پیامدهای یک نامه
با گذشت 4 روز از انتشار نامه سرگشاده خطاب به آیتاللهالعظمی شبیری بر سر دیدار با برخی شخصیتهای سیاسی، همچنان واکنشهای شخصیتهای سیاسی و حوزوی به آن ادامه دارد.
با گذشت 4 روز از انتشار نامه سرگشاده خطاب به آیتاللهالعظمی شبیری بر سر دیدار با برخی شخصیتهای سیاسی، همچنان واکنشهای شخصیتهای سیاسی و حوزوی به آن ادامه دارد. ادبیات نامه آیتالله یزدی بهگونهای بود که واکنش بسیاری از چهرههای حوزه علمیه قم را در پی داشت، تا آنجا که آیتالله عندلیب همدانی در اعتراض به این نامه از عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم کنارهگیری کرد. آنچه بهعنوان علت اصلی این استعفا اعلام شده، نگرانی از استقلال حوزه و مرجعیت است.
ماجرا چه بود؟
ماجرا این بود که رئیس دولت اصلاحات به همراه موسویخوئینیها و جمعی دیگر در منزل عبدالله نوری در تهران، میزبان آیتالله شبیریزنجانی، استاد پیشین خود بودند. این دیدار با واکنش آیتالله محمد یزدی، رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، همراه شد. ایشان در نامهای سرگشاده به آیتالله شبیریزنجانی نوشت: «ضمن عرض ارادت و تسلیت ایام اربعین سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(علیهالسلام)، پیرو انتشار تصاویری در فضای مجازی از حضرتعالی در کنار برخی افراد مسئلهدار که برای نظام جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری «دامظلهالعالی» احترامی قائل نیستند، بدینوسیله به عرض میرساند این موضوع ناراحتی و تعجب مقلدین و حوزویان را در پی داشته است. لازم به ذکر است، اینجانب نیز در دو مرحله با حضرتعالی مکاتباتی در مورد برخی از مسائل دیگر داشتهام که جواب قانعکنندهای دریافت نکردم؛ لذا این نامه را به ناچار به صورت سرگشاده خدمتتان ارسال کردم. چگونه میشود حضرتعالی که فرصتی برای ملاقات با هیاترئیسه مجمع عمومی اساتید ندارید، فرصت میکنید در منزل آقایی در تهران حاضر شوید و با این آقایان ملاقات داشته باشید! یادآور میشوم مقام و احترام شما در سایه احترام به نظام اسلامی حاکم، رهبری و شان مرجعیت است؛ پس لازم است این احترام و شئون مرجعیت را رعایت فرموده و ترتیبی اتخاذ فرمایید اینگونه مسائل دیگر تکرار نگردد. انشاءالله».
واکنشها
حجتالاسلاموالمسلمین محمدرضا باباخانی درباره نظر حضرت آیتالله شبیریزنجانی درخصوص این نامه به شفقنا گفته: دفتر یا حضرت آیتالله شبیریزنجانی نظری درخصوص این نامه ندارند و طلاب و شاگردان ایشان، پاسخ میدهند. او تصریح کرد: هم دفتر و هم حضرت آیتالله موضع خاصی نداشته و فعلا سکوت را در پیش گرفتهاند. شاید خود آیتالله محمد یزدی تصورش را هم نمیکرد که ارسال یک نامه چنین عواقبی بههمراه داشته باشد.
در ادامه واکنشها، حجت الاسلام ابوالفضل موسویان به شفقنا، گفته: اینکه سطح مراجع را اینگونه تنزل دهیم که از افراد دیگری برای دیدارها و مراجعات خود اجازه بگیرند، بسیار ناپسند است. وی نامه آیتالله یزدی را آمرانه و حرمتشکنانه و بدعتی در تعاملات بعضی افراد دارای مسئولیتهای اجرایی در بخشی از حوزه نسبت به یکی از مراجع مسلم تقلید خواند و گفت: این نوع نامهنگاریها و ترویج آن به از بین بردن نظام اخلاقی حوزه منجر میشود.
