسبی برای این بیماری نباشد و بهتر باشد آن را اختلال یا بیماری «گسست شناختی رفتاری زودرس» نامید.
آمار‌ها چه می‌گویند
در حال حاضر ۳ هزار و ۳۴۲ بیمار اسکیزوفرنی تحت پوشش بهزیستی استان تهران قرار دارند که از این تعداد ۹۲۱ نفر مجهول‌الهویه هستند؛ این در حالی است که ۲۷ مرکز شبانه روزی نگهداری از بیماران اسکیزوفرنی نیز در استان تهران فعالیت می‌کنند که این مراکز با ظرفیت خدمت‌رسانی به ۲ هزار و ۴۵۳ نفر و همچنین ۱۱ مرکز خدمات در منزل با ظرفیت ارائه خدمات به ۶۵۰ نفر در سطح استان تهران به بیماران اسکیزوفرنی خدمات ارائه می‌دهند؛ به این ترتیب ۲۵درصد بیماران روانی مزمن کشور در مراکز توانبخشی شبانه روزی استان تهران نگهداری و به آنان ارائه خدمت می‌شود.
اقدامات انجام شده توسط سازمان بهزیستی
مهندس مصطفی سراج مدیرکل دفتر امور توانبخشی و مراقبتی سازمان بهزیستی کشور می‌گوید: رویکرد سازمان بهزیستی در طی این سال‌ها این بوده است که در ابعداد مختلف شرایط بیماران نیازمند به مراقبت را در نظر بگیرد و این در حالی است که اگر دستگاه‌های که متولی کمک‌رسانی هستند به کمک ما نیایند و نتوانیم به طور گروهی کار‌ها را انجام دهیم ممکن است خیلی از کار‌های ما اثرات لازم را نداشته باشد.
وی با بیان این مطلب که لایحه بیمارانی که دچار اختلالات روانی هستند توسط وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی تنظیم شده و در کمیسیون دولت مطرح شده است می‌افزاید: همواره تاکید ما بر این بوده است که به افرادی که دچار اختلالات روانی هستند نگاه پزشکی نداشته باشیم و سعی کنیم بهترین بیمارستان‌ها و مراکز درمانی را برای این بیماران داشته باشیم. زیرا وقتی که بیمار می‌خواهد به جامعه بر گردد اگر شرایط خانوادگی اش ایمن نباشد فرآیند درمان نمی‌تواند اثر بخشی خودش را داشته باشد و این در حالی است که اگر نگاه جامعی به این بیماران نباشد برنامه‌های ما نمی‌تواند بهره وری لازم را داشته باشد.
توهمات مثبت‌گرایانه اسکیزوفرنی
دکترفرنگیس کاظمی روانپزشک نیزدر مورد توهمات بیماران اسکیزوفرنی می‌گوید: بیماری اسکیزوفرنی در سنین نوجوانی و جوانی با نشان دادن علایم مثبت همراه است به طوری که پسر نوجوان خانواده صبح که از خواب بلند می‌شود ادعا می‌کند که پیغمبر یا ناپلئون بناپارت است که این مسأله هذیان بزرگ منشی است که خودش را به شکل مثبت نشان می‌دهد و این در حالی است که بیمار این مساله باور دارد. بیماری اسکیزوفرنی به بیماری فرهیختگان هم معروف است، زیرا که بسیاری از افرادی اندیشمند از این بیماری رنج برده‌اند، ولی به دلیل اینکه توانسته‌اند بیماری را به کمک دارو کنترل کنند موفق شده‌اند که مدارج علمی را طی کنند و به رشد لازم برسند.
درمان مادام‌العمر بیماران
نعیمه سید فاطمی مدیر گروه روان پرستاری دانشکده پرستاری مامایی دانشگاه ایران در مورد بیماران اسکیزوفرنی می‌گوید: بیماری اسکیزوفرنی یکی از انواع بیماری‌های روانی است که بیمار در ابعداد و عملکرد روانی از جمله رفتار، تکلم و تفکر دچار مشکل می‌شوند. به همین دلیل رفتار‌هایی از آنان سر می‌زند که مجبور هستند بیمار را به روانپزشک ارجاع دهند و یا در بیمارستان بستری کنند. متاسفانه، چون این بیماری اجزا مختلف روان را درگیر و تحت شعاع قرار می‌دهد درمانش مادام العمر است به طوری تا زمانی که بیمار از دارو استفاده می‌کند می‌تواند یک زندگی مستقل و مثمر ثمر داشته باشد در غیر این صورت بیمار تبدیل به یک فرد منزوی می‌شود و گریزان از اجتماع می‌شود که زندگیش وابسته به دیگران است.
