دورهمی سنگین‌وزن‌ها
آمار چاقی در ایران تکان‌دهنده است؛ همین آمارهایی که بین ٢٩ تا ٥٠ میلیون نفر جمعیتِ درگیر چاقی و اضافه‌وزنی، متغیر است. بررسی‌ها نشان می‌دهد شیوع چاقی در میان دختران زیر ٢٠ سال و به‌طور کلی زنان، در حال افزایش و مرگ‌های ناشی از این عارضه به دو برابر رسیده است. همین اعداد تکان‌دهنده بود که سه روز آخر دوهفته گذشته، دو هزار نفر را دور دریاچه خلیج فارس جمع کرد؛ افرادی که سال‌هاست با چالش اضافه‌وزنی و چاقی زندگی می‌کنند. چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه دوهفته گذشته، غرب تهران شاهد حضور جمعیت قابل توجهی از افراد چاق تهران بود که در دهکده چاقی دور هم جمع شده بودند تا راهی برای رهایی از اضافه‌وزنی‌شان پیدا کنند؛ دهکده‌ای که از سوی یکی از شرکت‌های تولیدکننده داروی دیابت و با همکاری شهرداری منطقه ٢٢ برگزار شد. آمار سازمان بهداشت جهانی از شیوع چاقی در جهان نشان می‌دهد در حال حاضر حدود ٦٤٠ میلیون نفر در دنیا زندگی می‌کنند که درگیر چاقی هستند، یعنی حدود ١,٩ میلیارد نفر. به استناد همین آمار، ٢٥ درصد جمعیت بالغ ایران یعنی حدود ١٢ تا ١٣ میلیون نفر هم چاق هستند. گزارش‌های قابل تأمل از وضع جسمی و سلامتی ایرانیان سبب شد تا دهکده چاقی در غرب تهران برپا شود. فرزانه شکیبایی‌فر، مدیر پروژه دهکده چاقی به «شهروند» می‌گوید که در این سه روز، دو هزار نفر به دهکده مراجعه کردند و مشاوره شدند. آشنایی با بیماری‌های ناشی از چاقی، مشاوره تغذیه و تناسب اندام، آموزش انجام تمرینات ورزشی در خانه، آموزش سبک زندگی سالم و ... جزو برنامه‌هایی بود که به مراجعه‌کنندگان ارایه شد. دهکده پر از غرفه‌هایی بود که متخصصان تغذیه در آن قد، وزن و شاخص توده بدنی مراجعه‌کنندگان را اندازه می‌گرفتند و به آنها مشاوره تغذیه و پزشکی می‌دادند. به گفته شکیبایی‌فر، هدف این بود که هر کس در هر مرحله‌ای از چاقی که قرار دارد، تنها ٥ تا ١٠ درصد از چاقی‌اش را کم کند تا از آمار بالای بیماری‌های مرتبط با چاقی دور شود: «ما هرگز نمی‌گوییم افراد ٢٠ تا ٣٠ کیلو از وزنشان را کم کنند، همین که ٥ تا ١٠ درصدش هم کم شود، کافی است تا از خیلی از بیماری‌ها در امان باشند.»
متخصصان می‌گویند که چاقی همراه با ١٩٥ عارضه است؛ مثل چربی خون، فشار خون، دیابت، انواع سرطان‌ها و... با این همه اما شکیبایی‌فر می‌گوید که باورهای نادرستی در ارتباط با چاقی وجود دارد. همین که می‌گویند برای کاهش وزن باید زیاد ورزش کرد، کم غذا خورد و... اما ماجرا خیلی پیچیده‌تر از اینها است. افرادی که دچار چاقی هستند، مشکلات زیادی دارند که باید درک و موانع کاهش وزن رفع شود، سپس به آنها گفته شود که بیشتر ورزش کنید و رژیم غذایی بگیرید: «به افرادی که درگیر چاقی و اضافه وزن هستند، انگ‌های زیادی زده می‌شود که همین انگ‌ها آنها را به سمت پرخوری می‌کشاند. یکی از کارهایی که متخصصان تغذیه می‌توانند انجام دهند، این است که افراد را برای کاهش وزن قانع کنند، دلیل چاقی‌شان را بدانند و... تمام تلاش این است که این افراد قضاوت نشوند.» شکیبایی‌فر می‌گوید که دهکده چاقی یک کمپین اطلاع‌رسانی بود تا افراد را متوجه شرایط‌شان کند و در قدم نخست آنها را به پزشک خودشان ارجاع دهد: «هدف این بود تا به افرادی که امکان دسترسی به باشگاه‌های ورزشی یا مشاوره‌های تخصصی تغذیه ندارند، مشاوره داده شود؛ به همین دلیل هم دریاچه خلیج‌فارس که محل تجمع افراد زیادی است، انتخاب شد چرا که در مناطق شمالی شهر، افراد به دلیل توانایی مالی، به باشگاه‌های ورزشی و پزشک متخصص تغذیه دسترسی راحت‌تری دارند اما افراد در گروه متوسط اقتصادی و پایین‌تر از آن شاید این امکان را نداشته باشند. هدف کمپین هم همین گروه بود.» بیشتر مراجعه‌کنندگان زنان با شاخص توده بدنی ٢٥ تا ٣٠ بودند، در میانشان افراد زیادی بودند که تصور نمی‌کردند در گروه جمعیت اضافه وزن قرار می‌گیرند اما شاخص توده بدنی‌شان، ماجرای دیگری را روایت می‌کرد.
شاخص توده بدنی چیست و چطور آن را محاسبه کنیم؟
شاخص توده بدنی (BMI) مقیاسی برای اندازه‌گیری میزان تناسب وزن نسبت به قد فرد است. این شاخص از طریق حاصل تقسیم وزن بر مجذور قد فرد محاسبه می‌شود. روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری شاخص توده بدنی استفاده می‌شود، به‌جز تقسیم وزن بر قد که آن هم می‌تواند مقیاس‌های مختلفی داشته باشد. این شاخص ابتدا در سال ١٩٧٢ در مجله‌ای علمی مطرح شد و از آن پس به عنوان یکی از معتبرترین مقیاس‌ها برای اندازه‌گیری احتمالی اضافه و کمبود وزن استفاده می‌شود. رواج استفاده از شاخص توده بدنی به این علت است که به فرد این امکان را می‌دهد که تناسب وزن خود را نسبت به قد و قامت خود محاسبه کند. سازمان جهانی بهداشت شاخص توده بدنی زیر ١٨,٥ را به عنوان کم‌وزنی یا علامت سوءتغذیه تلقی می‌کند که آثار منفی ماندگاری بر سلامت جسمی و ذهنی افراد وارد می‌کند. در توضیح این مقیاس آمده افرادی که شاخص توده بدنی‌شان زیر ١٨.٥ باشد، دچار کمبود وزن هستند، افرادی که شاخص بدنی‌شان بین ١٨.٥ تا ٢٤.٩ است، وزن نرمالی دارند، آنهایی که شاخص بدنی‌شان بین ٢٥ تا ٢٩.٩ هستند، دچار اضافه وزن هستند، ٣٠ تا ٣٤.٩ چاق درجه یک و ٣٥ تا ٣٩.٩ چاق درجه دو هستند. آنهایی هم که شاخص توده بدنی‌شان بیشتر از ٤٠ است، چاقی مفرط و مرگبار دارند. براساس تحقیقات انجام‌شده شاخص توده بدنی نرمال برای مردان ایرانی ٢٥.٢١ و برای زنان ایرانی ٢٣.٣٥ است.