مراحل دریافت مهریه از دیدگاه قانون
مهریه مالی است که مرد بنا بر شرع، مقررات و عادات و رسوم به موجب عقد به زن می‌پردازد که صداق، صداقیه و کابین نیز نامیده می‌شود.
مهریه مختص حقوق اسلام بوده و از این طریق وارد مقررات ایران شده است. به موجب ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی: «به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود و میتواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید»؛ یعنی به محض انعقاد عقد نکاح زوجه مالک مهر می‌شود و این مالکیت نسبت‌به نصف مهر مستقر است و با وقوع رابطه زناشویی به‌طور‌کامل محقق می‌شود. مبحث مهریه و ماهیت آن و شرایط و اقسام آن بسیار گسترده است، اما در این نوشته به نحوه مطالبه مهریه می‌پردازیم.
برای آنکه زن بتواند مهریه خود را مطالبه کند، اولین اقدام مراجعه به دفتر ازدواجی است که سند ازدواج در آنجا تنظیم شده. زوجه یا نماینده وی باید به‌صورت مکتوب، درخواست صدور اجراییه برای مهریه بدهد (در‌صورتی‌که دفترخانه تنظیم‌کننده سند ازدواج به هر علتی موجود نباشد باید به دفترخانه‌ای که کفالت آن را بر عهده دارد، مراجعه کرد).
سردفتر بعد از احراز هویت خانم یا نماینده وی، با توجه به سند ازدواج اجراییه صادر می‌کند. لازم به ذکر است که زن هم میتواند نسبت به تمام مهر خود تقاضای اجراییه کند و هم نسبت به قسمتی از آن. برای نمونه خانمی که دارای مهریه به میزان ۱۱۰ عدد سکه تمام‌بهار آزادی است، میتواند نسبت به کل این ۱۱۰ عدد تقاضای اجراییه کند یا برای مقداری از آن، به‌عنوان مثال برای ۸۰ عدد سکه اقدام کند. با صدور اجراییه نسبت به میزان مهر درخواستی زوجه، اجراییه به همراه یک پاکت توسط سردفتر به وی تسلیم می‌شود.
داخل پاکت مهر‌و‌موم‌شده مراتب مربوط به صدور اجراییه است که باید یک نسخه از آن به زوج ابلاغ شود. زوجه پس از آنکه پاکت فوق‌الذکر را به نشانی زوج که در سند ازدواج آمده است، به موجب پست سفارشی دو قبضه ارسال کرد، باید به‌همراه رسید قبض و اجراییه و سند ازدواج (یا رونوشت آن) به اداره اجرای مفاد اسناد رسمی لازم‌الاجرا مراجعه کند (برای ازدواج‌هایی که در شهر تهران انجام شده، باید به اداره پنجم اجرای اسناد رسمی تهران (مهریه) واقع در خیابان قائم‌مقام فراهانی کوچه میرزاحسنی و در سایر شهرستان‌ها به اداره مربوطه مراجعه کرد).
در گذشته زن می‌توانست هم از طریق اداره مذکور مهریه خود را مطالبه کند یا بدون مراجعه به اداره فوق‌الذکر با تقدیم دادخواست از طریق دادگاه اقدام کند. در حال حاضر نظر به بخش‌نامه اخیر قوه قضائیه لازم است که زن بدوا به اداره ثبت اسناد و املاک مراجعه کند تا با توقیف دارایی زوج بتواند حقوق شرعی و قانونی خود را به‌عنوان مهریه دریافت کند.
برای این منظور باید زوجه در‌صورتی‌که از همسرش حساب بانکی، خانه، ماشینی که دارای سند رسمی است، می‌شناسد، برای توقیف به اداره معرفی کند و در غیر این صورت میتواند از اداره ثبت تقاضای استعلام کند و اداره اقدام به اخذ استعلام‌های سه‌گانه از بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد و املاک و پلیس راهور می‌کند. برای مثال اداره با ارسال نامه‌ای به بانک مرکزی از این مرجع می‌خواهد تا دستور دهد چنانچه بدهکار در هر یک از بانک‌های خصوصی، دولتی یا مؤسسات مالی- اعتباری کشور دارای هرگونه حساب اعم سپرده بلندمدت، کوتاه‌مدت، قرض‌الحسنه و... که دارای موجودی است (به استثنای حساب مربوط به حقوق و دستمزد) مراتب را به این اداره اعلام کند.