آیتالله حسین موسوی تبریزی هم خواستار عذرخواهی رئیس جامعه مدرسین از مقام مرجعیت و جبران این اشتباه شد و گفت: چنین اظهارنظرهایی که در آن خط مرز برای مرجعیت تعیین میشود، هتک حرمت به مرجعیت شیعه بوده و بدعتگذاری است.
همچنین محسن غرویان استاد حوزه با سیاسی خواندن این نامه گفت: از نامه منصوب به آیتالله یزدی بر میآید که یک نامه سیاسی است؛ یعنی تعابیر و کلمات و واژههایی که در نامه بهکار رفته است، کاملا نشان میدهد که با اهداف و اغراض سیاسی نوشته است. متاسفانه نامه محتوای خوبی ندارد و نمود بیرونی آن، چنین است که اشخاصی برای مراجع و مقام مرجعیت تعیین تکلیف میکنند. این کار و این نوع ادبیات صورت خوشی ندارد و برخلاف سنت علما و خلاف سنت حوزههای علمیه بوده است.
حجتالاسلام عبدالله نوری در واکنش به نامه سرگشاده آیتالله محمد یزدی خطاب به آیتالله العظمی شبیری زنجانی نوشت: نه من و نه شما حق نداریم دین، مقدسات و مرجعیت را برای نزدیک شدن به قدرت و حفظ پارهای امتیازات هزینه کنیم. وضعیت شما قابل درک است ولی راهحل آن منحصر به این حرمتشکنیها نیست.
در بخشی از این نامه آمده است: مایه شگفتی است که چگونه یک دیدار ساده شاگردان و استاد که از سنتهای دیرین و نیک حوزههای علمیه است، موجب کدورتتان گردیده و یا به تعبیر شما باعث ناراحتی مقلدان و حوزویان شده و یا گردی بر چهره نظام و اسلام نشانده است؟ اینگونه موضعگیریهای ناصواب در حق شخصیتی همچون حضرت آیتالله شبیری و میهمانان گرانقدر آن دیدار، با کدامیک از موازین شرعی و عقلی و قواعد عرفی و انصاف، سازگاری دارد؟
من هرگز فکر نمیکردم که برخی از ما تحمل یک دیدار دوستانه را هم از دست دادهایم و آنقدر برای ما اینگونه قضاوت و دخالت در امور دیگران اصل شده است که به جای پرداختن به اصلیترین معضلات کشور، برای اینگونه مسایل شخصی و عادی، نامه سرگشاده مینویسیم. فراموش نکنید همراهی و همدلی مرجعیت مستقل شیعه بخشی از اعتبار و شان حاکمیت است نه عکس آن.
سیدحسن خمینی، یادگار امام (ره) هم به این نامه واکنش نشان داد و خطاب به این مرجع عالیقدر شیعه آیتالله شبیری زنجانی نامهای منتشر کرد. در بخشی از این نامه آمده است: اگر چه حوادث تلخ این روزها جانهای شاگردان و ارادتمندان حضرتعالی را رنجاند و عواطف متدینین را جریحهدار ساخت، ولی در خود ثمره مبارکی هم داشت که همان حسن توجه به ضرورت استقلال حوزههای علمیه و ارتباط وثیق حفظ نظام جمهوری اسلامی با محافظت از جایگاه مرجعیت عالی شیعیان است.
آیتالله سید محمد غروی، عضو شورای عالی حوزههای علمیه با جمله «بنده در این شرایط نه ملاقات آن بزرگوار را پسندیدم و نه نامه سرگشاده آیتالله یزدی را» به این نامه پرداخت و گفت: آقای یزدی فرد دلسوزی برای نظام، انقلاب و روحانیت است و این دغدغه ایشان است که خدای ناکرده مرجعیت پل و ابزاری برای برخی جناحها قرار نگیرد. حقیقت این است، کاری که آقای یزدی در این شرایط کردند، خطای استراتژیک بود. خواهشم این است کسانی که واقعاً دلسوز انقلاب، نظام، مرجعیت و روحانیت هستند، این پرونده را ببندند چون به نفع هیچکسی نیست. واقعاً بعید میدانم در آینده مرجعی به این عمق آیتالله شبیری زنجانی داشته باشیم. همینطور شخصیت آیتالله یزدی در فعالیتهای انقلابی بر کسی با آن سوابق پوشیده نیست و بنابراین بهتر است پرونده را ببندند و مسئله را ادامه ندهند.
