جاي‌خالي آموزش در استفاده از فضاي مجازي
پر واضح است که استفاده ازشبکه‌های مجازی در حد معقول و به خودی خود امری پسندیده و ضروري به نظر می‌رسد، اما برخوردار نبودن از سواد رسانه‌اي یا نبود فرهنگ‌سازی لازم، براي استفاده از فضاي مجازي مشكلات عديده‌اي را براي جامعه و حتي دولت رقم‌زده است، به طور حتم راهکار مقابله با این تبعات منفی استفاده بي‌رويه و بي‌ضابطه از فضاي مجازی، حذف یا فیلترينگ آن نخواهد بود، چرا که تجربه ثابت کرده است، اعمال محدودیت می‌تواند عامل اصلی رونق یا استفاده بیشتر از فضاي مجازي شود. امروزه به دليل همه گير شدن استفاده از فضاي مجازي، شاهد استفاده بي‌حد و مرز کودکان و نوجوانان نیز هستيم كه اين استفاده بدون هيچ نظارت يا كنترلي از سوي والدين صورت مي‌گيرد، چرا كه طبق تحقيقات انجام شده در کشور، بیشترین استفاده کنندگان از اینترنت جوانان هستند و 35 درصد از آنها به سبب حضور در چت روم، 28 درصد برای بازی‌های اینترنتی، 30 درصد به منظور چک کردن پست الکترونیکی و 25 درصد نیز به دلیل جست‌و‌جو در فضاي مجازي حضور دارند. يكي از بارزترين ايراداتي را كه مي‌توان به فضاي مجازي گرفت اين است که هيچ آموزشي از سوي خانواده، مدارس يا رسانه براي نحوه استفاده يا حتي ميزان استفاده از آن وجود ندارد كه اين خود دليل اصلي افزايش تبعات منفي استفاده از فضاي مجازي شده است، اما بايد در نظر داشت که در کشورهای پیشرفته دنيا مانند آمریکا برای استفاده از فضای مجازی کودکان یا بزرگسالان قوانین سختی وجود دارد و مسئول استفاده از فضای مجازی کودکان، خانواده و مدرسه هستند که در صورت استفاده نامناسب و یا استفاده بیش از اندازه کودک از فضای مجازی به راحتی سرپرستی از والدین گرفته می‌شود یا اینکه بودجه مدرسه به راحتی از سوی دولت حذف خواهد شد، اما این قوانین هرگز در ایران به چشم نمی‌خورد و کودکان به آسانی و بدون هیچ چارچوب یا قانونی در فضای مجازی حضور دارند و در بیشتر موارد حضور کودک در شبکه‌های مجازی برای برخی از افراد نشان از به روز بودن کودک یا خانواده او را دارد. هرچند روانشناسان خانواده بر این باور هستند که حضور بی‌محابای کودک یا نوجوان در فضای مجازی می‌تواند تبعات منفی گسترده‌ای را متوجه این رده سنی کند، به گونه‌اي حتي مي‌تواند آينده كودك و يا نوجوان را نيز به مخاطره بيندازد، افزايش خشونت در ميان كودكان، تمايل به انجام بازي‌هاي تك نفره و عدم تمايل به داشتن خواهر يا برادر را مي‌توان از آثار منفي استفاده بيش از اندازه كودكان از فضاي مجازي دانست. گفتنی است امروزه اینستاگرام در میان شبکه‌های مجازی در ایران از طرفداران بسیاری برخوردار است، به گونه‌ای که به طور متوسط بیش از 70 درصد از مردم ایران در این شبکه اجتماعی حضور دارند و روزانه به طور میانگین بیش از سه پست از خود در اینستاگرام به اشتراک می‌گذارند که بسیاری از این عکس‌ها یا ویدیوها مغایر با احکام شرعی اسلام است و بیشتر آنها نیز بسیار خصوصی است که نیازی برای مطرح کردن و به اشتراک گذاشتن با تمام افراد حاضر در اینستاگرام ندارد. بنابراین می‌توان گفت که این هرج و مرج و آزاد بودن بیش از اندازه در اشتراک هر نوع پستی در اینستاگرام در بلند مدت می‌تواند باعث ایجاد و افزایش آسیب‌های اجتماعی متعدد شود.
