صدای بلند تمساح خیالی چیتگر وسکوت مرگبار قربانیان گاندوی بلوچستان
موضوع تمساح خیالی دریاچه چیتگر تهران آنقدر صدای بلندی داشت که کسی به سکوت و تشنگی کودکان سیستان و بلوچستانی که طعمه «گاندوها» می‌شوند توجهی نکرد.
طی یک ماه گذشته، تصویری نیمه واضح از دریاچه چیتگر که در آن موجودی، شناور است در فضای مجازی منتشر شده که ادعا می‌شود این موجود یک تمساح است، بحثی که با واکنش‌های متفاوت از سوی مردم و مسئولان در فضای مجازی مواجه شد. همچنین بعد از آن تصویر دیگری با عنوان ردپای تمساح در خشکی منتشر شد که بار دیگر این فضا را برای کاربران داغ کرد و آنها را با حدس و گمان‌هایی روبرو کرد.
اما اگر بخواهیم سراغ قدیمی ترین حیوان این سرزمین یا قدیمی ترین خزنده ایران برویم. با تمساح ایرانی و یا «گاندو» که گونه‌ای از تمساح پوزه کوتاه آسیایی است، آشنا خواهیم شد. به گفته کارشناسان محیط زیستی در دنیا، این گونه تمساح نادر در سطح جهان در خطر نابودی قرار دارد و در مجموع تنها ۲ هزار و ۴۰۰ سر تمساح پوزه کوتاه در برکه‌های در حال خشکیدن دنیا زندگی می‌کنند.
تمساح پوزه کوتاه یا آن طور که در ایران مشهور شده است گاندو، تنها تمساح موجود در محیط زیست کشورمان محسوب می‌شود. جانوری که بر خلاف ظاهر ترسناکش، رابطه خاصی با مردم بلوچستان «زیستگاه تمساح پوزه کوتاه در ایران» برقرار کرده است و حضور آن نمادی از برکت و آبادانی در این خطه به شمار می‌آید.
گاندو در زبان بلوچی به معنی «راه رونده روی شکم» است. «تمساح پوزه کوتاه» با نام علمی (Crocodylus palustris) به خانواده تمساحان (Crocodylidae) تعلق دارند و در اصل نوعی تمساح بومی شبه قاره هند و مناطق اطراف آن به حساب می‌آید که در محدوده کشورهای هند، بنگلادش، پاکستان، ایران، سریلانکا و برمه زندگی می‌کند. گاندوها تنها تمساح بومی پاکستان و ایران هستند و بزرگترین خزنده این دو کشور محسوب می‌شوند.
زیستگاه تمساح‌های پوزه کوتاه در ایران تنها در بخش بلوچستان استان سیستان و بلوچستان و بیشتر در منطقه مکران و منطقه حفاظت شده باهوکلات، سرباز، سد پیشین و رودخانه کاجو قرار دارد
زیستگاه تمساح‌های پوزه کوتاه در ایران تنها در بخش بلوچستان استان سیستان و بلوچستان و بیشتر در منطقه مکران و منطقه حفاظت شده باهوکلات، سرباز، سد پیشین و رودخانه کاجو قرار دارد. گاندوها در لیست وضعیت بقا، در گروه حیوانات آسیب پذیر قرار دارند و با توجه به خشکسالی‌های چندین سال اخیر سیستان و بلوچستان شرایط زندگی آنها در معرض خطر بیشتری قرار گرفته است.
اندازه این جانوران به طور میانگین در نرها به ۳ تا ۳.۵ متر و ماده‌ها ۲.۴۵ متر می‌رسد، اما حیواناتی با طول کمتر یا بیشتر نیز در میان آنها دیده شده است. وزن طبیعی گاندوهای جوان به طور میانگین به ۳۰ تا ۵۰ کیلوگرم می‌رسد. همچنین نرهای مسن ممکن است بسیار بزرگ‌تر شوند و تا ۴ الی ۵.۵ متر طول رشد کنند. البته طول نهایی گاندوهای ایرانی به ندرت به ۳ متر می‌رسد و بزرگترین تمساح پوزه کوتاه که در ایران دیده شده، ۶.۳ متر طول داشته است.