وی با بیان این مطلب که بیماران اسکیزوفرنی از مظلومترین بیماران روانی هستند می‌افزاید: از مهمترین مشکلات این بیماران نگرش نادرست جامعه نسبت به آنان است این بیماران در حالت حاد بیماری ممکن است از خودشان حالت‌های تهاجمی نشان دهند و به خود و دیگران آسیب بزنند در حالی که اگر بیماریشان کنترل شود نه تنها خطر ناک نیستند بلکه انسان‌های خوبی هستند که از درک بالایی برخوردارند. متاسفانه مردم این تصور را دارند که این بیماران خطرناک هستند در حالی که این گونه نیست و این برخورد‌ها بزرگترین انگ و زجری است که بیماران و خانواده‌های آنان می‌بینند. این بیماران آنقدر مظلوم هستند که حتی نمی‌توانند حق و حقوق خودشان را بدست بیاورند. چون نگرش جامعه نسبت به این بیماران منفی است در هر موسسه و اداره که مشغول به کار می‌شوندبه دلایل واهی عذرشان را می‌خواهند و این عاملی می‌شود که بیمار تمایلشان را به کار از دست بدهند وتبدیل به انسان‌های وابسته شوند.
بیماران اسکیزوفرنی و مشکلات آنان
طیبه دهباشی زاده مدیر عامل انجمن حمایت از بیماران اسکیزو فرنیا (احبا) در مورد بیماران اسکیزو فرنیا می‌گوید: حدود هزار و ۶۰۰نفر از بیماران اسکیزو فرنی در انجمن پرونده دارند و حدود هزار نفر دیگراز بیماران هم پرونده بهزیستی دارند در مراکز روزانه توانبخشی هم ۶۰ تا ۷۰ بیمار وجود دارند.
وی در پاسخ به این پرسش که انجمن حمایت از بیماران اسکیزوفرنیا چه امکاناتی به بیماران ارائه می‌دهد می‌افزاید: انجمن امکاناتی مانند، پرداخت هزینه‌های درمانی و تحصیلی کودکان، ارائه خدمات توانبخشی، گروه درمانی، سایکوتراپی، موسیقی درمانی، کار درمانی، مددکاری، آموزش زبان انگلیسی و همچنین ایجاد کارگاه‌های حرفه‌ای مانند کارگاه چرم، منبت و سفال را با هدف آشنایی این بیماران با اجتماع و افزایش مهارت‌های اجتماعی انجام می‌دهد.
مشکل اصلی این بیماران که مانع از درمان و حضورشان در جامعه می‌شود انگ و استیگمای این بیماری است که به علت عدم شناخت این بیماری در جامعه بوجود آمده است. این در حالی است که متاسفانه صدا و سیما و رسانه‌ها هم تصویر غلطی از این بیماری را به تصویر می‌کشند. فیلم‌ها و سریال‌های ساخته شده نه تنها در جهت انگ زدایی کاری نمی‌کنند بلکه خودشان باعث انگ زدن به بیماران می‌شوند. در حالی که این بیماری مانند بیماری‌های دیگر مانند دیابت و… است که بیمار باید تا پایان عمر از دارو استفاده کند با این تفاوت که به بیماران دیگر انگی وارد نمی‌شود. متاسفانه دیده شده است که در مورد بیماران اعصاب و روان کلمه روانی بکار می‌رود که این کلمه بار منفی زیادی را در جامعه بوجود می‌آورد و باعث می‌شود که مردم از این بیماران دوری کنند این مساله تنها به بیمار فشار می‌آورد بلکه خانواده آنان را نیز در تنگنا قرار می‌دهد.
