یائسگی زودرس؛ از نشانه‌ها تا عوارض
یائسگی به‌معنای قطع دوره‌های قاعدگی و پایان دوره‌ی باروری می‌باشد. همه‌ی زنان یائسگی را تجربه می‌کنند، اما برخی یائسگی را خیلی زودتر از موعد تجربه می‌کنند که دلایل مختلفی هم دارد. امروز در این مطلب، قصد داریم به بحث یائسگی زودرس بپردازیم.
همانطور که می‌دانیم بهترین سن زایمان قبل از ۳۵ سالگی می‌باشد. این در حالی است که درجامعه ما با یک نگاه به آمار متوجه می‌شویم که تقریبا حدود چند صد هزار دختر هرگز ازدواج نکرده‌اند و از محدوده ازدواج گذشته‌اند و نزدیک به تجرد قطعی هستند. دخترانی که گذشته از سن ازدواج و فرزندآوری‌شان در آستانه یائسگی قرار دارند و این زنگ خطری برای جامعه محسوب می‌شود.
یائسگی زودرس چیست؟
برای اکثر زنان، یائسگی بین سنین ۴۵ تا ۵۵ سالگی شروع می‌شود. اگر شما زیر ۴۵ سال سن دارید و متوجه شده‌اید که دوره‌های شما کم و بیش یا کاملاً متوقف شده است؛ باید به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. یائسگی که بین ۴۰ تا ۴۵ سال اتفاق می‌افتد، یائسگی زودرس نامیده می‌شود. این یائسگی با یائسگی پیش‌رس متفاوت است. تنها تفاوت آنها در سن یائسگی است. یائسگی که پیش از سن ۴۰ سالگی رخ دهد، یائسگی پیش‌رس است. حدود ۵ ٪ از زنان به طور طبیعی مبتلا به یائسگی زودرس می‌شوند.
یائسگی زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدانها ساختن استروژن را متوقف کنند؛ هورمونی که چرخه تولید مثل را کنترل می‌کند. یک زن زمانی یائسه گفته می‌شود که بیش از ۱۲ ماه قاعدگی نداشته، اما علائم مرتبط با یائسگی را داشته باشد. هر موردی که عملکرد تخمدان را مختل یا تولید استروژن را متوقف کند؛ می‌تواند علت یائسگی زودرس باشد. مانند شیمی درمانی برای سرطان یا حذف تخمدانها.
علائم و نشانه‌های یائسگی زودرس
نشانه‌های یائسگی زودرس در زنان بسیار شبیه یائسگی در سنین معمولی (بالای ۵۱ سال) است. از اولین علائم یائسگی زودرس می‌توان به علائم زیر اشاره کرد:
گُرگرفتگی: این حالت شامل احساس ناگهانی گرما در بالاتنه که با تعریق و سرخ شدن همراه است. کاهش هورمون استروژن باعث گرگرفتگی می‌شود. این حالت ممکن است در روز یا شب اتفاق بیفتد. همچنین شدت آن از خفیف تا شدید بین زنان متغیر است.
قاعدگی نامنظم: یکی از علائم اولیه یائسگی زودرس این است که فرد قبل از یائسگی زودرس سال‌ها دچار قاعدگی نامنظم باشد. همچنین از علائم یائسگی پیش از موعد خونریزی شدید، لکه بینی، پریود طولانی (بیش از یک هفته) است.
بی خوابی و تعریق شبانه: این علائم از پیامد‌های گرگرفتگی است. فرد بخاطر گرما و تعریق شبانه طی شب از خواب بیدار می‌شود.
نوسانات خلقی و افسردگی: به دلیل کمبود خواب و تغییرات هورمونی این حالت‌ها پیش می‌آید.
خستگی: یکی از علائمی است که به دلیل اختلالات خواب ایجاد می‌شود.
کاهش حافظه و عدم تمرکز: اختلالات خواب می‌تواند باعث بی قراری و عدم تمرکز و مشکلات حافظه شود.
خشکی واژن: کاهش هورمون استروژن باعث نازک شدن دیواره واژن می‌شود. نازک شدن دیواره بافت واژن را شکننده می‌کند و فرد دچار آتروفی می‌شود. کاهش استروژن باعث کاهش ترشح مایعاتی از دیواره داخلی رحم می‌شود که محیط رحم را مرطوب نگه می‌دارند. در نتیجه فرد دچار خشکی واژن می‌شود.
ریزش یا نازکی مو: در اثر تغییر میزان هورمون‌های جنسی زنانه در یائسگی زودرس اتفاق می‌افتد.
