عبور فیلم کوتاه از سینمای جوان
زمانی فیلم کوتاه به سینمای جوان محدود می‌شد با همه ویژگی‌هایی که برای فیلم‌های سینمای جوان درنظر می‌آید. فیلم‌های ساده و ارزانی که با ساده‌ترین امکانات ساخته می‌شدند، به سوژه‌هایی می‌پردازند که کمتر کسی سراغشان می‌رود و جایی است برای تمرین و تجربه کردن سینما.
اما هر چه پیش‌تر می‌آییم فیلم‌های کوتاه به سینمای حرفه‌ای نزدیک‌تر می‌شوند. در سال‌های اخیر خیلی وقت‌ها فیلم‌های کوتاه به جز کوتاه بودن، تفاوتی با فیلم‌های سینمای حرفه‌ای ندارند و بسیاری از آنها بسیار تکنیکی و با عوامل حرفه‌ای ساخته می‌شوند.
روزی نیست که خبر حضور و موفقیت فیلم کوتاه ایرانی یکی از جشنواره‌های بین‌المللی در خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها مخابره نشود؛ فیلم‌هایی که شاید کمتر کسی سازندگانش را بشناسد. با این همه فاصله گرفتن فیلم کوتاه ایران از سینمای جوان مسئله‌ای است که شاید سبب بلاتکلیفی جامعه هنری درباره فیلم کوتاه شده است. فیلم‌های کوتاه بسیاری در فرایند انجمن سینمای جوان یا سینمای مستند و تجربی تولید نشده و از حمایت دولتی برخوردار نمی‌شوند. در عین حال نمی‌توانند وارد بازار سینما شوند و امکان اکران نیز برایشان فراهم نمی‌شود.
سی و پنجمین دوره جشنواره فیلم کوتاه تهران از دیروز کار خود را آغاز کرد و 108فیلم در بخش مسابقه به نمایش درمی‌آیند.
مجید برزگر یکی از فیلمسازانی است که کار خود را با انجمن سینمای جوان آغاز کرد و پس از سال‌ها ساخت فیلم کوتاه پا به دنیای حرفه‌ای گذاشت. او درباره فاصله گرفتن فیلم کوتاه ایران از فیلم‌های تجربی و سینما جوان می‌گوید: «بخشی از ماجرا اجتناب‌ناپذیر است. تعداد فیلمسازان زیاد شد و بودجه و امکانات نهادهایی مثل انجمن سینمای جوان محدود بود. برای همین حمایت از همه فیلم‌ها ممکن نبود. در عین حال ظهور سینمای دیجیتال سبب شد که فیلمسازی آسان شود. زمانی امکانات محدود بود. همه‌‌چیز محدود به دوربین آنالوگ و استودیوی صدا و لابراتوار و ابزار و امکاناتی بود که فقط در اختیار نهادهای دولتی و انجمن سینمای جوان و... بود اما باگسترش ابزار و امکانات و سینمای دیجیتال فیلمسازان ترجیح دادند که خودشان مستقلاً به تهیه و تولید فیلم بپردازند. فیلمسازان ترجیح می‌دهند که ایده‌های خود را به‌طور مستقل به فیلم بپردازند؛ فیلم‌هایی که خیلی وقت‌ها در چارچوب فیلم‌های سینمای جوان نمی‌گنجد، حالا نه لزوماً از نظر ممیزی ممکن است فیلم ویژگی‌هایی داشته باشد که در چارچوب نگنجد، خیلی تجربی باشد یا از نظر موضوعی فیلمی باشد که در اولویت‌های نهادهایی مثل انجمن سینمای جوان نباشد.»
نیما عباس‌پور، فیلمساز و عضو هیأت انتخاب سی‌و‌پنجمین جشنواره فیلم کوتاه تهران درباره فیلم‌های کوتاه ایرانی در سال‌های اخیر می‌گوید: «فیلم‌ها در سال‌های اخیر به لحاظ تکنیکی بسیار پیشرفت کرده‌اند. در سال‌های اخیر ما شاهد فیلم‌هایی هستیم که با شرایط کاملاً حرفه‌ای ساخته شده‌اند و تفاوت چندانی با فیلم‌های روز سینمای ایران ندارند. صاحب تکنیسین‌های خوبی شده‌ایم اما تکنیک در خدمت محتوا نیست. فیلم‌هایی کوتاهی که خیلی از آنها ملودرام‌هایی با محتوای اجتماعی است.» اما عباس‌پور چنین شرایطی را خوشایند فیلم‌های کوتاه نمی‌داند؛ «فیلم کوتاه جایی برای تجربه کردن، جایی برای خلاقیت و تجربه‌ها و دغدغه‌های شخصی است؛ جایی برای لذت بردن از فیلمسازی. اما از تجربه‌گرایی و خلاقیت‌های فیلم کوتاه خبری نیست.» چنین اتفاقی شاید از این مسئله نشأت می‌گیرد که فیلمسازان کوتاه می‌خواهند راهی به دنیای حرفه‌ای فیلمسازی بلند پیدا کنند. عباس‌پور می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد فیلمسازان می‌خواهند خودشان را به سینمای حرفه‌ای تحمیل کنند. البته آنها چندان هم مقصر نیستند. وقتی فیلم کوتاه اقتصادی ندارد شما مجبورید که به سمت سینمای حرفه‌ای بروید. در ایران جا نیفتاده که فیلم کوتاه می‌تواند راهی برای لذت بردن از سینما باشد؛ یعنی شما می‌توانید فیلمساز باشید و فیلم کوتاه بسازید اما شغلتان چیز دیگری باشد.»