نحوه شکار تمساح پوزه کوتاه به این شکل است که برای گرفتن طعمه خود کمین می‌کند و اغلب به صورت ناگهانی از جلو یا طرفین به سمت شکارش هجوم می‌برد. این خزنده بیشتر شب‌ها به شکار می‌پردازد و در این زمان در اطراف رودخانه‌ها و برکه‌ها به جستجوی غذا می‌رود. به دلیل شکل خاص آرواره‌ها، گاندوها نمی‌توانند غذای خود را بجوند. اگر شکار کوچک باشد آن را می بلعد و اگر بزرگ باشد آن را یا زیر آب یا زیر آفتاب برای مدتی نگه می‌دارد تا گوشت طعمه شل شود و سپس با تکان‌های سریع آن را تکه تکه کند و ببلعد. برخی مواقع نیز شکار خود را کنار رودخانه یا برکه مخفی نگه می‌دارد.
رسانه‌ها مقصر اصلی عدم توجه به مناطق محروم
از همین رو مجتبی جهانتیغ، کارشناس امور رسانه در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: قطعاً پیشرفت و توسعه هر منطقه‌ای در گرو انعکاس درست مشکلات و همچنین تلاش برای برطرف شدن آن هاست و در این میان نقش رسانه‌ها در دیده شدن مشکلات بسیار حائز اهمیت است.
وی با تاکید بر اینکه خبرنگاران باید با شناسایی نقاط ضعف، عملکرد مسئولان را به چالش بکشند، افزود: در بسیاری از موارد مسئولان خصوصاً در استان‌های محروم کشور از مصونیت رسانه‌ای برخوردار هستند و هیچ رسانه‌ای برای به چالش کشیدن آنها اقدامی انجام نمی‌دهد.
این فعال رسانه‌ای با تاکید بر اینکه ریشه یابی این موضوع نیاز به یک کار اصولی و بنیادی دارد، ادامه داد: به نظر من بسیار از اصحاب رسانه دارای خود سانسوری هستند و یا اینکه در انتخاب اولویت‌های خبری خود دچار اشتباه هستند.
وی گفت: قطعاً موضوع تمساح خیالی چیتگر به دلیل بازخورد و انعکاس رسانه‌ای بسیار آن تا سال‌ها از ذهن بسیاری از مردم ایران پاک نمی‌شود اما موضوع قربانی شدن کودکان بلوچ به وسیله تمساح‌ها آن هم به جرم نداشتن آب را بسیاری از مردم ایران حتی به گوششان هم نرسیده است.
جهانتیغ تصریح کرد: همانطور که پیش بینی می‌شد موضوع تمساح در حوالی دریاچه چیتگر تکذیب شد و پایتخت نشینان هم راحت‌تر از همیشه حوالی این دریاچه قدم می‌زنند و از باد خنکی که از غرب می‌وزد، لذت می‌برند. اما موضوع بی آب مردم سیستان و بلوچستان و قربانی شدن کودکان آنها تا سال‌ها از نگاه‌ها پنهان خواهد ماند.
وی بیان کرد: واقعاً نمی دانم چند کودک بلوچ دیگر باید قربانی شوند تا رسانه‌ها و مسئولان کشور توجهشان به استان سیستان و بلوچستان جلب شود و متوجه باشند که مردمان غیور و مرزدار این استان از بسیاری از امکانات بدیهی شهرهای بزرگ کشور از جمله آب بهداشتی محروم هستند.
در مجموع به نظر می‌رسد همانطور که مردم محلی هم عقیده دارند قطعاً وجود گاندو ها موجب برکت و رحمت است به شرط اینکه مسئولان هم شرایط مناسبی هم برای زندگی این گونه جانوری و هم برای میزبانان مهربانشان ایجاد کنند و هرچه زودتر موضوع آبرسانی روستاهای جنوب سیستان و بلوچستان به نتیجه برسد و در این میان نقش رسانه‌ها و همینطور فعالان محیط زیست نیز بسیار حائز اهمیت است.