در ادامه واکنشها آیتالله حسن ممدوحی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، نامه آیتالله یزدی به آیتاللهالعظمی شبیری زنجانی را بسیار مودبانه، معمول و مرسوم در حوزه دانست.
همچنین حجت الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم، عضو خبرگان رهبری نیز در بیانیهای گفت: آنچه رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در نامه سرگشاده خود مطرح کردند با نیتی خالصانه و بدنبال حفظ جایگاه مرجعیت و حراست آن از دستبرد فتنهگران و سوءاستفاده منافقان بوده است. صرفنظر از لحن نامه و اینکه آیا بهتر بود بصورت خصوصی فرستاده شود و یا بصورت سرگشاده، آنچه مهم است این است که تذکر بزرگی به بزرگ دیگر از سنتهای ارزشمند حوزوی بوده و هست و نباید مورد سوءاستفاده دشمنان حوزه و روحانیت و نیز طرفداران جریانات خاص قرار بگیرد.
آیتالله احمد بهشتی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، نیز نامه آیتالله یزدی را موضوعی درون حوزوی دانست و خواستار پرهیز رسانهها و جریانهای سیاسی از دخالت در امور حوزههای علمیه شد.
شخصیتهای سیاسی
حسامالدین آشنا با اشاره به نامه اخیر آیتالله یزدی خطاب به آیتالله العظمی شبیری زنجانی و حواشی ایجاد شده درباره آن نوشت: «من دست آیتالله یزدی را هم میبوسم چرا که به رسم تعرفالاشیا باضدادها نقشی تاریخی در معرفی آیتالله شبیری زنجانی به نسل جوان و جویای اعتدال اسلامی ایفا نمودند.»
همچنین علی مطهری، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در واکنش به نامه آیتالله محمد یزدی گفته: چه کسی گفته ملاقات یک مرجع تقلید با افراد سابقهدار در انقلاب که احیاناً انتقاداتی نیز دارند خلاف شوون مرجعیت است؟ آیا شوون مرجعیت را جنابعالی بهتر از خود مراجع تشخیص میدهید؟ مگر مردم باید با اجازه شما به ملاقات این و آن بروند؟ نامه شما موجب وهن روحانیت و حوزه علمیه شد. امیدوارم به نحوی جبران بفرمایید. او همچنین خطاب به آیتالله العظمی شبیری زنجانی گفته است: اگر به دیده قبول بنگرید، حقیر خود را شاگرد شما میدانم و همچون مرحوم والد، سالها در درسها و مباحث مربوطه حاضر بودهام. علاوه بر آن، به سبب علقه و رابطه عمیق حضرت امام و والد بزرگوارتان که به تعبیر جنابعالی، همدلی و رفاقت دو بیت مرجعیت را به بیش از هفتاد سال کشانده است، تاسف شدید خود را از اسائه ادبی که به ساحتتان شده است ابراز میدارم. در ادامه واکنش شخصیتهای سیاسی رسول منتجبنیا، فعال سیاسی نیز با انتشار نامهای نوشت: در طول سالیان متمادی بعد از غیبت کبری تاکنون، جایگاه مرجعیت، مقدسترین منزلت در بین امت اسلام و شیعیان بوده است و حتی رژیمهای طاغوتی از بیحرمتی به آن هراس داشتهاند. آیتالله یزدی با چه دلیل و مجوز شرعی و قانونی، جمعی از بزرگان اسلام و کشور را به مسئله دار بودن و حرمت قائل نشدن برای نظام و رهبری متهم میکند؟ از حضور نگارنده نامه میخواهم به جایگاه شخصیتهای مورد حرمتشکنی ایشان بین مردم و جایگاه خود در میان ملت ایران از زمان نمایندگی مجلس تاکنون اندکی مطالعه نمایند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم از جمله شخصیتهایی بود که به ماجرای نامه آیتالله محمد یزدی به آیتالله شبیری زنجانی واکنش نشان دادهاند. سیدعباس صالحی در جدیدترین توئیتر خود نوشت: «مرجعیت پشتوانه حفظ هویت شیعی است. مواظب باشیم مراجع پاکزیست را با تابلوی دغدغه مقدس حفظ نظام، موهون نکنیم و میراث تاریخی تشیع را به تاراج نسپریم.»