با این همه فیلم‌های کوتاه سال‌های اخیر نتوانسته‌اند بازاری برای خود دست و پا کنند و در عرصه اقتصادی موفق باشند و ناگزیرند اغلب به جایزه‌هایی که در جشنواره‌های فیلم کوتاه در ایران و جشنواره‌های بین‌المللی می‌گیرند بسنده کنند تا امکان ادامه حیات برایشان میسر باشد. هرچند که ازدحام فیلمسازان سبب شده است که بسیاری از آنها از جایزه‌ها نیز بی‌نصیب بمانند و بقیه به صرف حضور در جشنواره‌ها بسنده کنند. فیلمی که به‌طور مستقل تولید شده و اغلب امکان اکران عمومی ندارد کجا باید بازار پیدا کند؟ مجید برزگر می‌گوید: «اساساً در هیچ جای دنیا فیلم کوتاه اقتصادی ندارد و اقتصاد آن در همه جای دنیا منوط به حمایت‌های دولتی است. زمانی نهادهایی مثل سینمای آزاد و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از چنین فیلم‌هایی حمایت می‌کردند و در سال‌های بعد انجمن سینمای جوان و وزارت ارشاد. در همه جای دنیا نیز همینطور است. اگر تلویزیون ما هفته‌ای یک‌بار در یکی از این شبکه‌ها برنامه‌ای را به فیلم کوتاه اختصاص دهد و فیلم‌های کوتاه را برای نمایش بخرد بخش عمده مشکل اقتصادی فیلم کوتاه حل می‌شود.»
نیما عباس‌پور راه دیگری را پیش پای اقتصاد فیلم کوتاه می‌گذارد: «شاید با شکل‌گیری شبکه‌های آنلاین تماشای فیلم، فیلم‌های کوتاه هم بتوانند بازاری برای خودشان دست و پا کنند و شاید گسترش چنین شبکه‌هایی بتواند بخشی از مشکل اقتصاد فیلم کوتاه را حل کند.»
روزی نیست که خبر حضور و موفقیت فیلم کوتاه ایرانی یکی از جشنواره‌های بین‌المللی در خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها مخابره نشود؛ فیلم‌هایی که شاید کمتر کسی سازندگانش را بشناسد. با این همه فاصله گرفتن فیلم کوتاه ایران از سینمای جوان مسئله‌ای است که شاید سبب بلاتکلیفی جامعه هنری درباره فیلم کوتاه شده است. فیلم‌های کوتاه بسیاری در فرایند انجمن سینمای جوان یا سینمای مستند و تجربی تولید نشده و از حمایت دولتی برخوردار نمی‌شوند. در عین حال نمی‌توانند وارد بازار سینما شوند و امکان اکران نیز برایشان فراهم نمی‌شود.
سی و پنجمین دوره جشنواره فیلم کوتاه تهران از دیروز کار خود را آغاز کرد و 108فیلم در بخش مسابقه به نمایش درمی‌آیند.
مجید برزگر یکی از فیلمسازانی است که کار خود را با انجمن سینمای جوان آغاز کرد و پس از سال‌ها ساخت فیلم کوتاه پا به دنیای حرفه‌ای گذاشت. او درباره فاصله گرفتن فیلم کوتاه ایران از فیلم‌های تجربی و سینما جوان می‌گوید: «بخشی از ماجرا اجتناب‌ناپذیر است. تعداد فیلمسازان زیاد شد و بودجه و امکانات نهادهایی مثل انجمن سینمای جوان محدود بود. برای همین حمایت از همه فیلم‌ها ممکن نبود. در عین حال ظهور سینمای دیجیتال سبب شد که فیلمسازی آسان شود. زمانی امکانات محدود بود. همه‌‌چیز محدود به دوربین آنالوگ و استودیوی صدا و لابراتوار و ابزار و امکاناتی بود که فقط در اختیار نهادهای دولتی و انجمن سینمای جوان و... بود اما باگسترش ابزار و امکانات و سینمای دیجیتال فیلمسازان ترجیح دادند که خودشان مستقلاً به تهیه و تولید فیلم بپردازند. فیلمسازان ترجیح می‌دهند که ایده‌های خود را به‌طور مستقل به فیلم بپردازند؛ فیلم‌هایی که خیلی وقت‌ها در چارچوب فیلم‌های سینمای جوان نمی‌گنجد، حالا نه لزوماً از نظر ممیزی ممکن است فیلم ویژگی‌هایی داشته باشد که در چارچوب نگنجد، خیلی تجربی باشد یا از نظر موضوعی فیلمی باشد که در اولویت‌های نهادهایی مثل انجمن سینمای جوان نباشد.»