از همین رو امیدواریم همانطور که در موضوع تمساح چیتگر همه رسانه و فعالان محیط زیست ورود کردند و موجب برجسته شدن آن شدند در موضوع بی آبی بلوچستان و مخاطرات زیست محیطی آن نیز همکاری و تلاش بیشتری داشته باشند.
اما اگر بخواهیم سراغ قدیمی ترین حیوان این سرزمین یا قدیمی ترین خزنده ایران برویم. با تمساح ایرانی و یا «گاندو» که گونه‌ای از تمساح پوزه کوتاه آسیایی است، آشنا خواهیم شد. به گفته کارشناسان محیط زیستی در دنیا، این گونه تمساح نادر در سطح جهان در خطر نابودی قرار دارد و در مجموع تنها ۲ هزار و ۴۰۰ سر تمساح پوزه کوتاه در برکه‌های در حال خشکیدن دنیا زندگی می‌کنند.
تمساح پوزه کوتاه یا آن طور که در ایران مشهور شده است گاندو، تنها تمساح موجود در محیط زیست کشورمان محسوب می‌شود. جانوری که بر خلاف ظاهر ترسناکش، رابطه خاصی با مردم بلوچستان «زیستگاه تمساح پوزه کوتاه در ایران» برقرار کرده است و حضور آن نمادی از برکت و آبادانی در این خطه به شمار می‌آید.
گاندو در زبان بلوچی به معنی «راه رونده روی شکم» است. «تمساح پوزه کوتاه» با نام علمی (Crocodylus palustris) به خانواده تمساحان (Crocodylidae) تعلق دارند و در اصل نوعی تمساح بومی شبه قاره هند و مناطق اطراف آن به حساب می‌آید که در محدوده کشورهای هند، بنگلادش، پاکستان، ایران، سریلانکا و برمه زندگی می‌کند. گاندوها تنها تمساح بومی پاکستان و ایران هستند و بزرگترین خزنده این دو کشور محسوب می‌شوند.
زیستگاه تمساح‌های پوزه کوتاه در ایران تنها در بخش بلوچستان استان سیستان و بلوچستان و بیشتر در منطقه مکران و منطقه حفاظت شده باهوکلات، سرباز، سد پیشین و رودخانه کاجو قرار دارد
زیستگاه تمساح‌های پوزه کوتاه در ایران تنها در بخش بلوچستان استان سیستان و بلوچستان و بیشتر در منطقه مکران و منطقه حفاظت شده باهوکلات، سرباز، سد پیشین و رودخانه کاجو قرار دارد. گاندوها در لیست وضعیت بقا، در گروه حیوانات آسیب پذیر قرار دارند و با توجه به خشکسالی‌های چندین سال اخیر سیستان و بلوچستان شرایط زندگی آنها در معرض خطر بیشتری قرار گرفته است.
اندازه این جانوران به طور میانگین در نرها به ۳ تا ۳.۵ متر و ماده‌ها ۲.۴۵ متر می‌رسد، اما حیواناتی با طول کمتر یا بیشتر نیز در میان آنها دیده شده است. وزن طبیعی گاندوهای جوان به طور میانگین به ۳۰ تا ۵۰ کیلوگرم می‌رسد. همچنین نرهای مسن ممکن است بسیار بزرگ‌تر شوند و تا ۴ الی ۵.۵ متر طول رشد کنند. البته طول نهایی گاندوهای ایرانی به ندرت به ۳ متر می‌رسد و بزرگترین تمساح پوزه کوتاه که در ایران دیده شده، ۶.۳ متر طول داشته است.