بررسي معايب استفاده از فضاي مجازي
بی‌خوابی و اختلال در خواب یکی از مهم ترین معایب استفاده بیش از اندازه و افراطی فضاي مجازی است، چرا که اعتياد استفاده از فضاي مجازي در برخي از افراد به قدري است كه حتي از زمان استراحت خود نيز براي حضور در فضاي مجازي استفاده مي‌كنند و دور بودن از اين فضا را براي چند ساعت نيز نمي‌توانند تحمل كنند كه البته اين مهم بيشتر در رده سني نوجوانان بيشتر از ساير گروه‌هاي سني به چشم مي‌خورد. همچنین ابتلا به افسردگی را می‌توان یکی دیگر از معایب استفاده بيش از اندازه از فضاي مجازی برشمرد، چرا که تجربه ثابت کرده است که استفاده اعتیاد گونه از هر چیزی می‌تواند منجر به افسردگی شود. هر چند درباره استفاده از فضای مجازی می‌توان گفت كه مقایسه بیش از اندازه سطح زندگی و وضعیت مالی خود با دیگران بر ابتلا به این بیماری نیز دامن خواهد زد. درضمن افزايش ميزان خيانت و طلاق عاطفي را مي‌توان از ديگر معايب استفاده بيش از اندازه از فضاي مجازي دانست، چرا كه طبق آمار منتشر شده بسياري از زوجين در سايه استفاده از فضاي مجازي به راحتي اقدام به خيانت مي‌كنند و در بيشتر مواقع نيز بر اين باور هستند كه اين دوستي‌ها خيانت نيست، بلكه تنها يك دوستي اينترنتي بيش نيست، اما در بيشتر موارد منجر به فراتر رفتن از يك دوستي اينترنتي مي‌شود كه اين مهم مي‌تواند منجر به طلاق عاطفي يا طلاق حقوقي شود، آنچه در اين ميان حائز اهميت است افزايش طلاق‌هاي عاطفي است كه مي‌تواند به مثابه مرگ تدريجي زندگي يا خوشبختي زوجين باشد. باید در نظر داشت که امروزه بسیاری از نوجوانان يا جوانان تحت تاثیر استفاده از فضاي مجازي به دنبال کاهش وزن، بلندی قد یا سایر جراحی‌های زیبایی هستند، شاید توجه به موارد مذکور در حد معقول امری طبیعی و خوشایند به نظر برسد، اما باید توجه داشت توجه بیش از اندازه به این دست از مسائل آن هم در رده سنی نوجوانی می‌تواند چالش‌های بسیاری را بر سر راه آنها قرار دهد، چرا كه طبق آمار موجود امروزه شاهد افزايش انجام جراحي‌هاي زيبايي در ميان نوجوانان هستيم. افزایش دوستان مجازی نسبت به دوستان واقعی را می‌توان یکی دیگر از معایب استفاده بیش از اندازه از شبکه‌های مجازی و به خصوص اینستاگرام دانست، به عبارت ساده‌تر دوستان مجازی، فردی که بیشتر اوقات خود را در اینستاگرام سپری می‌کند، بالطبع بیشتر از دوستان واقعی او است که این خود می‌تواند زنگ خطری برای والدین و کودک محسوب شود، چرا که تجربه ثابت کرده است که بیش از نیمی از دوستان مجازی از ماهیت واقعی برخوردار نیستند و در برخی از موارد نیز می‌تواند برای نوجوان خطر آفرین باشند.
تشدید حس مقایسه در فضای مجازی
مقایسه بیش از حد زندگی خود با سلبریتی‌ها یا افراد سرشناس را می‌توان در زومره دیگر معایب استفاده نامتعارف از فضاي مجازي برشمرد. نیاز به مورد توجه واقع شدن بیش از اندازه، خود می‌تواند یکی دیگر از معایب استفاده از شبکه‌های مجازی مطرح شود، چرا که همان گونه که می‌دانیم برخی از افراد تنها برای افزایش فالور و یا گرفتن لایک بیشتر، روزانه پست‌ها و کامنت‌های بی‌ربط و بی‌محتوای متعددی را منتشر می‌کنند. درضمن انتقال سريع افکار و اندیشه‌های بشری را می‌توان یکی دیگر از معایب استفاده بیش از اندازه از فضای مجازی دانست، چرا که طبق آمار موجود برخی از افراد فارغ از اینکه در چه رده سنی و سطح دانش و اطلاعات عمومی برخوردار هستند، به راحتی به برخی از اطلاعات دستیابی پیدا می‌کند که این خود می‌تواند تبعات منفی گسترده‌تری را در بر داشته باشد. به‌طور كلي بايد در نظر داشت كه كودكان و نوجوانان جزو آسيب‌پذيرترين كاربران فضاي مجازي هستند. از اين رو بايد فضاي امني را براي حضور آنها در شبكه‌هاي اجتماعي يا اينترنت فراهم كرد كه اين مهم بدون كمك خانواده ميسر نمی‌شود؛ بنابراين در اين ميان تربيت استفاده از فضاي مجازي يك اصل انكار ناپذير تلقي مي‌شود. در پایان باید خاطر نشان کرد که امروزه استفاده از شبکه‌های مجازی اجتناب ناپذیر شده است، چرا كه نمي‌توان افراد را از استفاده از فضاي مجازي منع كرد، چرا كه امروزه استفاده از فضاي مجازي به يك اصل انكار ناپذير تبديل شده است، از اين رو می‌توان با رعایت برخی از موارد و همچنين آموزش‌هاي لازم از آسیب‌های احتمالی ناشی از استفاده بيش از اندازه از فضاي مجازی تا حدودي در امان ماند.