عقبگرد يك ژانر!
شايد يكي از اصلي‌ترين رسالت هاي رسانه ملي در كشوري با مختصات ايران، اين باشد كه در كنار ساخت سريال هاي كمدي، ملودرام هاي خانوادگي و مجموعه هاي تاريخي، بخشي از آنتن خود را نيز به پخش سريال هايي با تم مذهبي اختصاص بدهد. به اين دليل كه يكي از راه هاي موثر در انتقال مفاهيم مهم اخلاقي،انساني و مذهبي،ساخت فیلم و سریال‌های مذهبی و تاریخی است.همان‌طور كه تجربه ساخت و پخش سريال هايي چون «مختارنامه» ثابت كرده،پخش آثاری از این دست، به دلیل جذابیت هایی که در بطن آن وجود دارد، همواره مورد توجه مخاطبان بسیاری قرار گرفته است.با این وجود گویی تولید این برنامه‌ها از اهمیت افتاده‌اند و مدیران تلویزیونی نيز از این مهم غافل مانده‌اند.گویا مشکلات تامین بودجه تولید این سریال ها باعث شده تا روند تولید سریال هایی از این دست به کندی صورت بگیرد.البته بايد اشاره كرد كه دو سريال الف ويژه «سلمان فارسی» به كارگرداني داوود ميرباقري و «حضرت موسی(ع)» به كارگرداني جمال شورجه،چندي است كه در دستور کار تلویزيون است.اما به گفته سازندگان اين آثار،توليد اين دست سريال ها در سطح الف، به دلیل هزینه های هنگفتی که باید صرف ساخت و تولید آن شود و همچنين نیاز به تخصص و تیم تحقیق و پژوهشي كه در ساخت آن وجود دارد باعث مي شود هر فيلمسازي ريسك ساخت چنين آثاري را انجام ندهد.هزینه هايي چون ساخت دکور، طراحی گریم،لباس و صحنه،دستمزد بازيگران و مسائلی از این دست كه اجتناب ناپذيرند.با تمام اين اوصاف،سرنوشت ساخت اين دو سريال به ويژه «حضرت موسي(ع)» كماكان در هاله اي از ابهام قرار دارد.شورجه بنا به دلايلي كه به آن اشاره شد در حال حاضر ساخت اين پروژه را به تعويق انداخته و براي ساخت فيلم سينمايي جديدش در الجزاير به سر مي برد.اما داوود میرباقری مقدمات ابتدایی کار را فراهم کرده،بازنویسی فیلمنامه را انجام داده و به دنبال انتخاب لوكيشن براي ساخت اين سريال است.
عذر بدتر از گناه مديران
اما از آنجا كه تولید سریال‌های «الف‌ویژه» به نوعي به مدیران سیما اعتبار می‌دهد،در هر دوره ،هر مدیری که وارد سیما می‌شود ، وعده تولید سریال‌های فاخر،مذهبي و ملي از اولین و مهم ترین برنامه‌های او به شمار می‌آید که در نهایت اين وعده هم سرنوشت ديگر وعده هاي داده شده توسط دولت را پيدا مي‌كند!توجيه مطرح شده تمام مدیران هم كه در كنار جمله‌های تکراري و حفظ‌شده ديگر، مدام تكرار و به نوعی بهانه‌جویی تلقی می‌شود،كماكان يك چيز است؛ کمبود بودجه! اما اين ادعا در حالي مطرح مي‌شود كه هنوز بسیاری از بدهی‌های میلیاردی رسانه ملی تسویه نشده و بيان مي شود كه چطور می‌توان هزینه‌های تولید یک سریال الف‌ویژه آن هم با نرخ تورم روزانه را تامین کرد؟!عذر بدتر از گناه كه مي گويند دقيقا همين است!در نهایت ماجراي كمبود بودجه به عنوان بزرگ‌ترین عامل عدم‌تولید سریال فاخر، از سوی مدیران سازمان معرفی می‌شود، تا جایی‌که چرخه دوباره آن‌را، تنها با معجزه مالی امکان پذیر می‌دانند و همه مدیران، تهیه‌کنندگان و رسانه‌ها هم بر این امر تاکید می‌کنند.با اين حال در كارنامه بلند بالاي رسانه ملي ايران،از دهه 60 تاكنون،نام آثار فاخر و ارزشمند بسياري به چشم مي خورد كه همچنان آبروي اين رسانه محسوب مي شوند.آثار ماندگاري كه همواره نام‌شان در حافظه اين مرز و بوم خواهد ماند.هنوز هم به‌رغم فاصله گرفتن از مسير آن سبك سريال سازي،چشم مخاطبان انتظار اثري چون «سربداران» را مي كشد و با فرارسيدن ايامي چون ماه محرم يا رمضان،پاي گيرنده هاي‌شان مي‌نشينند تا شايد سريالي در سبك «ولايت عشق» يا «امام علي (ع)» ،دوباره مهمان خانه‌هاي‌شان شود.در گفتار پيش رو در نظر داريم به بهانه بازپخش چندباره اين آثار از تلويزيون،نگاهي به سهم سريال هاي فاخر و مذهبي در قاب رسانه ملي داشته باشيم؛سهمي كه ثابت است ولي ناچيز!