علاوه بر علائمی که ذکر کردیم، موارد دیگری نیز جزء علائم یائسگی زودرس محسوب می‌شوند، مانند:
یائسگی زود هنگام ممکن است به دلیل بیماری یا درمان‌های خاص ایجاد شود، یا حتی ممکن است علت شناخته شده‌ای نداشته باشد. عوامل احتمالی زیر نیز ممکن است سبب یائسگی زود هنگام شوند:
عوامل محیطی: عواملی مانند آلودگی هوا، آلودگی صوتی یا تماس با سموم محیط می‌تواند علت یائسگی زودرس باشد.
سبک زندگی: زنانی که سوء تغذیه یا تغذیه نامناسب دارند و زنانی که سیگار می‌کشند، بیشتر از زنان دیگر در معرض یائسگی زودرس هستند.
برخی از روش‌های درمانی: شیمی درمانی، پرتو درمانی، هیسترکتومی کامل (برداشتن رحم و تخمدانها).
ارثی: برخی از اختلالات کروموزومی که در کروموزوم X وجود دارد منجر به یائسگی زودرس می‌شود. سابقه خانوادگی نیز در سن یائسگی فرد نقش دارد.
بیماری ها: اختلالات خود ایمنی، صرع، نارسایی تخمدان، عفونت‌های ویروسی مثل اوریون، اختلالات هورمونی، تیروئید، سرطان رحم و اندومتریوز می‌تواند عامل یائسگی زودرس باشد.
آسیب به تخمدانها: صدمه دیدن تخمدانها به هر دلیلی می‌تواند باعث از بین رفتن عملکرد درست تخمدانها شود. این آسیب‌ها می‌توانند باعث یائسگی زودرس شوند.
چگونه یائسگی زودرس تشخیص داده می‌شود؟
زمانی که به یائسگی منجر می‌شود، پیش یائسگی نامیده می‌شود. در این زمان ممکن است دوره‌های نامنظم و علائم دیگری هم داشته باشید که می‌آیند و می‌روند. به طور کلی، اگر به مدت ۱۲ ماه بدون خونریزی قاعدگی باشید، یائسگی در نظر گرفته می‌شوند و دیگر برای توضیح نشانه‌های شما چیزی وجود ندارد.
آزمایش‌ها معمولاً برای تشخیص یائسگی مورد نیاز نیستند. بسیاری از زنان، یائسگی را براساس علائم خود تشخیص می‌دهند. اما اگر شما فکر می‌کنید که دوران زودرس یائسگی را تجربه می‌کنید، می‌توانید به پزشک خود مراجعه کنید.
عوارض یائسگی زودرس
ناباروری اغلب بیشترین نگرانی در هنگام شروع یائسگی است. با این حال، دیگر نگرانی‌های بهداشتی نیز وجود دارد. جریان ثابت استروژن به بافت‌های شما دارای کاربرد‌های فراوانی است. استروژن باعث افزایش کلسترول خوب HDL می‌شود و LDL یا کلسترول بد را کاهش می‌دهد. همچنین رگ‌های خونی را شل می‌کند و مانع از رسیدن به استخوان‌ها می‌شود. از دست دادن استروژن زودتر از حد طبیعی می‌تواند خطرات زیر را افزایش دهد:
۱. بیماری قلبی
۲. پوکی استخوان
۳. نشانه‌های پارکینسون
۴. افسردگی
۵. زوال عقل
۶. مرگ زودرس
علاوه بر عوارضی که نام بردیم، شروع یائسگی زود هنگام، شما را از برخی بیماری‌های دیگر حفاظت می‌کند. این بیماری‌ها شامل سرطان‌های وابسته به استروژن مانند سرطان سینه است.
زنانی که دیرتر از موعد یائسه می‌شوند (بعد از سن ۵۵)، نسبت به زنانی که زودتر یائسه می‌شوند، بیشتر ممکن است به سرطان سینه مبتلا شوند. این موضوع به این علت است که بافت سینه‌ی آنان مدت بیشتری در معرض استروژن قرار می‌گیرد.
یائسگی زودرس چطور درمان می‌شود؟
هیچ درمانی وجود ندارد که از یائسگی زودرس جلوگیری کند یا آن را از بین ببرد، ولی زنانی که به یائسگی رسیده‌اند، روش‌هایی برای درمان دارند که می‌توانند علائم یائسگی را کاهش دهند. زمانی که دچار یائسگی زودرس شده باشید، اگر به پزشک مراجعه کنید، با توجه به وضعیت و شرایط شما نوع درمان انتخاب می‌شود. برای مثال اگر قصد بارداری نداشته باشید،برای حل این مشکل از دارو درمانی و هورمون درمانی استفاده می‌شود. اگر هم قصد بارداری داشته باشید، ممکن است روش آی‌وی‌اف برای بارداری انتخاب شود.