هزینه‌های سرسام‌آور درمان
دهباشی‌زاده با اشاره به این مطلب که مرکز ما خدمات با کیفیتی را به بیماران ارائه می‌دهد می‌افزاید: توانبخشی و موسیقی درمانی هزینه بالای دارد که با کمک خیرین توانسته‌ایم از عهده این مخارج برآیم این در حالی است که هزینه توانبخشی در ماه چیزی حدود ۵ر۱میلیون تومان است، ولی بهزیستی بابت آن ۴۰۰ هزار تومان پرداخت می‌کند.
وی در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر با چه مشکلاتی روبرو هستید یادآوری می‌کند: اشتغال این بیماران ازمهمترین مسائل است که ازاهمیت زیادی هم برخوردار است. ما بیماری داشتیم که حدود ۱۰ سال است به عنوان معلم زبان در انجمن مشغول فعالیت است او نه تنها ازدواج کرده وخانواده دارد بلکه مشکلات دیگران را هم حل و فصل می‌کند. ما باید به فکر اشتغال این بیماران باشیم تا بتوانند روی پای خودشان بایستند.
راهکار‌های توصیه شده روانپزشکان
روانپزشکان برای کمک به مداوای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، توصیه‌هایی به شرح زیر دارند:
ـ به شخص مبتلا کمک کنید بیماری خود را بپذیرد.
ـ با کم شدن و قطع افکار هذیانی، بیمار قادر به فراگیری آموزش‌های مورد نیاز است. به همین منظور، بهتر است اعضاء خانواده آموزش‌های لازم را فرا گیرند و در زمان‌های مناسب، اطلاعات مربوط به بیماری را با حوصله به بیمار منتقل کنند.
ـ در شخص بیمار امیدواری ایجاد کنید.
ـ بیمار را به ثبت علایم بیماری و عوارض دارویی تشویق کنید.
ـ بیمار را به تنظیم برنامه روزانه تشویق کنید.
ـ بیمار را به مصرف منظم داروهایش تشویق و برمصرف آن، نظارت کنید.
ـ به بیمار برای شرکت در فعالیت‌های تفریحی و اجتماعی مناسب کمک کنید.
امروزه از اسکیزوفرنی به عنوان یک بیماری مغزی نام برده می‌شود که با اختلالات شناختی و هیجانی آشکار همراه است؛ از این رو شاید دیگر واژه اسکیزوفرنی نام چندان مناسبی برای این بیماری نباشد و بهتر باشد آن را اختلال یا بیماری «گسست شناختی رفتاری زودرس» نامید.
آمار‌ها چه می‌گویند
در حال حاضر ۳ هزار و ۳۴۲ بیمار اسکیزوفرنی تحت پوشش بهزیستی استان تهران قرار دارند که از این تعداد ۹۲۱ نفر مجهول‌الهویه هستند؛ این در حالی است که ۲۷ مرکز شبانه روزی نگهداری از بیماران اسکیزوفرنی نیز در استان تهران فعالیت می‌کنند که این مراکز با ظرفیت خدمت‌رسانی به ۲ هزار و ۴۵۳ نفر و همچنین ۱۱ مرکز خدمات در منزل با ظرفیت ارائه خدمات به ۶۵۰ نفر در سطح استان تهران به بیماران اسکیزوفرنی خدمات ارائه می‌دهند؛ به این ترتیب ۲۵درصد بیماران روانی مزمن کشور در مراکز توانبخشی شبانه روزی استان تهران نگهداری و به آنان ارائه خدمت می‌شود.
اقدامات انجام شده توسط سازمان بهزیستی
مهندس مصطفی سراج مدیرکل دفتر امور توانبخشی و مراقبتی سازمان بهزیستی کشور می‌گوید: رویکرد سازمان بهزیستی در طی این سال‌ها این بوده است که در ابعداد مختلف شرایط بیماران نیازمند به مراقبت را در نظر بگیرد و این در حالی است که اگر دستگاه‌های که متولی کمک‌رسانی هستند به کمک ما نیایند و نتوانیم به طور گروهی کار‌ها را انجام دهیم ممکن است خیلی از کار‌های ما اثرات لازم را نداشته باشد.