دور تند سريال هاي مذهبي به فاصله يك دهه
از سال 63 تا اواخر دهه 70،شاهد دور تند سريال‌هاي فاخر و مذهبي در رسانه ملي بوديم كه نقطه شروع آن سريال «سربداران» است.محمد علي نجفي،سينماگر با سواد و دانسته اي است كه شايد بتوان يكي از ماندگار ترين و خوش ساخت ترين آثارش را،سريال «سربداران» قلمداد كرد.سريالي كه شماری از کارشناسان ارزش و اهمیت آن را در تقدم تاریخی‌اش در قیاس با دیگر سریال‌های تاریخی تلویزیون بعد از انقلاب و نیز جذابیت دراماتیک رخدادهای تاریخی که دستمایه ساختش قرار گرفته‌اند، می‌دانند که می‌توان هر دو این دلایل در باب ماندگاری سریال فاخر سربداران را پذیرفت و افزون بر آن نجفی هنرمندانه تمام آن چیزهایی را که برای خلق اثری ماندنی لازم بوده، یک جا گرد آورده و در نتیجه کاری حاصل آمده تا اکنون که بیش از سه دهه از نخستین نمایشش می‌گذرد، هنوز هم جذابیت و تازگی خود را در ذهن و دل تماشاگرانش حفظ کرده است.داستان سربداران در قرن هشتم در سبزوار رخ می‌دهد و محور رخدادهای آن قیام سربداران خراسان به رهبری شیخ حسن جوری علیه حضور مغول‌ها در ایران است.
يك سال بعد و در سال 64 «روايت عشق» با كارگرداني مشترك علاء الدين رحيمي و انوشيروان ارجمند ساخته مي شود كه شايد بتوان آن را اولین سریال بزرگ درباره کربلا دانست که درست به اصل فاجعه می‌پردازد. این سریال با هزینه سه میلیون تومان و در بیدخت گناباد جلوی دوربین رفت و برای همین هم اکثر بازیگرانش از اهالی مشهد بودند.مثل خود انوشیروان ارجمند که نقش ابن سعد را بازی کرد و همین طور مرحوم رضا سعیدی که ابن زیاد بود و نقش کوتاه اما موثرش، او را به خیلی‌ها شناساند.سریال، صحنه‌های جنگی چندانی نداشت و اشقیا روی تپه‌ای که مثلا به میدان جنگ مشرف بود برای هم تعریف می‌کردند که چه کسی به میدان آمده و چه می‌کند. اما در میان صحنه‌های ماندگار این سریال، صحنه‌هایی مانند برهنه شدن غلام سیاه(علی اوسیوند) شهادت حر و شهادت خود امام هم در نوع خودش تازگی داشت.
