پايان سياه مشق
شروط حذف مشق
با اين حال و بر اساس آنچه پيشتر بيان شده بود، خداحافظی دانش‌آموزان پایه‌های اول تا سوم دبستان با مشق شب پیش‌شرط‌هایی هم داشت؛ به‌عنوان مثال تعداد دانش‌آموزان در کلاس درس باید 16 تا 25 نفر باشد تا معلم بتواند تمرین رونویسی را در کلاس درس داشته باشد و برای مشق شب، مهارت‌های مرتبط با زندگی را به دانش‌آموز ارائه دهد.اما اغلب دبستان‌های دولتی در کلانشهرها به‌ویژه پایتخت مشمول این طرح نشدند؛ چراکه جمعیت دانش‌آموزان در این کلاس‌ها بالای 25نفر است و در مناطق شهری عمده مدارس غیردولتی موفق به اجرای این طرح می‌شوند که البته روش‌های آموزشی آن‌ها با مدارس دولتی تفاوت‌هایی دارد و پیش از این هم بر انجام تکالیف درسی و مشق شب در کلاس درس و به‌صورت گروهی متمرکز بودند.مرتضی شکوهی مدیرکل دفتر آموزش دبستانی وزارت آموزشوپرورش در این رابطه گفته بود كه سال‌هاست آموزش و پرورش با پدیده خستگی بچه‌ها از انجام مشق‌های تکراری مواجه است که هیچ کمکی به یادگیری آن‌ها نمی‌کند؛ بنابراین به‌دنبال این بودیم راهکاری پیدا کنیم که تمرینات درسی دانش‌آموزان به‌قوت خود باقی بماند اما خستگی و ملال‌آور بودن آن کاهش یابد. اینکه گفته می‌شود مشق شب فرصتی برای بهبود یادگیری بچه‌هاست اما آن را حذف کرده‌اند، اصلااین‌گونه نیست، مگر می‌شود از مجموعه فرآیندهای یادگیری بخش مهمی را که مشق است و نیازمند ایجاد فرصت و شرایط بهتر برای تمرین‌کردن است، حذف کرد. آنچه مطرح شده تغییر رویکرد در ارائه تکالیف درسی است. اینکه بچه‌ها در کلاس درس برای مهارت خواندن، نوشتن و حساب‌کردن تحت نظارت معلم فعالیت‌هایی را انجام دهند، قابل قبول است اما الزامانمی‌توان عین آن را خارج از مدرسه و در منزل انجام داد. در مدرسه برای اینکه مهارت‌های اساسی برای دانش‌آموزان تکرار شود و آن را فرا‌بگیرند، نیاز به نوشتن مشق است و آن‌ها تحت نظارت معلم باید رونویسی کنند. اما خارج از مدرسه دیگر نباید شاهد تکرار رونویسی باشیم بلکه مهارت‌های مرتبط با سبک زندگی و مهارت‌هایی که دانش‌آموز به آن‌ها برای ایفای نقش در زندگی واقعی نیاز دارد، باید مدنظر باشد. نیاز داریم به موضوع ایجاد فرصت برای آموختن مهارت‌های مختلف که بخشی از آن مهارت تحصیلی است و در ادامه مسیر به فرد کمک می‌کند و بخشی نیز آموختن مهارت‌هایی است که فرد بتواند در طول تحصیل راهش را ادامه دهد، وارد شویم. در اسناد بالادستی همچون سند تحول بنیادین بر رویکرد فرهنگی تاکید شده است تا مدرسه کنار تحصیل به تربیت بچه‌ها نیز کمک کند و به‌جای اینکه نگران آموخته‌های دانشی و معلومات باشند به فراهم کردن فرصت‌هایی برای مهارت‌های زندگی بپردازند. اهداف و برنامه درسی دوره ابتدایی به‌استناد اسناد بالادستی مصوب شده، همچنین کتاب‌های درسی متناسب با انتظارات جدید تالیف شده‌اند و برنامه‌های جدید دوره ابتدایی نیز در جهت اجرای اسناد بالادستی در آموزش و پرورش است. به هیچ عنوان صحبت از حذف تکالیف دانش‌آموزان نیست بلکه دو تقسیم‌بندی را در این رابطه مدنظر داریم؛ نخست تکالیفی که دانش‌آموز باید با مشارکت سایر دانش‌آموزان و نظارت معلم در کلاس درس انجام دهد که به یادگیری مهارت‌های درسی منجر می‌شود اما برخی فرآیندها که با واقعیت‌های زندگی پیوند دارد و تحت عنوان سبک زندگی ایرانی و اسلامی از آن یاد می‌کنیم باید در خانه انجام شود. دانش‌آموز باید در خانه مهارت‌هایی همچون بیان نظرات و احساسات و خواندن کتاب را تمرین کند؛ به‌عنوان مثال اگر در درس ریاضی بحث طول و عرض را فرا می‌گیرد در خانه باید به‌صورت عملی طول و عرض خانه را اندازه‌گیری کند. البته بسیاری از معلمان در روش‌های تدریس خود از گذشته به این مسائل توجه داشته و آن را اجرا می‌کردند. دانش‌آموز در خانه دیگر نباید وادار به رونویسی شود و پژوهش‌های مختلف، ناکارآمدی این سبک از مشق شب را تایید می‌کنند و این موضوع نه‌تنها فرصتی برای یادگیری نیست بلکه یک نوع تنبیه برای کودک است. معتقدیم مشق شب باید فرصتی برای یادگیری باشد و به انگیزه دانش‌آموز برای یادگیری کمک کند. همچنین رویکرد احترام به حقوق کودک در دوره ابتدایی مورد تایید است که برای اجرایی‌شدن آن دستورالعملی را طراحی و ابلاغ کردیم، همچنین دوره‌های آموزشی برای مدیران و معلمان برگزار می‌شود. حذف مشق شب با رویکرد سنتی برای دوره اول ابتدایی یعنی پایه‌های اول، دوم و سوم دبستان است و امیدواریم یک نوع جریان‌سازی هدفمند برای توسعه اهداف آن در سایر پایه‌های تحصیلی باشد.