وی با بیان این مطلب که لایحه بیمارانی که دچار اختلالات روانی هستند توسط وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی تنظیم شده و در کمیسیون دولت مطرح شده است می‌افزاید: همواره تاکید ما بر این بوده است که به افرادی که دچار اختلالات روانی هستند نگاه پزشکی نداشته باشیم و سعی کنیم بهترین بیمارستان‌ها و مراکز درمانی را برای این بیماران داشته باشیم. زیرا وقتی که بیمار می‌خواهد به جامعه بر گردد اگر شرایط خانوادگی اش ایمن نباشد فرآیند درمان نمی‌تواند اثر بخشی خودش را داشته باشد و این در حالی است که اگر نگاه جامعی به این بیماران نباشد برنامه‌های ما نمی‌تواند بهره وری لازم را داشته باشد.
توهمات مثبت‌گرایانه اسکیزوفرنی
دکترفرنگیس کاظمی روانپزشک نیزدر مورد توهمات بیماران اسکیزوفرنی می‌گوید: بیماری اسکیزوفرنی در سنین نوجوانی و جوانی با نشان دادن علایم مثبت همراه است به طوری که پسر نوجوان خانواده صبح که از خواب بلند می‌شود ادعا می‌کند که پیغمبر یا ناپلئون بناپارت است که این مسأله هذیان بزرگ منشی است که خودش را به شکل مثبت نشان می‌دهد و این در حالی است که بیمار این مساله باور دارد. بیماری اسکیزوفرنی به بیماری فرهیختگان هم معروف است، زیرا که بسیاری از افرادی اندیشمند از این بیماری رنج برده‌اند، ولی به دلیل اینکه توانسته‌اند بیماری را به کمک دارو کنترل کنند موفق شده‌اند که مدارج علمی را طی کنند و به رشد لازم برسند.
درمان مادام‌العمر بیماران
نعیمه سید فاطمی مدیر گروه روان پرستاری دانشکده پرستاری مامایی دانشگاه ایران در مورد بیماران اسکیزوفرنی می‌گوید: بیماری اسکیزوفرنی یکی از انواع بیماری‌های روانی است که بیمار در ابعداد و عملکرد روانی از جمله رفتار، تکلم و تفکر دچار مشکل می‌شوند. به همین دلیل رفتار‌هایی از آنان سر می‌زند که مجبور هستند بیمار را به روانپزشک ارجاع دهند و یا در بیمارستان بستری کنند. متاسفانه، چون این بیماری اجزا مختلف روان را درگیر و تحت شعاع قرار می‌دهد درمانش مادام العمر است به طوری تا زمانی که بیمار از دارو استفاده می‌کند می‌تواند یک زندگی مستقل و مثمر ثمر داشته باشد در غیر این صورت بیمار تبدیل به یک فرد منزوی می‌شود و گریزان از اجتماع می‌شود که زندگیش وابسته به دیگران است.
وی با بیان این مطلب که بیماران اسکیزوفرنی از مظلومترین بیماران روانی هستند می‌افزاید: از مهمترین مشکلات این بیماران نگرش نادرست جامعه نسبت به آنان است این بیماران در حالت حاد بیماری ممکن است از خودشان حالت‌های تهاجمی نشان دهند و به خود و دیگران آسیب بزنند در حالی که اگر بیماریشان کنترل شود نه تنها خطر ناک نیستند بلکه انسان‌های خوبی هستند که از درک بالایی برخوردارند. متاسفانه مردم این تصور را دارند که این بیماران خطرناک هستند در حالی که این گونه نیست و این برخورد‌ها بزرگترین انگ و زجری است که بیماران و خانواده‌های آنان می‌بینند. این بیماران آنقدر مظلوم هستند که حتی نمی‌توانند حق و حقوق خودشان را بدست بیاورند. چون نگرش جامعه نسبت به این بیماران منفی است در هر موسسه و اداره که مشغول به کار می‌شوندبه دلایل واهی عذرشان را می‌خواهند و این عاملی می‌شود که بیمار تمایلشان را به کار از دست بدهند وتبدیل به انسان‌های وابسته شوند.
بیماران اسکیزوفرنی و مشکلات آنان
طیبه دهباشی زاده مدیر عامل انجمن حمایت از بیماران اسکیزو فرنیا (احبا) در مورد بیماران اسکیزو فرنیا می‌گوید: حدود هزار و ۶۰۰نفر از بیماران اسکیزو فرنی در انجمن پرونده دارند و حدود هزار نفر دیگراز بیماران هم پرونده بهزیستی دارند در مراکز روزانه توانبخشی هم ۶۰ تا ۷۰ بیمار وجود دارند.