جهش سریال‌سازی با «امام علی (ع)»
اما سال ۷۰ بود که جهشي تازه در سريال سازي رسانه ملي رخ داد و داوود میرباقری کار تولید مجموعه تاریخی «امام علی (ع)» را با متنی از خود آغاز کرد و برای ایفای نقش‌های اصلی این سریال بازیگرانی چون داریوش ارجمند، زنده‌یاد مهدی فتحی، بهزاد فراهانی، محمدرضا شریفی‌نیا، پرویز پرستویی، سیروس گرجستانی، ویشکا آسایش، اصغر همت، اکبر عبدی، کریم اکبری مبارکه، کامران فیوضات و ... را مقابل دوربین برد.این مجموعه به تهیه‌کنندگی محمد بیگ‌زاده به پنج سال تنهایی و دوران خلافت و زندگی حضرت علی بن ابی‌طالب (ع) می‌پرداخت و ساخت آن تا سال ۷۵ ادامه داشت. از این مجموعه تلویزیونی نسخه سینمایی نیز تهیه شد كه حتي عوامل پشت صحنه آن نیز همگی از شاخص‌ترین چهره‌های حرفه خود بودند.از جمله آهنگ‌سازی سریال با فرهاد فخرالدینی، تدوین با مهرزاد مینویی و تصویربرداری با مازیار پرتو بوده و طراحی گریم درخشان عبدا... اسکندری در این سریال که اولین بار در سال ۷۵ از شبکه یک سیما روی آنتن رفت، هنوز در یادها مانده است.سریال «امام علی (ع)» در زمان ریاست علی لاریجانی براي تلویزیون ساخته شد و در ابتدای کار در مرحله متن دچار بازنویسی‌های متعدد شد تا سرانجام در سال ۷۳ با حضور ۱۵۰ بازیگر اصلی و بیش از پنج هزار هنرور از نیروهای ارتش مقابل دوربین رفت.جالب است بدانید داوود میرباقری کارگردان سریال، می‌خواست نقش مالک اشتر را محمدعلی فردین بازیگر فیلم‌های پیش از انقلاب بازی کند، ولی در نهایت وزارت ارشاد به او مجوز نداد و سازندگان سریال، نقش مالک اشتر را به داریوش ارجمند سپردند.
نيمه دهه 70 و تداوم سريال‌هاي فاخر
«تنهاترين سردار» به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده، نخستین بار در سال ۷۵ از شبکه اول پخش شد و به دلیل جذابیتی که داشت، به یکی ازآثار ماندگار تلویزیون تبدیل شد. این سریال روایتی از زندگی امام حسن مجتبی(ع) و قضیه صلح او با معاویه و شرایط جامعه اسلامی و شیعیان، پس از درگذشت امام حسن(ع) است که فخیم زاده به زیبایی توانست آن را در قاب تلويزيون به تصوير بكشد. محمد اصفهانی نیز با ملودی زیبایی از مجید انتظامی موسیقی تیتراژ پایانی این سریال را به قدری زیبا اجرا کرد که به یکی از مهم‌ترین جذابیت ها و ویژگی های مثبت سریال برای مخاطبان تبدیل شد.بازیگران بنام و توانمندی هم در این سریال ایفای نقش کردند که خود فخیم‌زاده هم توانست یکی از نقش‌های منفی سریال را به خوبی بازی کند.
ادامه با مردان آنجلس
از ميان حدود 115 قصه اي كه در قرآن روايت شدند،«مردان آنجلس» جزو نخستين هايي بود كه در ايران رنگ تصوير به خود گرفت.در آن سال فرج‌ا... سلحشور 10سريال را براي ساخت انتخاب كرده بود كه حضرت موسي(ع) ،يوسف پيامبر،اصحاب كهف و حضرت عزير جزو آن ها بودند.در اين ميان گويا «اصحاب كهف» محصول سال 75 با توجه به شرايط آن روزها،موقعيت مناسب تري براي ساختن داشت.اين سريال به سبب قصه متفاوت در آن سال توانست نبض 90 درصد از مخاطبانش را به دست بگيرد.