ماجرا چه بود؟
ماجرا این بود که رئیس دولت اصلاحات به همراه موسویخوئینیها و جمعی دیگر در منزل عبدالله نوری در تهران، میزبان آیتالله شبیریزنجانی، استاد پیشین خود بودند. این دیدار با واکنش آیتالله محمد یزدی، رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، همراه شد. ایشان در نامهای سرگشاده به آیتالله شبیریزنجانی نوشت: «ضمن عرض ارادت و تسلیت ایام اربعین سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(علیهالسلام)، پیرو انتشار تصاویری در فضای مجازی از حضرتعالی در کنار برخی افراد مسئلهدار که برای نظام جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری «دامظلهالعالی» احترامی قائل نیستند، بدینوسیله به عرض میرساند این موضوع ناراحتی و تعجب مقلدین و حوزویان را در پی داشته است. لازم به ذکر است، اینجانب نیز در دو مرحله با حضرتعالی مکاتباتی در مورد برخی از مسائل دیگر داشتهام که جواب قانعکنندهای دریافت نکردم؛ لذا این نامه را به ناچار به صورت سرگشاده خدمتتان ارسال کردم. چگونه میشود حضرتعالی که فرصتی برای ملاقات با هیاترئیسه مجمع عمومی اساتید ندارید، فرصت میکنید در منزل آقایی در تهران حاضر شوید و با این آقایان ملاقات داشته باشید! یادآور میشوم مقام و احترام شما در سایه احترام به نظام اسلامی حاکم، رهبری و شان مرجعیت است؛ پس لازم است این احترام و شئون مرجعیت را رعایت فرموده و ترتیبی اتخاذ فرمایید اینگونه مسائل دیگر تکرار نگردد. انشاءالله».
واکنشها
حجتالاسلاموالمسلمین محمدرضا باباخانی درباره نظر حضرت آیتالله شبیریزنجانی درخصوص این نامه به شفقنا گفته: دفتر یا حضرت آیتالله شبیریزنجانی نظری درخصوص این نامه ندارند و طلاب و شاگردان ایشان، پاسخ میدهند. او تصریح کرد: هم دفتر و هم حضرت آیتالله موضع خاصی نداشته و فعلا سکوت را در پیش گرفتهاند. شاید خود آیتالله محمد یزدی تصورش را هم نمیکرد که ارسال یک نامه چنین عواقبی بههمراه داشته باشد.
در ادامه واکنشها، حجت الاسلام ابوالفضل موسویان به شفقنا، گفته: اینکه سطح مراجع را اینگونه تنزل دهیم که از افراد دیگری برای دیدارها و مراجعات خود اجازه بگیرند، بسیار ناپسند است. وی نامه آیتالله یزدی را آمرانه و حرمتشکنانه و بدعتی در تعاملات بعضی افراد دارای مسئولیتهای اجرایی در بخشی از حوزه نسبت به یکی از مراجع مسلم تقلید خواند و گفت: این نوع نامهنگاریها و ترویج آن به از بین بردن نظام اخلاقی حوزه منجر میشود.
آیتالله حسین موسوی تبریزی هم خواستار عذرخواهی رئیس جامعه مدرسین از مقام مرجعیت و جبران این اشتباه شد و گفت: چنین اظهارنظرهایی که در آن خط مرز برای مرجعیت تعیین میشود، هتک حرمت به مرجعیت شیعه بوده و بدعتگذاری است.