نیما عباس‌پور، فیلمساز و عضو هیأت انتخاب سی‌و‌پنجمین جشنواره فیلم کوتاه تهران درباره فیلم‌های کوتاه ایرانی در سال‌های اخیر می‌گوید: «فیلم‌ها در سال‌های اخیر به لحاظ تکنیکی بسیار پیشرفت کرده‌اند. در سال‌های اخیر ما شاهد فیلم‌هایی هستیم که با شرایط کاملاً حرفه‌ای ساخته شده‌اند و تفاوت چندانی با فیلم‌های روز سینمای ایران ندارند. صاحب تکنیسین‌های خوبی شده‌ایم اما تکنیک در خدمت محتوا نیست. فیلم‌هایی کوتاهی که خیلی از آنها ملودرام‌هایی با محتوای اجتماعی است.» اما عباس‌پور چنین شرایطی را خوشایند فیلم‌های کوتاه نمی‌داند؛ «فیلم کوتاه جایی برای تجربه کردن، جایی برای خلاقیت و تجربه‌ها و دغدغه‌های شخصی است؛ جایی برای لذت بردن از فیلمسازی. اما از تجربه‌گرایی و خلاقیت‌های فیلم کوتاه خبری نیست.» چنین اتفاقی شاید از این مسئله نشأت می‌گیرد که فیلمسازان کوتاه می‌خواهند راهی به دنیای حرفه‌ای فیلمسازی بلند پیدا کنند. عباس‌پور می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد فیلمسازان می‌خواهند خودشان را به سینمای حرفه‌ای تحمیل کنند. البته آنها چندان هم مقصر نیستند. وقتی فیلم کوتاه اقتصادی ندارد شما مجبورید که به سمت سینمای حرفه‌ای بروید. در ایران جا نیفتاده که فیلم کوتاه می‌تواند راهی برای لذت بردن از سینما باشد؛ یعنی شما می‌توانید فیلمساز باشید و فیلم کوتاه بسازید اما شغلتان چیز دیگری باشد.»
با این همه فیلم‌های کوتاه سال‌های اخیر نتوانسته‌اند بازاری برای خود دست و پا کنند و در عرصه اقتصادی موفق باشند و ناگزیرند اغلب به جایزه‌هایی که در جشنواره‌های فیلم کوتاه در ایران و جشنواره‌های بین‌المللی می‌گیرند بسنده کنند تا امکان ادامه حیات برایشان میسر باشد. هرچند که ازدحام فیلمسازان سبب شده است که بسیاری از آنها از جایزه‌ها نیز بی‌نصیب بمانند و بقیه به صرف حضور در جشنواره‌ها بسنده کنند. فیلمی که به‌طور مستقل تولید شده و اغلب امکان اکران عمومی ندارد کجا باید بازار پیدا کند؟ مجید برزگر می‌گوید: «اساساً در هیچ جای دنیا فیلم کوتاه اقتصادی ندارد و اقتصاد آن در همه جای دنیا منوط به حمایت‌های دولتی است. زمانی نهادهایی مثل سینمای آزاد و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از چنین فیلم‌هایی حمایت می‌کردند و در سال‌های بعد انجمن سینمای جوان و وزارت ارشاد. در همه جای دنیا نیز همینطور است. اگر تلویزیون ما هفته‌ای یک‌بار در یکی از این شبکه‌ها برنامه‌ای را به فیلم کوتاه اختصاص دهد و فیلم‌های کوتاه را برای نمایش بخرد بخش عمده مشکل اقتصادی فیلم کوتاه حل می‌شود.»
نیما عباس‌پور راه دیگری را پیش پای اقتصاد فیلم کوتاه می‌گذارد: «شاید با شکل‌گیری شبکه‌های آنلاین تماشای فیلم، فیلم‌های کوتاه هم بتوانند بازاری برای خودشان دست و پا کنند و شاید گسترش چنین شبکه‌هایی بتواند بخشی از مشکل اقتصاد فیلم کوتاه را حل کند.»