يكي از نقاط مثبت اين كار زمان توليد آن بود كه به گفته عوامل سريال در 6 ماه ساخته شد و در آن دوره براي تلويزيون ايران يك ركورد به شمار مي آمد.چهار سال بعد،سریالی باز هم به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده با نام «ولايت عشق» که در سال ۷۹ از شبکه اول پخش شد. می توان به جرات گفت سریال های فاخری از این دست در دهه ۷۰ و شبکه اول پخش می شد. اما موضوع سریال «ولایت عشق» درباره زندگی علی بن موسی الرضا (ع) و آوردن او به مرو و دوران سخت نیابت وی و کشته شدنش است. یکی دیگر از سریال‌های فاخر و موفق و پرمخاطبی که از شبکه اول پخش شد و در این سریال از صدا و بازی فرخ نعمتی برای تجسم تصویری امام رضا (ع) استفاده شد. زنده یاد بابک بیات ساخت موسیقی سریال را برعهده گرفت و محمد اصفهانی خواننده تیتراژ پایانی سریال بود که این اثر او نیز جزو کارهای ماندگار این خواننده شد و بسیار مورد توجه قرار گرفت. فخیم زاده در انتخاب بازیگران این سریال هم به مانند کار قبلی خود از بازیگران حرفه ای دعوت به همکاری کرد. به خصوص انتخاب محمد صادقی برای نقش مامون که بهترین انتخاب او برای این نقش بود و گویا پیش از این بازیگر قرار بود فریبرز عرب نیا ایفاگر این نقش باشد که به گفته فخیم زاده در مساله مالی به توافق نرسیدند و این نقش به محمد صادقی رسید.مهدی فخیم زاده در مرور خاطراتش از ساخت این سریال در مصاحبه‌ای گفت: «تصویربرداری سریال «تنهاترین سردار» که تمام شد آقای لاریجانی (رییس وقت سازمان صدا و سیما) دستور دادند سریال امام رضا(ع) را بسازم. آقای لاریجانی گفتند تمام نیروهایی که در پروژه «تنهاترین سردار» حاضر بودند به سریال «ولایت عشق» بروند.با توجه به اینکه سریال «امام علی(ع)» سریالی موفق بود، اما به دلیل حاشیه هایی که ایجاد کرد از همان ابتدا از من خواستند که «ولایت عشق» را بدون حرف و حدیث جمع کنم. مثلا گفتند، زن مامون خیلی زیبا نباشد». اتفاق و حاشیه ای که برای ویشکا آسایش در نقش قطام در آن سریال افتاد.
بازگشت میرباقری
داوود میر باقری نیز پس از ساخت سریال موفق امام علی (ع)،در سال ٧٩ با «مسافر ری» سعی كرد به كوشش خود مبنی بر ساخت آثار جذاب مبتنی بر داستان‌های مذهبی ادامه دهد. او در این فیلم‌ـ سریال، داستانی قدیمی را كه در هاله‌ای از رمز و ابهامات تاریخی قرار داشت، انتخاب كرد و برای جذاب تعریف كردن آن و تحمیل الزامات دراماتیك این وقایع، تلاش بسیاری به خرج داد. حضور بازیگرانی كه در سریال امام علی (ع) موفق جلوه كرده بودند، تمهید دیگر داوود میرباقری برای موفقیت «مسافر ری» بود.سال ٧٩ اماکماکان در ساخت سریال هایی با تم مذهبی،دست پر بود.سریال «مریم مقدس» به کارگردانی شهریار بحرانی و تهیه کنندگی محمد سعید بهمن پور و با حضور بیش از 90 بازیگر در این سال ساخته شد که به ادعای کارگردان آن،در یک کشور آفریقایی باعث صلح میان مسلمانان و مسیحیان شده بود.نسخه سینمای این سریال نیز در همان سال ٢۶۵ میلیون تومان فروش در گیشه داشته است.