همچنین محسن غرویان استاد حوزه با سیاسی خواندن این نامه گفت: از نامه منصوب به آیتالله یزدی بر میآید که یک نامه سیاسی است؛ یعنی تعابیر و کلمات و واژههایی که در نامه بهکار رفته است، کاملا نشان میدهد که با اهداف و اغراض سیاسی نوشته است. متاسفانه نامه محتوای خوبی ندارد و نمود بیرونی آن، چنین است که اشخاصی برای مراجع و مقام مرجعیت تعیین تکلیف میکنند. این کار و این نوع ادبیات صورت خوشی ندارد و برخلاف سنت علما و خلاف سنت حوزههای علمیه بوده است.
حجتالاسلام عبدالله نوری در واکنش به نامه سرگشاده آیتالله محمد یزدی خطاب به آیتالله العظمی شبیری زنجانی نوشت: نه من و نه شما حق نداریم دین، مقدسات و مرجعیت را برای نزدیک شدن به قدرت و حفظ پارهای امتیازات هزینه کنیم. وضعیت شما قابل درک است ولی راهحل آن منحصر به این حرمتشکنیها نیست.
در بخشی از این نامه آمده است: مایه شگفتی است که چگونه یک دیدار ساده شاگردان و استاد که از سنتهای دیرین و نیک حوزههای علمیه است، موجب کدورتتان گردیده و یا به تعبیر شما باعث ناراحتی مقلدان و حوزویان شده و یا گردی بر چهره نظام و اسلام نشانده است؟ اینگونه موضعگیریهای ناصواب در حق شخصیتی همچون حضرت آیتالله شبیری و میهمانان گرانقدر آن دیدار، با کدامیک از موازین شرعی و عقلی و قواعد عرفی و انصاف، سازگاری دارد؟
من هرگز فکر نمیکردم که برخی از ما تحمل یک دیدار دوستانه را هم از دست دادهایم و آنقدر برای ما اینگونه قضاوت و دخالت در امور دیگران اصل شده است که به جای پرداختن به اصلیترین معضلات کشور، برای اینگونه مسایل شخصی و عادی، نامه سرگشاده مینویسیم. فراموش نکنید همراهی و همدلی مرجعیت مستقل شیعه بخشی از اعتبار و شان حاکمیت است نه عکس آن.
سیدحسن خمینی، یادگار امام (ره) هم به این نامه واکنش نشان داد و خطاب به این مرجع عالیقدر شیعه آیتالله شبیری زنجانی نامهای منتشر کرد. در بخشی از این نامه آمده است: اگر چه حوادث تلخ این روزها جانهای شاگردان و ارادتمندان حضرتعالی را رنجاند و عواطف متدینین را جریحهدار ساخت، ولی در خود ثمره مبارکی هم داشت که همان حسن توجه به ضرورت استقلال حوزههای علمیه و ارتباط وثیق حفظ نظام جمهوری اسلامی با محافظت از جایگاه مرجعیت عالی شیعیان است.
آیتالله سید محمد غروی، عضو شورای عالی حوزههای علمیه با جمله «بنده در این شرایط نه ملاقات آن بزرگوار را پسندیدم و نه نامه سرگشاده آیتالله یزدی را» به این نامه پرداخت و گفت: آقای یزدی فرد دلسوزی برای نظام، انقلاب و روحانیت است و این دغدغه ایشان است که خدای ناکرده مرجعیت پل و ابزاری برای برخی جناحها قرار نگیرد. حقیقت این است، کاری که آقای یزدی در این شرایط کردند، خطای استراتژیک بود. خواهشم این است کسانی که واقعاً دلسوز انقلاب، نظام، مرجعیت و روحانیت هستند، این پرونده را ببندند چون به نفع هیچکسی نیست. واقعاً بعید میدانم در آینده مرجعی به این عمق آیتالله شبیری زنجانی داشته باشیم. همینطور شخصیت آیتالله یزدی در فعالیتهای انقلابی بر کسی با آن سوابق پوشیده نیست و بنابراین بهتر است پرونده را ببندند و مسئله را ادامه ندهند.
در ادامه واکنشها آیتالله حسن ممدوحی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، نامه آیتالله یزدی به آیتاللهالعظمی شبیری زنجانی را بسیار مودبانه، معمول و مرسوم در حوزه دانست.
