اردبیل| عنبران کانون اصلی بافت گلیم

گلیم عنبران از قدیمی‌ترین زیراندازهای ایرانی است که از تمدن غنی این مرزوبوم به یادگار مانده و به دلیل اینکه تغییرات بافت آن در طول اعصار، محسوس نبوده یادآور ایام زندگی ایرانیان باستان است.

نقوش سنتی و اساطیری گلیم‌های بافته‌شده عنبران سمبل نمادها و یا نقش‌هایی از خواست باطنی بافندگان و بیانگر آرزوها و نیازهای مردمان ساکن این مناطق است.

در حال حاضر شهرستان نمین و روستاهای تابعه آن ازجمله شهر عنبران از مراکز عمده تولید گلیم استان به شمار می‌آید، از روستاهای حومه عنبران که مردمانشان به بافت گلیم اشتغال دارند می‌توان به میناباد، کلش، میرزانق، عنبران علیا و سروآباد اشاره کرد.

زنان و دختران روستایی با طرح گلیم، نه‌تنها هنری ماندگار بر جای می‌گذارند بلکه اسطوره‌ های انسانی را که بدون توجه به محل زندگی در بین انسان‌ها از اصول اخلاقی مشترک برخوردار است، معرفی می‌کنند.

به گفته یکی از بافندگان منطقه، جنس گلیم از نخ‌های پشمی با ترکیب رنگ‌های الوان است بطوریکه تارهای آن از نخ محکم و سفیدرنگ به نام «بهارش» یا «ویله» و پودها از نخ‌های نرم رنگارنگ که در زبان تالشی «توق» نامیده می‌شود، تشکیل می‌شود.

این بافنده صنایع‌دستی اهل عنبران افزود: مهم‌ترین ویژگی گلیم عنبران نقش دوطرفه آن است، یعنی بیننده نمی‌تواند پشت و روی آن را تشخیص دهد و انعطاف‌پذیری آن رتبه خاصی را در بین سایر صنایع‌دستی موجود به این کالای ارزشمند اختصاص داده است.

صادقی از تولیدکنندگان دیگر صنایع‌دستی عنبران نیز گفت: برای اینکه مشتریان بتوانند در انتخاب گلیم گزینه‌های متعددی داشته باشند، بافت این محصول به شکل‌های تابلو فرش، مفرش، زیر تلفنی، کیف دخترانه، وسایل آشپزخانه، دستگیره آشپزخانه، دمکش برنج، جای سیخ و جامدادی تولید می‌شود.

اغلب تولیدکنندگان گلیم در عنبران بانوان هستند

منوچهر نورزاده مسئول میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان نمین گفت: اغلب تولیدکنندگان گلیم در عنبران بانوان هستند و می‌توان به‌جرئت گفت که اقتصاد این شهر در تاروپود گلیم تنیده است.

او افزود: در بخش عنبران چهار هزار نفر با پروانه تولید مشغول به کار هستند و تعداد شاغلان بالقوه صنایع‌دستی به‌صورت تقریبی هفت هزار نفر نیز برآورد می‌شود.

به گفته او، 12 پروانه تولید تعاونی و سه پروانه تولید کارگاهی در این شهر صادرشده و مابقی تولیدکنندگان فعالیت انفرادی دارند.

درخشش گلیم عنبران در سال‌های گذشته باعث شده که نشان ملی جغرافیایی را از آن خود سازد، اهمیت دریافت نشان ملی و یا بین‌المللی جغرافیایی صنایع در آن است که می‌توان با افزایش کیفیت آثار و فرآورده‌های مربوط به صنایع‌دستی، بازارهای جهانی مناسب را برای آن‌ها به دست آورد و در ضمن از کپی آثار و عرضه آن‌ها به شکل بی‌کیفیت به نام آثار و صنایع‌دستی هر منطقه جلوگیری کرد.

این درخشش به خاطر ویژگی منحصربه‌فرد گلیم عنبران در بومی بودن الیاف و ابزار بافت آن بوده، ویژگی که در سال‌های اخیر بی‌توجهی به آن موجب آسیب زدن به این صنعت دستی زیبا شده است.

تا چندین سال پیش بازار گلیم عنبران در داخل و خارج از کشور رونقی خاص داشت اما بی‌توجهی به این صنعت و جایگزینی مواد طبیعی با مواد شیمایی آسیب جدی به آن زده است.

الیاف مصنوعی اصالت گلیم عنبران را تهدید می‌کند

فرماندار نمین با اشاره به بافت سالانه 250 هزار مترمربع گلیم به‌عنوان شاخص‌ترین صنعت دستی این شهرستان در عنبران گفت: به خاطر استفاده از الیاف مصنوعی به‌جای الیاف طبیعی در چند سال اخیر اصالت این صنعت دستی به خطر افتاده است.

عاطف ناصری افزود: هراندازه استفاده از الیاف مصنوعی کم باشد به همان‌قدر مراحل مختلف بافت گلیم عنبران از تهیه مواد اولیه، رنگ و بافتن آن به شکل سنتی انجام و نه‌تنها ویژگی طبیعی این کالا حفظ می‌شود بلکه زمینه اشتغال سنتی افراد در روند تولید این فرآورده نیز از بین نمی‌رود.

او ارزشمندی صنایع‌دستی را در طبیعی و سنتی بودن آن دانست و گفت: از دلایل پایین بودن قیمت و تعداد مشتریان گلیم عنبران همین استفاده از الیاف مصنوعی در بافت آن است.

بازاریابی مشکل گلیم عنبران

یک هنرمند عنبرانی نیز گفت: در کنار دور شدن از الیاف طبیعی، مشکل بازاریابی نیز به‌عنوان مانعی در برابر حفظ شهرت و اعتبار گلیم عنبران عمل می‌کند، بااینکه هنرمندان عنبرانی زحمت زیادی در تولید و بافت گلیم بکار می‌گیرند اما محصول آن‌ها توسط دلالان به بهای پایینی خریداری می‌شود.

او افزود: نبود نمایشگاه دائمی عرضه محصولات دستبافت در نمین و نیز اردبیل موجب شده که هنرمندان بومی عنبران نتوانند محصول خود را به قیمت مناسب به خریداران واقعی عرضه کنند و این امر موجب کاهش انگیزه تولید در بین آن‌ها می‌شود.

به گفته او، فقدان شناخت لازم از بازار مصرف و ذائقه خریداران ملی و بین‌المللی باعث شده که بافندگان گلیم در عنبران نتوانند به‌روز بوده و بر اساس سلایق مشتری محصول باکیفیت تولید و روانه بازار کنند.