بلوای تازه مکتبِ فراستی

مجری برنامه «آرش ظلی پور» در حالی مقابل «مسعودفراستی» منتقد پرحاشیه سینما نشست که شاید کمتر کسی تصور می کرد در جدال لفظی میان این دو برای نخستین بار افکار عمومی با مسعودفراستی همراهی کند.

مهمان برنامه، مسعود فراستی ،قرار بود از وضعیت نقدفیلم و سینما در ایران و فیلم های سینمایی روی پرده حرف بزند اما به نظر می رسد مجری برنامه قصد نداشت گفت و گویی آرام و بی حاشیه را از سر بگذراند و این بار در پرداختن به حاشیه ها از مسعود فراستی پیشی گرفت.

بخشی از فیلم این برنامه که در شبکه های اجتماعی منتشر شد، نشان می داد در حالی که فراستی در حال نقد و واکاوی موضوع فیلم های طنز در سینماست و فیلم‌هایی همچون «هزارپا» و«خانم یایا» را مبتذل و سخیف می داند ناگهان با انتقادات شدید مجری مواجه می شود و حتی مجری در ادامه بحث ، موضوع دو ازدواج فراستی را که یک بار به شوخی در برنامه هفت با اجرای فریدون جیرانی مطرح شده بود را مطرح می کند، تا نشان دهد که کاملا در جریان نقد های فراستی است و برنامه‌های وی را دیده است. اما شاید خطای بزرگ مجری یکی این بود که در میان آن همه ایراد که می توانست از وضعیت نقد های فراستی بیان کند وازبین همه توهین های فراستی به کارگردانانی چون فرهادی و کیمیایی و دفاع عجیبش از اخراجی های ده نمکی ، ظلی پور سراغ یکی از بی ربط ترین بحث های مطرح شده در برنامه «هفت» رفت و در آن میان هم سراغ بحثی حاشیه ای که به شکل طنز بدون اینکه برخورنده باشد، در دوران مجری‌گری فریدون جیرانی در برنامه هفت مطرح شد.اما شاید رفتار عجیب و غیرحرفه ای آرش ظلی پوراین نیز بود که از میان همه قسمت های برنامه هفت به موضوع حضور تهمینه میلانی در برنامه هفت و یکی از جنجالی ترین برنامه های آن اشاره کرد(موضوع دو ازدواج فراستی نیز در همین برنامه به طنز مطرح شد).اما چرا باید در میان آن همه برنامه هفت ، آرش ظلی پور قسمتی از آن برود که به یک جنجال واقعی تبدیل شد.قسمتی از هفت و ماجرای بحث و دعوای پس از برنامه بین سردبیر آن برنامه و فراستی نیز البته موضوعی نبود که به راحتی از ذهن ها پاک شده باشد. موضوع نسبت فامیلی بین آرش ظلی پور، به عنوان مجری برنامه «من و شما» و سردبیر آن برنامه نیز موضوع پنهانی نبوده است که ذهن را به خود مشغول نکند که آیا قصدی در پس این طرح موضوع وجود داشته است یا خیر؟