دهه 80؛ پوست اندازي تلويزيون در ساخت سريال‌هاي مذهبي
دهه 80 را مي توان پربار ترین دهه در تلویزیون ایران به لحاظ ساخت سریال های مذهبی دانست.در آغاز این دهه و در محرم ٨۰ ، «شب دهم» به کارگردانی حسن فتحی باز هم از شبکه یک سیما پخش شد.در سریال«شب دهم» آنچه بیش از هر چیز دیگری جذابیت داشت پرداختن به داستان عاشقانه در فضای حكومت پهلوی و نمایش گوشه‌هایی از تعزیه است که درنهایت در روز دهم عاشورا به پایان می‌رسد و عاشق به معشوقش نمی‌رسد. کتایون ریاحی، رویا تیموریان، ثریا قاسمی و حسین یاری ازجمله بازیگران اصلی سریال «شب دهم» بودند.اين سريال به رغم بازپخش چندباره در تلويزيون بويژه در ايام محرم هنوز هم مخاطبان خود را دارد. یک سال بعد ،مجموعه تلویزیونی «سفر سبز» به كارگرداني محمد حسين لطيفي از شبكه سه سيما پخش شد.محمدحسین لطیفی ازجمله کارگردان‌هایی است که در حوزه سریال سالی چندبار در حوزه کارهای مذهبی بخت‌آزمایی کرده و البته کارگردان به نسبت موفقی هم در این حوزه به‌حساب می‌آید.او بعد از «سفر سبز» که ارتباط غیرمستقیمی با عاشورا داشت ، در سال 85 سراغ ساخت سريال مذهبي ديگري به نام «وفا» رفت كه هانیه توسلی و پوریا پورسرخ بازیگران اصلی‌اش بودند. البته سریال «وفا» ویژه محرم ساخته نشد اما ازآنجا‌که نوروز و اربعین حسینی مقارن شده بودند، باید سریال‌هایی برای نوروز ساخته می‌شد که هم‌شأن اربعین را حفظ کنند و هم به‌حال‌وهوای نوروز بیایند. احمد امینی نیز در سال ٨۱ سریال «باران عشق» را برای پخش از شبکه تهران آماده کرد. این سریال که به‌صورت اپیزودیک ساخته شد، در هر شب روایت یکی از برندگان این جایزه را در خود داشت.اما «ثار‌ا...» محصول سال 81، نام پروژه بلندپروازانه‌ای است که بعد از ۱۰۰ دقیقه فیلمبرداری و هزینه یک میلیارد و 200 میلیون تومانی متوقف شد. این سریال که قرار بود در ۳۲ قسمت تولید شود به‌دلیل اعتراض بعضی مراجع و علما به نحوه نمایش امام حسین(ع) و واقعه عاشورا، متوقف ماند. علی لاریجانی، ريیس وقت سازمان صداوسیما بعد از هشت ماه، پیش تولید این سریال را در اسفند ۸۱ در بیابان‌های یزد کلید زده بود.با وجود این ها، این سریال راه را به‌جایی نبرد تا با تغییر ريیس سازمان و رفتن بودجه به سمت سریال «مختارنامه» و همین‌طور ساخت فیلم «ملک سلیمان» توسط شهریار بحرانی این سریال، پرونده‌ای نیمه مختومه پیدا کند.يك سال بعد اما داوود ميرباقري با سريال «معصومیت ازدست‌رفته» دوباره به تلويزيون بازگشت.داستان این سریال كه از شبكه سه سيما پخش شد، به سده نخست هجری برمی‌گردد و با محوریت شخصیتی به نام شوذب شکل می‌گیرد. شوذب از یاران حضرت علی(ع) است، منتهی اکنون خزانه‌دار کوفه و امویان شده است. میرباقری شوذب را در میانه عشق بین دو زن ترسیم می‌کند.به‌این‌ترتیب سریال میرباقری در یک عرصه دوسویه شکل می‌گیرد: سویه‌ای که نهایتش به سعادت ختم می‌شود و سویه‌ای که فرجامش جز شقاوت نیست و اکنون شوذب باید بین این تنگنا راهی را برگزیند.اين سريال ميرباقري به زعم بسياري از سريال دوستان از كيفيت كمتري برخوردار بود و نتوانست آنچنان نبض مخاطبان را به دست بگيرد.
سريال‌هاي مناسبتي پيشي مي‌گيرند!
دهه 80 بدون شک دهه پوست‌اندازی تلویزیون در تولید سریال‌های مناسبتي و مذهبي است كه البته با استقبال زيادي هم مواجه شده است.این استقبال در دوره‌ای اتفاق می‌افتد که ماه رمضان با سریال‌های کمدی پیوند محکمی داشت اما یکباره سریال هاي مذهبی هم توانستند نگاه مخاطب در این ماه را به سمت خود بچرخانند.