همچنین حجت الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم، عضو خبرگان رهبری نیز در بیانیهای گفت: آنچه رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در نامه سرگشاده خود مطرح کردند با نیتی خالصانه و بدنبال حفظ جایگاه مرجعیت و حراست آن از دستبرد فتنهگران و سوءاستفاده منافقان بوده است. صرفنظر از لحن نامه و اینکه آیا بهتر بود بصورت خصوصی فرستاده شود و یا بصورت سرگشاده، آنچه مهم است این است که تذکر بزرگی به بزرگ دیگر از سنتهای ارزشمند حوزوی بوده و هست و نباید مورد سوءاستفاده دشمنان حوزه و روحانیت و نیز طرفداران جریانات خاص قرار بگیرد.
آیتالله احمد بهشتی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، نیز نامه آیتالله یزدی را موضوعی درون حوزوی دانست و خواستار پرهیز رسانهها و جریانهای سیاسی از دخالت در امور حوزههای علمیه شد.
شخصیتهای سیاسی
حسامالدین آشنا با اشاره به نامه اخیر آیتالله یزدی خطاب به آیتالله العظمی شبیری زنجانی و حواشی ایجاد شده درباره آن نوشت: «من دست آیتالله یزدی را هم میبوسم چرا که به رسم تعرفالاشیا باضدادها نقشی تاریخی در معرفی آیتالله شبیری زنجانی به نسل جوان و جویای اعتدال اسلامی ایفا نمودند.»
همچنین علی مطهری، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در واکنش به نامه آیتالله محمد یزدی گفته: چه کسی گفته ملاقات یک مرجع تقلید با افراد سابقهدار در انقلاب که احیاناً انتقاداتی نیز دارند خلاف شوون مرجعیت است؟ آیا شوون مرجعیت را جنابعالی بهتر از خود مراجع تشخیص میدهید؟ مگر مردم باید با اجازه شما به ملاقات این و آن بروند؟ نامه شما موجب وهن روحانیت و حوزه علمیه شد. امیدوارم به نحوی جبران بفرمایید. او همچنین خطاب به آیتالله العظمی شبیری زنجانی گفته است: اگر به دیده قبول بنگرید، حقیر خود را شاگرد شما میدانم و همچون مرحوم والد، سالها در درسها و مباحث مربوطه حاضر بودهام. علاوه بر آن، به سبب علقه و رابطه عمیق حضرت امام و والد بزرگوارتان که به تعبیر جنابعالی، همدلی و رفاقت دو بیت مرجعیت را به بیش از هفتاد سال کشانده است، تاسف شدید خود را از اسائه ادبی که به ساحتتان شده است ابراز میدارم. در ادامه واکنش شخصیتهای سیاسی رسول منتجبنیا، فعال سیاسی نیز با انتشار نامهای نوشت: در طول سالیان متمادی بعد از غیبت کبری تاکنون، جایگاه مرجعیت، مقدسترین منزلت در بین امت اسلام و شیعیان بوده است و حتی رژیمهای طاغوتی از بیحرمتی به آن هراس داشتهاند. آیتالله یزدی با چه دلیل و مجوز شرعی و قانونی، جمعی از بزرگان اسلام و کشور را به مسئله دار بودن و حرمت قائل نشدن برای نظام و رهبری متهم میکند؟ از حضور نگارنده نامه میخواهم به جایگاه شخصیتهای مورد حرمتشکنی ایشان بین مردم و جایگاه خود در میان ملت ایران از زمان نمایندگی مجلس تاکنون اندکی مطالعه نمایند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم از جمله شخصیتهایی بود که به ماجرای نامه آیتالله محمد یزدی به آیتالله شبیری زنجانی واکنش نشان دادهاند. سیدعباس صالحی در جدیدترین توئیتر خود نوشت: «مرجعیت پشتوانه حفظ هویت شیعی است. مواظب باشیم مراجع پاکزیست را با تابلوی دغدغه مقدس حفظ نظام، موهون نکنیم و میراث تاریخی تشیع را به تاراج نسپریم.»