هر‌یک از این استعلام‌ها به همین صورت انجام می‌شود. پیشنهاد نگارنده برای متقاضیان این است که با عنایت به زمان‌بر‌بودن پاسخ‌گویی بانک مرکزی به اداره، بهتر است خود متقاضی با اخذ یک نسخه از نامه مذکور خود یا نماینده‌اش به ادارات حقوقی تمامی بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری مراجعه کند و پاسخ را به‌صورت دستی به اداره تحویل دهد، زیرا گاهی پاسخ استعلام از بانک مرکزی ماه‌ها طول می‌کشد؛ در‌حالی‌که شخص یا نماینده‌اش میتواند این کار را در یک هفته انجام دهد.
در‌صورتی‌که هیچ اموالی از مدیون یافت نشود، متقاضی درخواست مختومه‌شدن پرونده را می‌دهد و اداره نیز موظف است در صورت عدم حصول نتیجه در شناسایی و توقیف اموال مدیون، پس از گذشت شش ماه از زمان درخواست اجراییه، گواهی برای محاکم قضائی صادر کند.
با صدور این گواهی کار در اداره اجرای اسناد رسمی تمام می‌شود. با توجه به اینکه از تاریخ 99/06/01 نوبت‌دهی در ادارات ثبت برای پیگیری پرونده صرفا از‌طریق سایت th.ssaa.ir قسمت اطلاعیه‌ها میسر است، شخص مراجعه‌کننده باید از‌طریق سایت مذکور اقدام به اخذ نوبت با کد ملی خود کند و هر کد ملی هر دو هفته یک‌بار میتواند وقت بگیرد و با توجه به بالا‌بودن تعداد مراجعه‌کنندگان، در‌حال‌حاضر امکان نوبت‌دهی برای یک یا دو ماه آینده امکان‌پذیر است که این هم اشکال وارده به این روش است؛ زیرا روند رسیدگی به نتیجه را بسیار طولانی می‌کند.
نکته دیگری که نیاز به توضیح دارد، این مهم است که همان‌طور که در بالا گفتیم، زوجه برای تقاضای صدور اجراییه باید سند ازدواج را به همراه داشته باشد. خانم‌هایی که سند ازدواج خود را گم کرده‌اند یا به هر علتی به آن دسترسی ندارند، می‌توانند با مراجعه به دفترخانه‌ای که سند ازدواج را تنظیم کرده است، تقاضای رونوشت کنند. رونوشت نیز مانند اصل سند ازدواج دارای اعتبار است.
نسترن مهابادی، وکیل پایه یک دادگستری
برای آنکه زن بتواند مهریه خود را مطالبه کند، اولین اقدام مراجعه به دفتر ازدواجی است که سند ازدواج در آنجا تنظیم شده. زوجه یا نماینده وی باید به‌صورت مکتوب، درخواست صدور اجراییه برای مهریه بدهد (در‌صورتی‌که دفترخانه تنظیم‌کننده سند ازدواج به هر علتی موجود نباشد باید به دفترخانه‌ای که کفالت آن را بر عهده دارد، مراجعه کرد).
سردفتر بعد از احراز هویت خانم یا نماینده وی، با توجه به سند ازدواج اجراییه صادر می‌کند. لازم به ذکر است که زن هم میتواند نسبت به تمام مهر خود تقاضای اجراییه کند و هم نسبت به قسمتی از آن. برای نمونه خانمی که دارای مهریه به میزان ۱۱۰ عدد سکه تمام‌بهار آزادی است، میتواند نسبت به کل این ۱۱۰ عدد تقاضای اجراییه کند یا برای مقداری از آن، به‌عنوان مثال برای ۸۰ عدد سکه اقدام کند. با صدور اجراییه نسبت به میزان مهر درخواستی زوجه، اجراییه به همراه یک پاکت توسط سردفتر به وی تسلیم می‌شود.
داخل پاکت مهر‌و‌موم‌شده مراتب مربوط به صدور اجراییه است که باید یک نسخه از آن به زوج ابلاغ شود. زوجه پس از آنکه پاکت فوق‌الذکر را به نشانی زوج که در سند ازدواج آمده است، به موجب پست سفارشی دو قبضه ارسال کرد، باید به‌همراه رسید قبض و اجراییه و سند ازدواج (یا رونوشت آن) به اداره اجرای مفاد اسناد رسمی لازم‌الاجرا مراجعه کند (برای ازدواج‌هایی که در شهر تهران انجام شده، باید به اداره پنجم اجرای اسناد رسمی تهران (مهریه) واقع در خیابان قائم‌مقام فراهانی کوچه میرزاحسنی و در سایر شهرستان‌ها به اداره مربوطه مراجعه کرد).