«پرده عشق» به كارگرداني جمال شورجه و محصول سال 84 نيز جزو سريال هايي است كه در ايام محرم به طور مكرر بازپخش مي شود.فیلمنامه این اثر به قلم علی موذنی بر اساس متنی از حمید خاکبازان به نگارش درآمده است و زندگی ابراهیم مهدوی، هنرمندی عارف مسلک و نگارگر پرده‌های مذهبی را به تصویر می‌کشد. او که از جانبازان شیمیایی جنگ تحمیلی است، در پی وخامت حالش برای معالجه و نیز شرکت در نمایشگاهی که در لندن برگزار می‌شود، به همراه همسرش عازم انگلستان می‌شود. در لندن برای او و پسرش صادق که دانشجوی مقیم انگلستان است، حوادثی پیش می‌آید. سامان مقدم هم یکی از کارگردان‌هایی است که در «پریدخت» به تم مذهب در سريال‌سازي پرداخته و اشاره‌ای به واقعه عاشورا و البته عزاداری مردم در دوران رضاخانی دارد.داستان در سال ١٣١۴ رقم می‌خورد، جایی که پریدخت در دوراهی انتخاب خواستگار قرار دارد.قصه با فرازوفرود زندگی پریدخت جلو می‌رود تا فاجعه مسجد گوهرشاد و کشف حجاب رقم می‌خورد. مرحله دوم زندگی پریدخت با تبعید رضاشاه و روی کار آمدن محمدرضا پهلوی آغاز می‌شود، قصه‌ای که تا بعد از کودتای ٢٨مرداد ادامه دارد.«بشارت منجی» نيز سریالی به کارگردانی نادر طالب زاده است که با محوریت داستان مسیح در سال ۸۷ ساخته و دو سال بعد از شبکه یک پخش شد. در این سریال برخلاف سریال های قبل با کمتر بازیگر بنام و سرشناسی روبه‌رو بودیم. به خصوص نقش مسیح که احمد سلیمان نیا ایفاگر این نقش بود. گرچه «بشارت منجی» چندان سریال پرمخاطب و موفقی نبود اما بخشی از مصايب مسیح در این سریال به تصویر کشیده شد. اما این سریال حواشی بسياري نيز در پی داشت. از جمله پخش سریال از دو شبکه لبنانی «المنار» وابسته به حزب‌ا... و «ان بی ان» وابسته به جنبش امل، می‌رفت تا باعث شعله ور شدن بحرانی مذهبی- سیاسی در لبنان شود، اما این دو شبکه پس از پخش قسمت اول این سریال تصمیم به توقف پخش آن گرفتند! ضمن اینکه برخی مسیحیان به این سریال معترض بودند و دلیل آن هم اقتباس فیلمنامه این مجموعه تلویزیونی از «انجیل برنابا» بود.اما تنها سریالی که در ماشین زمان، زمان حال را به محرم ۶۱ پیوند داده بود سريال «آخرين دعوت» حسين سهيلي زاده محصول سال 87 بود.یوسف (فرامرز قریبیان) نماینده سابق مجلس در جاده‌ای به‌طور اتفاقی سر از کوفه سال ۶۱ هجری در می‌آورد. کوفه‌ای که در آستانه مهمان‌کشی است.این فضا تقریبا شبیه همان فضایی بود که قریبیان در فیلم «سفیر» (۶۱/ فریبرز صالح) تجربه کرده بود. او آنجا نقش قیس بن مسهر سفیر امام حسین(ع) را بازی می‌کرد که در کوفه غریبه بود و اینجا در آخرین دعوت هم نقش مردی غریبه در کوفه را بازی می‌کرد.
دهه 80 با دو سريال ماندگار
«يوسف پيامبر» سریالی به نویسندگی و کارگردانی زنده یاد فرج ا... سلحشور است که در سال ۸۷ از شبکه اول پخش شد. سریالی که به واسطه داستانش كه یکی از زیبا ترین داستان های قرآنی است، مورد توجه رسانه های مختلف قرار گرفت. به خصوص سکانس جذاب و مهم رویارویی زلیخا و یوسف که منجربه پاره شدن پیراهن یوسف می‌شد.این سریال جزو معدود سریال هایی است که در کشورهای دیگر از جمله پاکستان، افغانستان و تاجیکستان پخش شد و مورد توجه هم قرار گرفت.اما آنچه مسلم است این سریال به واسطه حاشيه‌هاي كارگردانش،یکی از پرحاشیه ترین سریال‌های مذهبی است که حواشی بسیاری را در پی داشت که سلحشور در یادداشتی در این باره نوشت: «آقای لاریجانی به زیاد بودن قسمت ها اعتراض داشت و از بنده قول گرفت که قسمت ها را به ۲۷ قسمت تقلیل دهم . بنده به شرط آنکه اعضای نقد و بررسی سیما فیلم بگویند کدام قسمت ها و کجاهای متن سریال کوتاه شود پذیرفتم. 11 ماه تمام درهفته دو،سه جلسه در سیما فیلم با حضور رضا بالا مسئول فرهنگی و پنج نفر از برادران سیما فیلم و آقای ابراهیمی تشکیل شد و تمام ۴۰ قسمت سریال مطالعه و مورد نقد و بررسی قرار گرفت و بخش هایی از آن اصلاح شد و در نهایت نه تنها از متن سریال و تعداد قسمت ها کم نشد که مقداری هم اضافه شد. این موضوع نشان از استحکام متن داشت که به سادگی قابل تغییر و حذف و اضافه نبود و به اقرار برادران سیما فیلم تا آن زمان برای هیچ متنی این‌همه مطالعه و بررسی صورت نگرفته بود». اما برخی از روحانیون در این باره نکات مهمی داشتند. شیخ حسین انصاریان بر برخی از بخش های سریال ایراداتی را وارد کرد و این انتقادات با پخش اولین بخش های سریال حضرت یوسف اتفاق افتاد. آیت‌ا... سبحانی نیز از منتقدان این سریال بود.