نحوه شکار تمساح پوزه کوتاه به این شکل است که برای گرفتن طعمه خود کمین می‌کند و اغلب به صورت ناگهانی از جلو یا طرفین به سمت شکارش هجوم می‌برد. این خزنده بیشتر شب‌ها به شکار می‌پردازد و در این زمان در اطراف رودخانه‌ها و برکه‌ها به جستجوی غذا می‌رود. به دلیل شکل خاص آرواره‌ها، گاندوها نمی‌توانند غذای خود را بجوند. اگر شکار کوچک باشد آن را می بلعد و اگر بزرگ باشد آن را یا زیر آب یا زیر آفتاب برای مدتی نگه می‌دارد تا گوشت طعمه شل شود و سپس با تکان‌های سریع آن را تکه تکه کند و ببلعد. برخی مواقع نیز شکار خود را کنار رودخانه یا برکه مخفی نگه می‌دارد.
رسانه‌ها مقصر اصلی عدم توجه به مناطق محروم
از همین رو مجتبی جهانتیغ، کارشناس امور رسانه در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: قطعاً پیشرفت و توسعه هر منطقه‌ای در گرو انعکاس درست مشکلات و همچنین تلاش برای برطرف شدن آن هاست و در این میان نقش رسانه‌ها در دیده شدن مشکلات بسیار حائز اهمیت است.
وی با تاکید بر اینکه خبرنگاران باید با شناسایی نقاط ضعف، عملکرد مسئولان را به چالش بکشند، افزود: در بسیاری از موارد مسئولان خصوصاً در استان‌های محروم کشور از مصونیت رسانه‌ای برخوردار هستند و هیچ رسانه‌ای برای به چالش کشیدن آنها اقدامی انجام نمی‌دهد.
این فعال رسانه‌ای با تاکید بر اینکه ریشه یابی این موضوع نیاز به یک کار اصولی و بنیادی دارد، ادامه داد: به نظر من بسیار از اصحاب رسانه دارای خود سانسوری هستند و یا اینکه در انتخاب اولویت‌های خبری خود دچار اشتباه هستند.
وی گفت: قطعاً موضوع تمساح خیالی چیتگر به دلیل بازخورد و انعکاس رسانه‌ای بسیار آن تا سال‌ها از ذهن بسیاری از مردم ایران پاک نمی‌شود اما موضوع قربانی شدن کودکان بلوچ به وسیله تمساح‌ها آن هم به جرم نداشتن آب را بسیاری از مردم ایران حتی به گوششان هم نرسیده است.
جهانتیغ تصریح کرد: همانطور که پیش بینی می‌شد موضوع تمساح در حوالی دریاچه چیتگر تکذیب شد و پایتخت نشینان هم راحت‌تر از همیشه حوالی این دریاچه قدم می‌زنند و از باد خنکی که از غرب می‌وزد، لذت می‌برند. اما موضوع بی آب مردم سیستان و بلوچستان و قربانی شدن کودکان آنها تا سال‌ها از نگاه‌ها پنهان خواهد ماند.
وی بیان کرد: واقعاً نمی دانم چند کودک بلوچ دیگر باید قربانی شوند تا رسانه‌ها و مسئولان کشور توجهشان به استان سیستان و بلوچستان جلب شود و متوجه باشند که مردمان غیور و مرزدار این استان از بسیاری از امکانات بدیهی شهرهای بزرگ کشور از جمله آب بهداشتی محروم هستند.
در مجموع به نظر می‌رسد همانطور که مردم محلی هم عقیده دارند قطعاً وجود گاندو ها موجب برکت و رحمت است به شرط اینکه مسئولان هم شرایط مناسبی هم برای زندگی این گونه جانوری و هم برای میزبانان مهربانشان ایجاد کنند و هرچه زودتر موضوع آبرسانی روستاهای جنوب سیستان و بلوچستان به نتیجه برسد و در این میان نقش رسانه‌ها و همینطور فعالان محیط زیست نیز بسیار حائز اهمیت است.
از همین رو امیدواریم همانطور که در موضوع تمساح چیتگر همه رسانه و فعالان محیط زیست ورود کردند و موجب برجسته شدن آن شدند در موضوع بی آبی بلوچستان و مخاطرات زیست محیطی آن نیز همکاری و تلاش بیشتری داشته باشند.