در گذشته زن می‌توانست هم از طریق اداره مذکور مهریه خود را مطالبه کند یا بدون مراجعه به اداره فوق‌الذکر با تقدیم دادخواست از طریق دادگاه اقدام کند. در حال حاضر نظر به بخش‌نامه اخیر قوه قضائیه لازم است که زن بدوا به اداره ثبت اسناد و املاک مراجعه کند تا با توقیف دارایی زوج بتواند حقوق شرعی و قانونی خود را به‌عنوان مهریه دریافت کند.
برای این منظور باید زوجه در‌صورتی‌که از همسرش حساب بانکی، خانه، ماشینی که دارای سند رسمی است، می‌شناسد، برای توقیف به اداره معرفی کند و در غیر این صورت میتواند از اداره ثبت تقاضای استعلام کند و اداره اقدام به اخذ استعلام‌های سه‌گانه از بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد و املاک و پلیس راهور می‌کند. برای مثال اداره با ارسال نامه‌ای به بانک مرکزی از این مرجع می‌خواهد تا دستور دهد چنانچه بدهکار در هر یک از بانک‌های خصوصی، دولتی یا مؤسسات مالی- اعتباری کشور دارای هرگونه حساب اعم سپرده بلندمدت، کوتاه‌مدت، قرض‌الحسنه و... که دارای موجودی است (به استثنای حساب مربوط به حقوق و دستمزد) مراتب را به این اداره اعلام کند.
هر‌یک از این استعلام‌ها به همین صورت انجام می‌شود. پیشنهاد نگارنده برای متقاضیان این است که با عنایت به زمان‌بر‌بودن پاسخ‌گویی بانک مرکزی به اداره، بهتر است خود متقاضی با اخذ یک نسخه از نامه مذکور خود یا نماینده‌اش به ادارات حقوقی تمامی بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری مراجعه کند و پاسخ را به‌صورت دستی به اداره تحویل دهد، زیرا گاهی پاسخ استعلام از بانک مرکزی ماه‌ها طول می‌کشد؛ در‌حالی‌که شخص یا نماینده‌اش میتواند این کار را در یک هفته انجام دهد.
در‌صورتی‌که هیچ اموالی از مدیون یافت نشود، متقاضی درخواست مختومه‌شدن پرونده را می‌دهد و اداره نیز موظف است در صورت عدم حصول نتیجه در شناسایی و توقیف اموال مدیون، پس از گذشت شش ماه از زمان درخواست اجراییه، گواهی برای محاکم قضائی صادر کند.
با صدور این گواهی کار در اداره اجرای اسناد رسمی تمام می‌شود. با توجه به اینکه از تاریخ 99/06/01 نوبت‌دهی در ادارات ثبت برای پیگیری پرونده صرفا از‌طریق سایت th.ssaa.ir قسمت اطلاعیه‌ها میسر است، شخص مراجعه‌کننده باید از‌طریق سایت مذکور اقدام به اخذ نوبت با کد ملی خود کند و هر کد ملی هر دو هفته یک‌بار میتواند وقت بگیرد و با توجه به بالا‌بودن تعداد مراجعه‌کنندگان، در‌حال‌حاضر امکان نوبت‌دهی برای یک یا دو ماه آینده امکان‌پذیر است که این هم اشکال وارده به این روش است؛ زیرا روند رسیدگی به نتیجه را بسیار طولانی می‌کند.
نکته دیگری که نیاز به توضیح دارد، این مهم است که همان‌طور که در بالا گفتیم، زوجه برای تقاضای صدور اجراییه باید سند ازدواج را به همراه داشته باشد. خانم‌هایی که سند ازدواج خود را گم کرده‌اند یا به هر علتی به آن دسترسی ندارند، می‌توانند با مراجعه به دفترخانه‌ای که سند ازدواج را تنظیم کرده است، تقاضای رونوشت کنند. رونوشت نیز مانند اصل سند ازدواج دارای اعتبار است.
نسترن مهابادی، وکیل پایه یک دادگستری