حسن ختام؛ مختارنامه
اما آخرین کار به نمایش درآمده از داوود میرباقری با هر متر و معیاری،بهترین و قدرتمندترین کار کارنامه این سینماگر و سریال‌ساز صاحب سبک محسوب مي‌شود.«مختارنامه» را همچنین می‌توان اوج قدرت‌نماییِ سازنده‌اش نیز دانست.پس از موفقیت شگفت‌انگیز سریال «امام علی(ع)» بسياري میرباقری را به این متهم می‌کردند که دارد نان تصویرکردن داستانی درباره امیرالمومنین(ع) را می‌خورد وگرنه تلاش‌ها و توانایی‌های خودش به‌عنوان کارگردان ملاك نيست. درواقع منتقدان میرباقری چنین عقیده داشتند که سریال «امام علی(ع)» به دلیل تقدس و محبوبیت کاراکترهای اصلی‌اش در دل‌ها در هر شرایط و با هر کیفیتی محبوب و پرتماشاگر می‌شد و هر کس با هر کیفیتی آن را می‌ساخت تفاوتی در این موضوع ایجاد نمی‌شد.«معصومیت از دست رفته» هم البته این باور را تقویت کرده بود.اما میرباقری با ساخت «مختارنامه» موفق شد یک سریال تاریخی- مذهبی درجه یک حاصل آورد که یک سر و گردن از دیگر آثار تاریخی- مذهبی تلویزیون بالاتر بود.سريال «ملكوت» محمد رضا آهنج نيز ، پس از فراز و فرودهایی که سریال‌های ماورایی در سال‌های قبل، از سر گذرانده بودند، ساخته شد،این بار اما به زعم بسياري يك فاجعه در سریال‌سازی تلویزیون اتفاق افتاده بود. باز همان جریان نخ نمای هبوط روح به دنیای انسان‌ها و تماشای خصایل درونی آن‌ها محور ماجرا بود، البته سریال از این طریق قصد عبرت‌آوری داشته و پرواضح بود که بدون یک روایت داستانی جذاب، این تجربه، حالت شعاری به خود گرفت و نتوانست آنچنان كه بايد ديده شود.
دهه 90 در سراشيبي
دهه 90 اما بيش از آنكه دهه ساخت آثار تازه باشد،دهه بازپخش آثار فاخر گذشته است.
در سال هاي بعد تاكنون هم سريال تاریخی درخور توجه كه بتوان از آن نام برد به چشم نمي‌خورد.خبر پروژه هاي در حال ساخت فاخر كماكان داغ است اما از پخش آن‌ها هنوز هم خبري نيست.گويا شرايط اقتصادي به اين مقوله هم اثر گذاشته و همین می‌شود که کارگردان مربوطه نيز ریسک تولید را نمی‌پذیرد و از بار مسئولیت و تولید چنین پروژه‌هایی شانه خالی می‌کند. در نتیجه با تلویزیونی سرد و مخاطب‌زده روبه‌رو می‌شویم که بیننده رغبتی برای تماشای برنامه‌های دست چندم آن ندارد.حتي اگر اثر فاخري چون «مختار نامه» باشد!