ماجرای ریشه دار در برنامه هفت

آرش ظلی پور، سردبیرمجلات خانوادگی و بعضا جوان پسند دهه 80 بود؛مجلاتی چون اتفاق نو و... . بعدهاظلی پور با سابقه مطبوعاتی در مجلات عوام پسند و به مدد دوستی که با احسان علیخانی داشت در ابتدا در نقش مدیرتولید برنامه ای چون ماه عسل قدم به تلویزیون گذاشت و کمی بعدتر خودش نیز اجرا را تجربه کرد.اما دراین میان یک نسبت فامیلی نیز وجود دارد که نمی توان به آن چندان بی توجه بود. آرش ظلی پور برادر«احسان ظلی پور» است که مدیرروابط عمومی سینمایی و سردبیر برخی از نشریات و البته برنامه های سینمایی نیز بود. احسان ظلی پور در اولین سری از برنامه هفت که با اجرای فریدون جیرانی پخش می‌شد، سردبیر برنامه هفت شد و در واقع برنامه ای که در آن تهمینه میلانی مقابل مسعودفراستی می نشیند و به دعوا و پرخاشگری در آن برنامه منجر می شود،به سردبیری احسان ظلی پور اجرا و پخش شد.پس از برنامه اما اتفاقات عجیب تری می افتد.هر دوسوی برنامه یعنی هم مهمان وهم منتقد به سردبیر این برنامه حمله می کنند وبا توجه به پرخاشگری و سخنان خارج از قاعده مسعود فراستی در آن برنامه زنده، سردبیر برنامه با فراستی مجادله می کند ودر همان زمان نیز خبرهایی به بیرون درز می کند که حکایت از دعوا و بحث های شدید در پشت صحنه آن برنامه داشته است.شاید یکی از اشتباهات بزرگ آرش ظلی پور در برنامه گفت‌وگو «من و شما» این بود که از میان همه ارجاعاتی که می توانست به برنامه هفت و رفتارهای خارج از قاعده مسعود فراستی بدهد سراغ این برنامه هفت و آن مجادله خاص با تهمینه میلانی می رود. ارجاعی که می تواند شايبه اینکه شاید ظلی پور حالا در پی جبران برآمده است را ایجاد کند،کما اینکه استوری که او از روز قبل از حضور فراستی در برنامه اش نیز منتشر کرده است این فرضیه را بیشتر محتمل می کند که او در پی جبران برآمده است.

فراستی در دام خودی

شاید هم آرش ظلی پور تصور نمی کرد رفتارش که شبیه ترین رفتار به خود مسعودفراستی بود بتواند چنان جنجالی را برپاکند. او البته با سابقه مدارای مکرر صداوسیما با فراستی احتمالا تصور می کرد می تواند بدل این منتقد در قامت مجری باشد.کما اینکه صداوسیما و مسئولانش بارها نشان داده بودند که توهین‌ها و حتی هتاکی های مسعود فراستی به بسیاری از سینماگران را به راحتی می پذیرند. این پذیرش توهین به سینماگران نیز در زمان مجری گری بهروز افخمی در برنامه هفت تقریبا به اوج رسیده بود. اگر در زمان جیرانی و بعدتر گبرلو،حداقل مجری سعی می کرد مسعودفراستی را به عنوان منتقد کمی کنترل کند، اما پس از حضور«بهروزافخمی» گاه هتاکی به سینماگران به اوجی رسید که پیش از آن قابل تصور نبود و با این پیش زمینه دیگر عجیب نبود و نیست که ظلی پور تصور کند چرا نباید مشابه رفتار مسعودفراستی با وی را نشان دهد. کما اینکه یکی از محبوب ترین نظراتی که روز جمعه در رسانه های اجتماعی منتشر شد همین جمله نیم خطی بود که «فراستی با نسخه مجری شده خودش رو به رو شده است».

یک توبیخ دیرهنگام

اما در دیگر سوی این ماجرا و در حالی که بسیاری از موضوع برخورد مجری با فراستی و ترک محل گفت و گو توسط فراستی در وسط یک برنامه زنده سخن می گفتند، موضوع دیگری که در این میان نادیده گرفته شد، کل روند گفت و گو با فراستی بود. در همان ابتدای این گفت و گو،«آرش ظلی‌پور» به مدل لباس پوشیدن و بدتیپ بودن و لباس مناسب نداشتن توسط فراستی اشاره می کند که به نوعی با خنده و بی تفاوتی فراستی مواجه می شود.اما سوال اینجاست که در حالی که پس از ترک محل توسط مهمان، مجری از وجود اتاق فکر و یک هفته زمان برای طراحی سوالات سخن می گوید، چطور اصلا چنین سوالاتی به ذهن مجری خطور کرده است؟ فارغ از بخش انتهایی گفت و گو که موضوع مهمِ کمدی های سینما مطرح است و شاید برای معدود موارد است که بخشی از مخاطبان با فراستی موافق هستند و بی دلیل مجری به او حمله می کند، طرح سوال راجع به لباس و ساعت و چند دست لباس داشتن یا نداشتن مهمان (چه فراستی یا هر مهمان دیگری ) در برنامه زنده در صداوسیمایی که قرار بوده است دانشگاه باشد چه معنایی دارد؟هر چند که دیروزگفته شد «محمدمهدی قاسمی» مدیر« شبکه شما» عوامل این برنامه از جمله آرش ظلی‌پور، مجری برنامه من و شما را توبیخ کرده است و به خاطر« مکدر شدن ذهن بینندگان به خاطر آنچه روی آنتن گذشت» از مخاطبان عذرخواهی کرده است، اما آیا سوال نباید بزرگ تر و توبیخ فراگیرتر باشد که چطور چنین اتاق فکرهایی در صداوسیما وجود دارد که می تواند روند برنامه را چنین به قهقرا بکشد؟ و البته در ادامه و در پی این توبیخ گفته شده است که برنامه «من و شما» هفته آینده روی آنتن نخواهد رفت. اما آیا بحران بزرگ و فراگیری که این روزها پا بر خرخره صداوسیما گذاشته است در نهایت با پخش نشدن یک برنامه برای یک هفته حل خواهدشد؟ مدیریت صداوسیما نه برای مکدر شدن ذهن بینندگان در این برنامه که برای همه آن چه اتفاقا مسعود فراستی در سوی دیگر در برنامه ای صد برابر پرمخاطب تر همچون هفت برزبان راند آیا از مخاطبان خود هیچ‌گاه عذرخواهی کرده است؟ موضوعی که مهرزاد دانش منتقد دیگر سینما به خوبی به آن اشاره کرده است.