حذف مشق براي همه است
با اين حال معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزشوپرورش در اين باره مي گويد كه تراکم جمعیت دانش‌آموزی در شهرهای بزرگ زیاد است و در بسیاری از شهرهای کوچک مشکل تراکم چه در مدارس دولتی و چه غیردولتی نداریم و معلمان می توانند زمان و ساعت آموزشی را به گونه ای تنظیم کنند که دانش آموزان داخل کلاس تکالیف خود را انجام داده و بازخورد آن را از معلم دریافت کنند.به گفته «رضوان حکیم زاده» انجام تکالیف در کلاس های با تراکم کمتر از 15 نفر در صورت تک پایه بودن نیز مجاز است. وی افزود: بر اساس تصمیم وزارت آموزش و پرورش در سال تحصیلی جاری برنامه تکالیف مهارت محور مختص دانش آموزان پایه‌های اول تا سوم ابتدایی است و دو ساعت آموزشی با عنوان برنامه ویژه مدارس برای مهارت آموزی نیز شامل پایه‌های چهارم تا ششم و دوره اول متوسطه می‌شود. نظام ارزشیابی کیفی - توصیفی اقتضا می کند دانش آموزان تکالیف درسی را در کلاس انجام داده و بازخوردها را از معلم بگیرند و به بردن تکالیف به منزل نیازی نداشته باشند اما در عین حال اگر قرار باشد تراکم کلاس اجازه چنین کاری را ندهد، این امر باید محدود شود.وی تاکید کرد به هیچ‌وجه نباید از کتاب های کمک آموزشی، کمک درسی، حل المسائل، پیک‌های آدینه و عناوین مشابه استفاده شود.به گفته وی، در تکالیف مهارت محور سعی می‌شود بخش‌های مغفول مانده نظام ارزشیابی کیفی - توصیفی به اجرا درآیدزیرا در این ارزشیابی باید دانش آموز طی فرآیند یادگیری، تکالیف درسی را در کلاس درس انجام دهد و بازخوردهای مناسب را از معلم دریافت کند؛ به این معنا که معلم مسئول کنترل بر نظارت و یادگیری دانش‌آموز باشد، نه خانواده ها. اکنون چند سالی است که نقش خانواده ها و متولیان آموزش جابه‌جا شده و همه این امور برعهده خانواده ها گذاشته شده است. این تصور اشتباه است که معلم فقط آموزش دهد و نظارت و یادگیری بردوش خانواده ها باشد؛ حال آنکه کار آموزش را از طریق یک لوح فشرده (سی.دی) نیز می توان انجام داد. نظام ارزشیابی کیفی - توصیفی تلاش دارد مهارت‌های مورد نیازی را که بچه ها باید در دوران کودکی برای شکلگیری شخصیت‌شان تمرین کنند تا تبدیل به رفتار دايمی شود، به آنان آموزش دهد؛ هر چندکه در آغاز این کار چالش‌هایی وجود دارد اما امید است با اقدام های نظارتی دستگاه تعلیم و تربیت و همکاری خانواده‌ها شرایطی فراهم شود که بحث تکالیف مهارت محور به همه مدارس تعمیم یابد.اكنون به نظر مي رسد با حذف تدريجي مشق شب در مدارس، شرايط تازه اي پيش روي دانش آموزان سال‌هاي آتي براي تفهيم بهتر مطالب درسي قرار گيرد كه البته رعايت شرط هاي گفته شده از سوي آموزشوپرورش نيز لازم الاجراست و عدم توجه به آن مي تواند تبعات منفي به‌دنبال داشته باشد.