یائسگی زودرس چیست؟
برای اکثر زنان، یائسگی بین سنین ۴۵ تا ۵۵ سالگی شروع می‌شود. اگر شما زیر ۴۵ سال سن دارید و متوجه شده‌اید که دوره‌های شما کم و بیش یا کاملاً متوقف شده است؛ باید به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. یائسگی که بین ۴۰ تا ۴۵ سال اتفاق می‌افتد، یائسگی زودرس نامیده می‌شود. این یائسگی با یائسگی پیش‌رس متفاوت است. تنها تفاوت آنها در سن یائسگی است. یائسگی که پیش از سن ۴۰ سالگی رخ دهد، یائسگی پیش‌رس است. حدود ۵ ٪ از زنان به طور طبیعی مبتلا به یائسگی زودرس می‌شوند.
یائسگی زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدانها ساختن استروژن را متوقف کنند؛ هورمونی که چرخه تولید مثل را کنترل می‌کند. یک زن زمانی یائسه گفته می‌شود که بیش از ۱۲ ماه قاعدگی نداشته، اما علائم مرتبط با یائسگی را داشته باشد. هر موردی که عملکرد تخمدان را مختل یا تولید استروژن را متوقف کند؛ می‌تواند علت یائسگی زودرس باشد. مانند شیمی درمانی برای سرطان یا حذف تخمدانها.
علائم و نشانه‌های یائسگی زودرس
نشانه‌های یائسگی زودرس در زنان بسیار شبیه یائسگی در سنین معمولی (بالای ۵۱ سال) است. از اولین علائم یائسگی زودرس می‌توان به علائم زیر اشاره کرد:
گُرگرفتگی: این حالت شامل احساس ناگهانی گرما در بالاتنه که با تعریق و سرخ شدن همراه است. کاهش هورمون استروژن باعث گرگرفتگی می‌شود. این حالت ممکن است در روز یا شب اتفاق بیفتد. همچنین شدت آن از خفیف تا شدید بین زنان متغیر است.
قاعدگی نامنظم: یکی از علائم اولیه یائسگی زودرس این است که فرد قبل از یائسگی زودرس سال‌ها دچار قاعدگی نامنظم باشد. همچنین از علائم یائسگی پیش از موعد خونریزی شدید، لکه بینی، پریود طولانی (بیش از یک هفته) است.
بی خوابی و تعریق شبانه: این علائم از پیامد‌های گرگرفتگی است. فرد بخاطر گرما و تعریق شبانه طی شب از خواب بیدار می‌شود.
نوسانات خلقی و افسردگی: به دلیل کمبود خواب و تغییرات هورمونی این حالت‌ها پیش می‌آید.
خستگی: یکی از علائمی است که به دلیل اختلالات خواب ایجاد می‌شود.
کاهش حافظه و عدم تمرکز: اختلالات خواب می‌تواند باعث بی قراری و عدم تمرکز و مشکلات حافظه شود.
خشکی واژن: کاهش هورمون استروژن باعث نازک شدن دیواره واژن می‌شود. نازک شدن دیواره بافت واژن را شکننده می‌کند و فرد دچار آتروفی می‌شود. کاهش استروژن باعث کاهش ترشح مایعاتی از دیواره داخلی رحم می‌شود که محیط رحم را مرطوب نگه می‌دارند. در نتیجه فرد دچار خشکی واژن می‌شود.
ریزش یا نازکی مو: در اثر تغییر میزان هورمون‌های جنسی زنانه در یائسگی زودرس اتفاق می‌افتد.
علاوه بر علائمی که ذکر کردیم، موارد دیگری نیز جزء علائم یائسگی زودرس محسوب می‌شوند، مانند:
- بی قراری و اضطراب
- بی اختیاری ادرار
- تکرر ادرار
- کاهش میل جنسی و تحریک پذیری در اثر تغییرات هورمونی و خلقی ناشی از یائسگی زودرس
- دخول دردناک به دلیل خشکی واژن
- تپش قلب
- سردرد، درد مفصل و عضله
- اضافه وزن
یائسگی زود هنگام ممکن است به دلیل بیماری یا درمان‌های خاص ایجاد شود، یا حتی ممکن است علت شناخته شده‌ای نداشته باشد. عوامل احتمالی زیر نیز ممکن است سبب یائسگی زود هنگام شوند:
عوامل محیطی: عواملی مانند آلودگی هوا، آلودگی صوتی یا تماس با سموم محیط می‌تواند علت یائسگی زودرس باشد.