عذرخواهی های دیگر چه شد؟

مهرزاد دانش، در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشته است:« رفتار و گفتار آقای آرش ظلی‌پور در برنامه «من و شما» در برابر آقای مسعود فراستی به لحاظ اخلاق حرفه ای رسانه‌ای، در چند زمینه اصلا قابل دفاع نیست. یکی ارجاع کاملا نامربوط و زرد به یک شوخی از طرف آقای فریدون جیرانی در چندین سال قبل در برنامه هفت که معطوف به زندگی زناشویی فراستی بود؛ و دیگری اینکه فراستی را مکررا متهم به این می‌کرد که چرا خود را محور همه چیز می‌داند و دم از «من» می‌زند (در حالی‌که فراستی چنین ادعایی نداشت و مثل هر صاحب نظر دیگری، قاعدتا درباره نظر خودش و دفاع از آن صحبت می‌کرد) ؛ و دیگر آنکه سخنان او را به استناد اینکه این همه سال است دارد تکرار می‌کند و تاثیری در مناسبات سینمایی نداشته، باطل می‌دانست (کم‌تاثیر بودن فرضی یک ایده، لزوما دلالت بر بطلان منطقی‌اش ندارد). حال بگذریم از اینکه به کارگیری عبارت «گفتمان» به جای «گفت‌وگو»، نشان از کم‌سوادی مجری برنامه‌ای فرهنگی و مثلا گفت‌وگو محور دارد».
مهرزاد دانش در بخش دیگری از متن خود نوشته است:«اما همه این‌ها، به علاوه بسیاری دیگر از نمونه‌های مشابه که از فراستی در طول یکی، دو دهه اخیر سر زده است، اصلا و ابدا توجیه‌کننده توهین به او در برنامه‌ای تلویزیونی نیست. اسباب حیرت است که برخی دوستان با استناد به اینکه مثلا زمانی او در بررسی فیلمی از کیمیایی عبارت خودارضایی را به کار برده بود یا چندین بار همان لفظ زننده دیاثت را در نقد فیلم تکرار کرده بود، حالا مدعی‌اند که خوب شد یکی مثل خود او، رفتاری مشابه را بر سرش پیاده کرده است! آقایان! دست از این قطب‌بندی‌ها برداریم. موضوع، موضوع یارکشی و انتقام و دل خنک شدن و این قبیل فضاهای نازل نیست. موضوع، موضوع اخلاق است. اگر کسی در رفتار و گفتارش، برخی ملاک‌های اخلاقی را رعایت نمی‌کند، ما مجاز نیستیم در برابر او، از همان شیوه او بهره ببریم یا از به‌کارگیری این شیوه توسط فرد دیگر، ابراز خرسندی کنیم. اخلاق، جوهره وجودی آدمیزاد است و خدشه به آن، به هر بهانه و توجیهی، حتی در تنبیه فردی که گاه اخلاق را رعایت نمی‌کند، بیش از هر چیز، حیثیت انسانی خودمان را نامعتبر می‌سازد.فراستی که البته بسیاری از نقدهایش خوب و مستدل و بجاست اما در برابر همان نقدهای آمیخته‌اش به توهین و پرونده‌سازی و معیارهای نامرتبط، می‌توان محکم موضع گرفت و آلوده به بی‌ادبی و زردپردازی هم نشد. چرا فکر می‌کنیم قاطعیت، ملتزم به اخلاق‌زدایی است؟»مهرزاد دانش اما در بخش پایانی این یادداشت به خوبی به موضوع دوگانه صداوسیما اشاره می کند. اینکه چطور صداوسیما در زمان های خاص ازتوهین های مشابه درگذشته است. او می نویسد:«اما سخن دیگر درباره موضع خود مدیران صدا و سیماست که صحبت از توبیخ گردانندگان این برنامه و از جمله مجری‌اش کرده‌اند. بسیار عالی! ولی جای این پرسش بسیار باقی است که آیا صدا و سیما، فقط در برابر توهین به کسانی که همراهی با بسیاری از سیاست‌هایش دارند این همه حساس است که فوری جبران مافات می‌کند یا اینکه توهین‌یابی‌اش دوست و غیردوست نمی‌شناسد و عدالت را در این‌باره برای همه اعمال می‌کند؟ آیا صدا و سیما تاکنون از آقایان تبریزی و کیمیایی بابت آن عبارات کذایی آقای فراستی عذرخواهی کرده و به تنبیه گردانندگان برنامه مورد نظر پرداخته است؟ آیا این همه دشنام‌های سیاسی و فرهنگی که در برنامه‌های گوناگون به افرادی که به هر دلیل با برخی سیاست‌های رسمی همراه نیستند و به آن نقد دارند، نیازمند جبران مافات نیست؟ اصلا بیایید از برنامه معروف و البته منفور «هویت» شروع کنیم که دو دهه از تولیدش هم گذشته و عذرخواهی بابت تولیدش خیلی هم قرار نیست به فضای فعلی لطمه بزند. در آن برنامه به بسیاری از فرهیختگان فرهنگ این دیار انگ و ننگ‌های سیاسی و امنیتی وارد شد و کسی از مدیران سیما هم در این دو دهه ککش نگزید. توبیخ گردانندگان آن برنامه را نخواستیم، امکان دارد یک عذرخواهی رسمی بابت تهیه و پخشش بفرمایید؟»