وی در پاسخ به این پرسش که انجمن حمایت از بیماران اسکیزوفرنیا چه امکاناتی به بیماران ارائه می‌دهد می‌افزاید: انجمن امکاناتی مانند، پرداخت هزینه‌های درمانی و تحصیلی کودکان، ارائه خدمات توانبخشی، گروه درمانی، سایکوتراپی، موسیقی درمانی، کار درمانی، مددکاری، آموزش زبان انگلیسی و همچنین ایجاد کارگاه‌های حرفه‌ای مانند کارگاه چرم، منبت و سفال را با هدف آشنایی این بیماران با اجتماع و افزایش مهارت‌های اجتماعی انجام می‌دهد.
مشکل اصلی این بیماران که مانع از درمان و حضورشان در جامعه می‌شود انگ و استیگمای این بیماری است که به علت عدم شناخت این بیماری در جامعه بوجود آمده است. این در حالی است که متاسفانه صدا و سیما و رسانه‌ها هم تصویر غلطی از این بیماری را به تصویر می‌کشند. فیلم‌ها و سریال‌های ساخته شده نه تنها در جهت انگ زدایی کاری نمی‌کنند بلکه خودشان باعث انگ زدن به بیماران می‌شوند. در حالی که این بیماری مانند بیماری‌های دیگر مانند دیابت و… است که بیمار باید تا پایان عمر از دارو استفاده کند با این تفاوت که به بیماران دیگر انگی وارد نمی‌شود. متاسفانه دیده شده است که در مورد بیماران اعصاب و روان کلمه روانی بکار می‌رود که این کلمه بار منفی زیادی را در جامعه بوجود می‌آورد و باعث می‌شود که مردم از این بیماران دوری کنند این مساله تنها به بیمار فشار می‌آورد بلکه خانواده آنان را نیز در تنگنا قرار می‌دهد.
هزینه‌های سرسام‌آور درمان
دهباشی‌زاده با اشاره به این مطلب که مرکز ما خدمات با کیفیتی را به بیماران ارائه می‌دهد می‌افزاید: توانبخشی و موسیقی درمانی هزینه بالای دارد که با کمک خیرین توانسته‌ایم از عهده این مخارج برآیم این در حالی است که هزینه توانبخشی در ماه چیزی حدود ۵ر۱میلیون تومان است، ولی بهزیستی بابت آن ۴۰۰ هزار تومان پرداخت می‌کند.
وی در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر با چه مشکلاتی روبرو هستید یادآوری می‌کند: اشتغال این بیماران ازمهمترین مسائل است که ازاهمیت زیادی هم برخوردار است. ما بیماری داشتیم که حدود ۱۰ سال است به عنوان معلم زبان در انجمن مشغول فعالیت است او نه تنها ازدواج کرده وخانواده دارد بلکه مشکلات دیگران را هم حل و فصل می‌کند. ما باید به فکر اشتغال این بیماران باشیم تا بتوانند روی پای خودشان بایستند.
راهکار‌های توصیه شده روانپزشکان
روانپزشکان برای کمک به مداوای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، توصیه‌هایی به شرح زیر دارند:
ـ به شخص مبتلا کمک کنید بیماری خود را بپذیرد.
ـ با کم شدن و قطع افکار هذیانی، بیمار قادر به فراگیری آموزش‌های مورد نیاز است. به همین منظور، بهتر است اعضاء خانواده آموزش‌های لازم را فرا گیرند و در زمان‌های مناسب، اطلاعات مربوط به بیماری را با حوصله به بیمار منتقل کنند.
ـ در شخص بیمار امیدواری ایجاد کنید.
ـ بیمار را به ثبت علایم بیماری و عوارض دارویی تشویق کنید.
ـ بیمار را به تنظیم برنامه روزانه تشویق کنید.
ـ بیمار را به مصرف منظم داروهایش تشویق و برمصرف آن، نظارت کنید.
ـ به بیمار برای شرکت در فعالیت‌های تفریحی و اجتماعی مناسب کمک کنید.