سبک زندگی: زنانی که سوء تغذیه یا تغذیه نامناسب دارند و زنانی که سیگار می‌کشند، بیشتر از زنان دیگر در معرض یائسگی زودرس هستند.
برخی از روش‌های درمانی: شیمی درمانی، پرتو درمانی، هیسترکتومی کامل (برداشتن رحم و تخمدانها).
ارثی: برخی از اختلالات کروموزومی که در کروموزوم X وجود دارد منجر به یائسگی زودرس می‌شود. سابقه خانوادگی نیز در سن یائسگی فرد نقش دارد.
بیماری ها: اختلالات خود ایمنی، صرع، نارسایی تخمدان، عفونت‌های ویروسی مثل اوریون، اختلالات هورمونی، تیروئید، سرطان رحم و اندومتریوز می‌تواند عامل یائسگی زودرس باشد.
آسیب به تخمدانها: صدمه دیدن تخمدانها به هر دلیلی می‌تواند باعث از بین رفتن عملکرد درست تخمدانها شود. این آسیب‌ها می‌توانند باعث یائسگی زودرس شوند.
چگونه یائسگی زودرس تشخیص داده می‌شود؟
زمانی که به یائسگی منجر می‌شود، پیش یائسگی نامیده می‌شود. در این زمان ممکن است دوره‌های نامنظم و علائم دیگری هم داشته باشید که می‌آیند و می‌روند. به طور کلی، اگر به مدت ۱۲ ماه بدون خونریزی قاعدگی باشید، یائسگی در نظر گرفته می‌شوند و دیگر برای توضیح نشانه‌های شما چیزی وجود ندارد.
آزمایش‌ها معمولاً برای تشخیص یائسگی مورد نیاز نیستند. بسیاری از زنان، یائسگی را براساس علائم خود تشخیص می‌دهند. اما اگر شما فکر می‌کنید که دوران زودرس یائسگی را تجربه می‌کنید، می‌توانید به پزشک خود مراجعه کنید.
عوارض یائسگی زودرس
ناباروری اغلب بیشترین نگرانی در هنگام شروع یائسگی است. با این حال، دیگر نگرانی‌های بهداشتی نیز وجود دارد. جریان ثابت استروژن به بافت‌های شما دارای کاربرد‌های فراوانی است. استروژن باعث افزایش کلسترول خوب HDL می‌شود و LDL یا کلسترول بد را کاهش می‌دهد. همچنین رگ‌های خونی را شل می‌کند و مانع از رسیدن به استخوان‌ها می‌شود. از دست دادن استروژن زودتر از حد طبیعی می‌تواند خطرات زیر را افزایش دهد:
۱. بیماری قلبی
۲. پوکی استخوان
۳. نشانه‌های پارکینسون
۴. افسردگی
۵. زوال عقل
۶. مرگ زودرس
علاوه بر عوارضی که نام بردیم، شروع یائسگی زود هنگام، شما را از برخی بیماری‌های دیگر حفاظت می‌کند. این بیماری‌ها شامل سرطان‌های وابسته به استروژن مانند سرطان سینه است.
زنانی که دیرتر از موعد یائسه می‌شوند (بعد از سن ۵۵)، نسبت به زنانی که زودتر یائسه می‌شوند، بیشتر ممکن است به سرطان سینه مبتلا شوند. این موضوع به این علت است که بافت سینه‌ی آنان مدت بیشتری در معرض استروژن قرار می‌گیرد.
یائسگی زودرس چطور درمان می‌شود؟
هیچ درمانی وجود ندارد که از یائسگی زودرس جلوگیری کند یا آن را از بین ببرد، ولی زنانی که به یائسگی رسیده‌اند، روش‌هایی برای درمان دارند که می‌توانند علائم یائسگی را کاهش دهند. زمانی که دچار یائسگی زودرس شده باشید، اگر به پزشک مراجعه کنید، با توجه به وضعیت و شرایط شما نوع درمان انتخاب می‌شود. برای مثال اگر قصد بارداری نداشته باشید،برای حل این مشکل از دارو درمانی و هورمون درمانی استفاده می‌شود. اگر هم قصد بارداری داشته باشید، ممکن است روش آی‌وی‌اف برای بارداری انتخاب شود.