پاسخ فراستی به حاشیه ها

در نهایت اما ماجرای حاشیه های برنامه «من و شما»، فراستی را نیز به واکنش واداشت و او در اظهارنظری نسبت به حاشیه های این ماجرا جوابیه ای صادر کرد و گفت:«نه آن مجری، و نه کل مجریان و تهیه‌کنندگان رنگارنگ تلویزیونی از این قماش و برنامه‌های مبتذل‌شان، مساله‌ من نیستند. برنامه‌ امروز برخلاف طراحی عده‌ای برای تخریب نقد، علیه خودشان تمام شد و صدای هشدار و اعتراض جمعی بسیاری علیه ابتذال، اخلاق‌فروشی و ارزش‌فروشیِ فراگیر در سینما و تلویزیون، به گوش همه رسید. خسارتش هم برای من، بسیار ناچیز بود».به نظر می رسد فراستی این بار با خروجش از برنامه توانسته حاشیه های پیش آمده را برای خود کنترل کند ، کاری که مجری این برنامه به خوبی از پس آن برنیامد. از سویی دیگر رفتار مجری در زمان خروج فراستی از استودیوي ضبط برنامه نیز حاشیه هایی را برانگیخت و باعث شد المیرا شریفی، مجری دیگر تلویزیون در تويیتر خود به این رفتار واکنش نشان دهد و حتی نحوه مدیریت مجری در زمان خروج فراستی از محل گفت و گو را نیز نقد کند.

جدال به نامه و عذرخواهی کشید

اما گفت و گوی جنجالی با فراستی با توبیخ و عذرخواهی خاتمه نیافت و در ادامه نامه سرگشاده ای منتشر شد که آرش ظلی پور درآن شرایط خود را توضیح داده و از فراستی عذرخواهی کرده بود. ظلی پور در بخشی از نامه نوشته است:«از چند روز پیش که مشخص شد مهمان این هفته من و شما آقای مسعود فراستی ا ست به اتفاق نویسنده و به همراهی تهیه کننده برنامه شروع به تحقیق و جست‌وجو و طراحی سوال و نقطه گذاری برای یک گفت‌وگوی جذاب کردیم که در خاطر مخاطب و مهمان به عنوان یکی از بهترین گفت‌وگوهایش ثبت و ضبط شود ؛ قصدی که برای همه مهمانان قبل از حضورشان داریم.اما این بار قصد ما به سرانجام نرسید و جناب مسعود فراستی مهمان این هفته ما در یک اقدام غیرمنتظره برنامه را ترک کردند و حاضر نشدند پاسخگوی سوالات ما باشند. می‌خواستیم با هم به تحلیل رفتارها و حاشیه های پیش از این مهمان بپردازیم که امکان پذیر نشد. من به عنوان مجری «من و شما» در مقاطعی از گفت‌وگو و در حمایت از مخاطبی که حدس زدم دارد از جانب مهمان مورد توهین قرار می‌گیرد متاسفانه در برخی از مقاطع نتوانستم آرامش لازم را حفظ کنم و همین باعث بروز سوءتفاهماتی شده است.جناب‌آقای فراستی ؛من دوست داشتم منتقدی که همه سینما از زیر تیغ نقدش رد شدند به ما به عنوان یک برنامه تلویزیونی اجازه سوال و نقد جدی را می داد و هرگز دل‌مان نمی‌خواست کم تحملی شما را ببینیم اما به هر دلیلی این اتفاق افتاد و من به عنوان مجری و به نمایندگی از تیم «من وشما» از آنجا که شما حکم بزرگ تر را برای ما دارید از شما عذرخواهی می‌کنم اگر میزبان خوبی نبودم و مهمانی ما با طبع شما سازگار نشد.» ظلی پور البته در انتهای نامه از فراستی خواسته که بار دیگر در برنامه شرکت کند و در محیطی آرام پاسخگوی سوالات باشد.

جدل های بی پایان

هر چند که در نهایت با توبیخ و واکنش افکار عمومی پرونده اتفاقات افتاده در برنامه «من و شما» نیز به بایگانی سپرده خواهدشد اما همچنان موضوع اهانت و تهمت زنی و نفرت پراکنی در صداوسیما قابل اغماض و گذشت نیست.صداوسیما بارها نشان داده است که در صورتی که لازم بداند می تواند بدون دادن تریبون برای دفاع به شخص یا گروهی آنان را هدف اتهام و تهمت قرار دهد. کما اینکه در موضوع فراستی نیز یکی از مهم ترین موضوعات مطرح شده همین بوده است که فراستی پیشکسوت این گونه رفتار در صداوسیما بوده و حتی برخورد و توبیخ صداوسیما نیز دارای استاندارد دوگانه است. صداوسیما بارها به مجریان و منتقدان و مهمانان نزدیک به خود اجازه داده است که به راحتی اتهام بزنند و به گروه یا شخصی دیگر حمله کنند و چرا حالا باید از رویه ای که خود بنیانگذار آن بوده است متعجب شود. آنچه در برنامه رخ داد را شاید حتی بتوان در شیوه و روش ، از این پس با عنوان «مکتب فراستی» نام گذاری کرد. مکتبی که این بار فقط خود فراستی را که پایه گذارش بوده به چالش کشیده است؛ چیزی شبیه گیوتین که در نهایت سر گیوتین را زیر تیغ قرار داد. فراستی اگر نیک نظر کند، می تواند پر خویش را در این بحران و ماجرا به خوبی ببیند و مدیران صداوسیما که روزگاری قرار بود مدرسه باشد و دانشگاه ، یک‌بار به خوبی به آنچه در دهه‌های گذشته در تلویزیون بنیان گذاشته اند به خوبی بنگرند تا بدانند ادامه این رویه می تواند هتاکی را جایگزین نقد و بی ادبی را به جای صراحت قرار دهد.